Quốc hội khoá XV: Quyết liệt đổi mới hoạt động giám sát để kiến tạo phát triển

Kỳ 1: Giám sát để kiến tạo, dẫn dắt phát triển

Đổi mới tư duy, hành động quyết liệt

Với trọng trách giám sát tối cao đối với toàn bộ hoạt động của Nhà nước - Quốc hội khóa XV, với tinh thần đổi mới mạnh mẽ và hành động quyết liệt, đang viết nên một chương mới cho hoạt động giám sát, không ngừng nâng tầm hiệu quả và đi sâu vào những vấn đề cốt lõi, bức thiết nhất của đời sống xã hội.

Phát biểu tại phiên khai mạc Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khoá XV, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đánh giá cao sự chuyển mình này: "Hoạt động giám sát của Quốc hội không ngừng được cải tiến, tập trung vào những vấn đề bức xúc của cuộc sống, góp phần hoàn thiện chính sách, pháp luật, bảo đảm kỷ luật, kỷ cương, thúc đẩy các cơ quan Nhà nước thực hiện tốt hơn nhiệm vụ".

Kế thừa thành tựu, kinh nghiệm các nhiệm kỳ trước, phát huy vai trò là “kênh cảnh báo sớm” đối với các vấn đề lớn của đất nước từ đầu nhiệm kỳ đến nay Quốc hội khoá XV đã tổ chức nhiều hoạt động giám sát tối cao, chuyên đề giám sát, các phiên chất vấn, tái chất vấn với những vấn đề có tầm ảnh hưởng sâu rộng, được đông đảo cử tri và dư luận xã hội quan tâm.

Phát biểu tại phiên khai mạc Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khoá XV, Tổng Bí thư Tô Lâm đánh giá cao hoạt động giám sát của Quốc hội. Ảnh: Quốc hội

Trước thực tiễn công tác quy hoạch có nhiều bất cập, vướng mắc, Quốc hội đã tổ chức chuyên đề giám sát tối cao “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực” được thực hiện trong năm 2022.

Quá trình giám sát đã chỉ ra nhiều tồn tại, hạn chế dẫn đến sự chậm trễ, lúng túng trong triển khai Luật Quy hoạch, những mâu thuẫn, chồng chéo giữa Luật Quy hoạch và các luật chuyên ngành khác, tình trạng “nghẽn quy hoạch” đã trì hoãn hàng trăm dự án đầu tư công và đầu tư tư nhân.

Kết thúc giám sát, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 61/2022/QH15 về tiếp tục tăng cường hiệu lực, hiệu quả thực hiện chính sách, pháp luật về quy hoạch và một số giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ lập quy hoạch thời kỳ 2021 ‑ 2030. Nghị quyết số 61/2022/QH15 với những giải pháp phù hợp đã tạo chuyển biến rõ nét trong thực tiễn, tiến độ lập quy hoạch được đẩy nhanh, một loạt quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh đã được phê duyệt…

Đoàn giám sát tối cao “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực” làm việc với thành phố Hà Nội.

Nhà ở xã hội là một chính sách an sinh lớn, được đông đảo người dân, nhất là công nhân lao động đặc biệt quan tâm. Để tìm ra giải pháp tháo gỡ khó khăn, phát triển nhà ở xã hội, Quốc hội đã giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở từ năm 2015 đến hết năm 2023”.

Từ thực tiễn giám sát, Quốc hội đã tiến hành sửa đổi Luật Nhà ở và tiếp tục ban hành Nghị quyết 201/2025/QH15, với nhiều chính sách đặc thù chưa từng có tiền lệ, tạo hành lang pháp lý phù hợp cho xây dựng, phát triển nhà ở xã hội.

