Níu giữ… vàng son một thuở

(LĐTĐ) Kinh tế thị trường, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, nên vài thập kỷ qua tranh Đông Hồ đã vắng bóng trên tường treo của mọi nhà những ngày Tết cổ truyền. Song may mắn thay, khi nghề đang dần mai một thì có không ít những “viên ngọc quý” của làng Hồ vẫn đang âm thầm níu giữ và phát triển dòng tranh truyền thống này.
niu giu vang son mot thuo Tranh Đông Hồ được tái hiện trên 300m tường tôn
niu giu vang son mot thuo Độc đáo làm tranh dân gian trên mẹt tre

Đi qua chiếc cầu Hồ, rẽ vào đường bờ đê khoảng một cây số, làng Đông Hồ hiện ra yên bình. Kinh tế phát triển, những nóc nhà cao vợi ở làng cũng vì thế mà nối nhau san sát. Nhưng lạ ở chỗ, hiện giờ cái tên làng tranh Đông Hồ không còn được nhiều người dùng đến. Thay vào đó, người ta hay nhắc đến cái danh hàng mã Đông Hồ hơn. Vì sao ư? Bởi thay vì cảnh phơi tranh la liệt trước đây, giờ những nơi nào có thể phơi nắng được thì đều chất đầy đồ hàng mã.

Trong trí nhớ của các cao niên trong làng Đông Hồ thì nghề làm tranh đã có từ lâu lắm. Cụ thể vào khoảng thời gian nào thì không mấy ai nhớ rõ. Chỉ biết, khoảng thế kỷ XVIII đã có không ít nghệ nhân của làng được mời vào cung. Lại có ý kiến khác quả quyết rằng, cái nghiệp này ra đời ở thời vua Hồ Quý Ly. Bởi thời điểm này người ta bắt đầu ban phát, sử dụng tiền giấy. Họ dùng tiền giấy để giao thương, trao đổi sản vật. Hay nói cách khác, dấu tích đó chứng tỏ nghề in khắc gỗ đã phát triển với trình độ cao. Mà in khắc gỗ, lại xuất phát từ hình thức in kinh Phật. Vậy thì in khắc gỗ - hình thức in tranh, phải có từ nghìn năm về trước. Dĩ nhiên, nếu cứ nương theo sự suy luận thì hẳn nghề in tranh làng Hồ phát tích từ thời điểm ấy…

niu giu vang son mot thuo
Giờ đây trong làng rất ít gia đình còn làm nghề tranh.

…Thuở nghề thịnh, 17 dòng họ làng Hồ cùng làm tranh, cùng gây dựng thương hiệu Đông Hồ nức tiếng Kinh Bắc. Nhưng nay, trải qua không ít biến thiên của lịch sử giờ những người níu giữ hồn cốt của nghề chỉ có thể đếm trên đầu ngón tay. Theo một thống kê sơ bộ, hiện tại dòng tranh Đông Hồ chỉ còn khoảng 20 người thực hành nghề và 4 nghệ nhân truyền dạy. Nói như vậy để thấy rằng, nghề làm tranh Đông Hồ những năm gần đây đang mong manh tựa tấm lụa trước gió.

Làm thế nào để giữ được nghề? Đó là câu hỏi thường trực trong đầu các nghệ nhân còn lại của làng Hồ. Nghệ nhân Nguyễn Thị Oanh – người nữ nghệ nhân duy nhất của làng tranh Đông Hồ cũng luôn đau đáu với câu hỏi như vậy. Theo tìm hiểu, bà Oanh năm nay gần 60 tuổi. Thế nhưng, bà là một trong số ít người có trên 40 năm gắn bó với những nét vẽ mộc mạc của tranh Đông Hồ. Theo thông tin riêng của người viết, bà Oanh cũng chính là con dâu của nghệ nhân Nguyễn Hữu Sam – người có công phục dựng dòng tranh dân gian Đông Hồ năm xưa.

Nghệ nhân Nguyễn Hữu Sam từng là chủ nhiệm hợp tác xã sản xuất tranh Đông Hồ. Sau khi hợp tác xã giải thể, ông đã hướng cho con cháu làm tranh tại nhà, quyết lưu giữ truyền thống văn hóa của dân tộc qua những bức tranh mộc mạc khi mà cả làng tranh đều đã chuyển sang làm vàng mã.

Cả đại gia đình ông Nguyễn Hữu Sam hơn chục con người ai ai cũng biết làm tranh, từ con trai con dâu cho đến các cháu chắt. Theo lời kể của nghệ nhân Nguyễn Thị Oanh, để giữ cho màu sắc của tranh đông Hồ không bao giờ biến mất. khi người ta vứt hết những bản khắc gỗ tranh Đông Hồ cổ thì gia đình bà lại chia nhau đi xin về. Và hiện tại, ngay trong gia đình bà hiện còn lưu giữ rất nhiều bản khắc có niên đại trên 100 năm.

niu giu vang son mot thuo

Nói sâu về nghề làm tranh, nghệ nhân Oanh bộc bạch: “Chỉ gọi là đủ ăn để giữ lấy nếp nghề của cha ông chứ không nghĩ đến làm giàu. Sản xuất tranh truyền thống Đông Hồ cũng là một nghề. Muốn nghệ nhân và người làm tranh bảo tồn bền vững nghề thì nhất thiết sản phẩm tranh phải bán ra được. Hay nói cách khác, tranh phải nuôi sống được họ và nhất thiết phải có đầu ra tốt”.

Mang theo nỗi niềm của nghệ nhân Nguyễn Thị Oanh, chúng tôi tiếp tục ghé vào thăm nhà ông Nguyễn Đăng Chế, gia đình có truyền thống 20 thế hệ làm tranh. Nhắc đến ông Chế, không ít người trong làng hồ hởi khoe rằng, đây là “địa chỉ đỏ” âm thầm gìn giữ những tinh hoa của nghề tranh suốt bao năm nay. Ở trong làng người ta có thể quên nghề tranh nhưng trong khuôn viên gia đình ông thì khác. Nơi đó lúc nào cũng tấp nập với tiếng đục bản khắc và rực rỡ với màu sắc của tranh dân gian Đông Hồ.

Nghe nói, thời trẻ, ông Nguyễn Đăng Chế cũng theo học Trường Đại học Mỹ thuật công nghiệp Hà Nội và công tác tại nhà xuất bản Mỹ thuật. Và chỉ sau khi về hưu năm 1991, ông mới có thời gian riêng để thực hiện ước mơ ấp ủ của mình. Ông đi tìm mua những bản ván khắc cổ. Đến nay, ông Chế sở hữu khoảng 1000 bộ ván khắc, độ tuổi từ 50 đến 100 năm, trong đó bộ ván xưa nhất hơn 400 năm do cụ tổ 9 đời để lại.

Giã từ làng tranh nức tiếng đất Kinh Bắc, người viết không khỏi băn khoăn bởi như lời những nghệ nhân âm thầm níu nghề tranh như Nguyễn Đăng Chế, Nguyễn Thị Oanh thì họ đều sống được với nghề. Thậm chí, như ông Chế nói, ông còn khá lên được, các con ông khá lên được như ngày nay là nhờ tranh. Nếu như vậy, tại sao gần như cả làng Đông Hồ lại không thể tiếp tục làm tranh mà phải chuyển sang làm hàng mã? Hay phải chăng đó là quy luật thịnh suy tất yếu?

Mong rằng với tình yêu của những người nghệ nhân với làng nghề, dòng tranh quý mang tên Đông Hồ sẽ tiếp tục lưu giữ và phát triền trong nền văn hóa Việt Nam. Để rồi, lớp hậu thế mai này, mỗi khi nghe lời nhắn: “Hỡi cô thắt lưng bao xanh/ Có về làng Mái với anh thì về/ Làng Mái có lịch có lề/ Có ao tắm mát có nghề làm tranh…” sẽ đều thấy thổn thức, rộn rã tìm về Đông Hồ.