Bên cạnh đó, Quốc hội tiến hành giám sát tối cao hàng loạt chuyên đề như: Việc thực hiện chính sách pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; về triển khai các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2025; việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội…

Đoàn giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở từ năm 2015 đến hết năm 2023” khảo sát thực tế tại Dự án Khu đô thị Aquacity. Ảnh: Hồ Long

Hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật

Công tác giám sát văn bản quy phạm pháp luật được triển khai thường xuyên, liên tục và ngày càng bài bản. Thông qua giám sát, Quốc hội đã phát hiện nhiều bất cập, chồng chéo, mâu thuẫn hoặc những nội dung, quy định không còn phù hợp trên các lĩnh vực, từ đó quyết định sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới nhiều luật, nghị quyết quan trọng (như: Luật Đất đai, Luật Đầu tư; Luật Đầu tư công; Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp; Luật Doanh nghiệp; Luật Đấu thầu; Nghị quyết số 111 ngày 18/01/2024 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia; Nghị quyết số 206 ngày 24/6/2025 của Quốc hội về cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật...).

Bên cạnh đó, hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn tại các kỳ họp Quốc hội khóa XV cũng đã có những bước tiến vượt bậc. Nội dung chất vấn đã đi thẳng vào những vấn đề cấp thiết, với yêu cầu trách nhiệm giải trình rõ ràng, gắn với cam kết hành động cụ thể, qua đó tạo chuyển biến tích cực trong công tác điều hành và thực thi chính sách.

Đáng quan tâm, phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 6 là sự đổi mới chưa từng có tiền lệ cả về phạm vi, cách thức tiến hành chất vấn. Lần đầu tiên trong nhiệm kỳ khóa XV, Thủ tướng Chính phủ, tất cả các Phó Thủ tướng Chính phủ và 21 vị bộ trưởng, trưởng ngành trực tiếp trả lời chất vấn.

Các đại biểu chất vấn thành viên Chính phủ tại Kỳ họp thứ 6. Ảnh: Quốc hội

Quốc hội cũng lần đầu tiên không chất vấn theo nhóm vấn đề mà chất vấn về việc thực hiện 10 Nghị quyết của Quốc hội khóa XIV và từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đến hết Kỳ họp thứ 4. Nhìn lại việc thực hiện lời hứa trong nửa nhiệm kỳ, từ đó, đặt ra giải pháp thực hiện những nhiệm vụ trọng tâm của nửa nhiệm kỳ còn lại, giúp Chính phủ thực hiện tốt lời hứa với các cử tri.

Tại Phiên họp thứ 36 (tháng 8/2024), cũng lần đầu tiên trong nhiệm kỳ Khóa XV, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã triển khai hoạt động “giám sát lại” thông qua việc tổ chức phiên chất vấn đối với 6 nghị quyết về chất vấn và giám sát chuyên đề của Ủy ban Thường vụ Quốc hội từ đầu nhiệm kỳ đến hết năm 2023.

Qua đó đã đánh giá toàn diện, làm rõ khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện và có giải pháp để tháo gỡ kịp thời, nâng cao hơn nữa trách nhiệm của các cơ quan chịu sự giám sát…

Đi vào thực chất, bám sát thực tiễn

Một trong những điểm mới quan trọng trong hoạt động giám sát của Quốc hội khóa XV là việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số. Quốc hội đã tiến hành số hóa tài liệu, xây dựng cơ sở dữ liệu về các kiến nghị giám sát, ứng dụng công nghệ trong việc theo dõi, đôn đốc thực hiện các kết luận sau giám sát. Các báo cáo giám sát, kết quả giải quyết kiến nghị… được công khai rộng rãi trên Cổng thông tin điện tử của Quốc hội, giúp cử tri và Nhân dân dễ dàng tiếp cận.

Có thể thấy, hoạt động giám sát của Quốc hội khóa XV đã thực sự lan tỏa, tác động tích cực đến công tác điều hành của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương và trực tiếp cải thiện đời sống của người dân.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi, hoạt động giám sát của Quốc hội đã ngày càng đi vào thực chất, bám sát thực tiễn, đóng góp thiết thực cho công tác lập pháp và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Qua đó, Quốc hội không chỉ thể hiện rõ vai trò kiến tạo, dẫn dắt mà còn củng cố niềm tin của cử tri và Nhân dân cả nước.

(còn nữa)