Phạm Thảo

Có thể bạn quan tâm

Nên xem

Hà Nội: 2 trường THPT tuyển sinh lớp 10 chương trình đào tạo song bằng tú tài

Hà Nội: 2 trường THPT tuyển sinh lớp 10 chương trình đào tạo song bằng tú tài

(LĐTĐ) Theo Kế hoạch tuyển sinh vào lớp 10 Trung học phổ thông (THPT) năm học 2024-2025 đã được Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội phê duyệt, để được trúng tuyển vào lớp 10 chương trình đào tạo song bằng tú tài học chương trình THPT quốc gia Việt Nam và tú tài Anh quốc (chứng chỉ A-level), thí sinh sẽ phải trải qua 2 vòng thi tuyển.
Mỗi học sinh được đăng ký nguyện vọng dự tuyển vào tối đa 3 trường công lập

Mỗi học sinh được đăng ký nguyện vọng dự tuyển vào tối đa 3 trường công lập

(LĐTĐ) Trong kỳ tuyển sinh vào lớp 10 Trung học phổ thông (THPT) công lập không chuyên năm học 2024 - 2025 tại Hà Nội, mỗi học sinh được đăng ký nguyện vọng dự tuyển vào tối đa 3 trường THPT công lập.
Khen thưởng nữ điều dưỡng ép tim cứu du khách nước ngoài

Khen thưởng nữ điều dưỡng ép tim cứu du khách nước ngoài

(LĐTĐ) Chiều 28/3, điều dưỡng Đặng Thị Hạ, 29 tuổi, người ép tim cứu sống du khách nước ngoài bị ngừng tim trong nhà hàng, được lãnh đạo Bệnh viện Bạch Mai khen thưởng.
Tuyển sinh vào lớp 10 tại Hà Nội: Thí sinh thi các môn chuyên vào ngày 10/6

Tuyển sinh vào lớp 10 tại Hà Nội: Thí sinh thi các môn chuyên vào ngày 10/6

Theo Kế hoạch tuyển sinh vào lớp 10 Trung học phổ thông (THPT) năm học 2024 - 2025 của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, ngay sau khi kết thúc hai ngày thi vào các trường THPT công lập không chuyên (ngày 8 - 9/6), các thí sinh đăng ký dự tuyển vào lớp 10 chuyên thuộc các trường THPT chuyên và có lớp chuyên sẽ làm bài thi các môn chuyên vào ngày 10/6.
Yêu cầu thực hiện nghiêm quy định hóa đơn điện tử với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu

Yêu cầu thực hiện nghiêm quy định hóa đơn điện tử với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu

(LĐTĐ) Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên vừa ký ban hành Công điện hỏa tốc số 2036/CĐ-BCT gửi Tổng cục Quản lý thị trường (QLTT) và Cục QLTT các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc thực hiện nghiêm quy định về hóa đơn điện tử đối với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu.
Liên đoàn Lao động huyện Mỹ Đức trao quyết định thành lập 22 Công đoàn cơ sở

Liên đoàn Lao động huyện Mỹ Đức trao quyết định thành lập 22 Công đoàn cơ sở

(LĐTĐ) Chiều 28/3, Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) huyện Mỹ Đức đã tổ chức Hội nghị công bố quyết định giải thể Công đoàn cơ quan Dân Đảng, Công đoàn UBND huyện; trao quyết định thành lập 22 Công đoàn cơ sở (CĐCS).
TP.HCM: 90% chó mèo đã được tiêm phòng bệnh dại

TP.HCM: 90% chó mèo đã được tiêm phòng bệnh dại

(LĐTĐ) TP.HCM là địa phương duy nhất đạt chứng nhận vùng an toàn dịch bệnh động vật đối với bệnh dại ở cấp tỉnh (toàn bộ thành phố, với tỷ lệ tiêm phòng bệnh dại đạt trên 90% tổng đàn chó mèo).

Tin khác

Sắp ra mắt 2 bộ phim hoạt hình về Chiến thắng Điện Biên Phủ

Sắp ra mắt 2 bộ phim hoạt hình về Chiến thắng Điện Biên Phủ

(LĐTĐ) Hãng Phim hoạt hình Việt Nam đang hoàn thành những công đoạn cuối cùng cho 2 bộ phim hoạt hình cắt giấy "Lời hứa Điện Biên" và "Chiếc xe thồ Điện Biên".
Đêm rơi về phố

Đêm rơi về phố

(LĐTĐ) Đêm giữa phố. Ánh sáng vàng vọt hắt bóng lên những tấm lưng gầy bên những gánh hàng rong. Thứ ánh sáng phiêu linh kì diệu có thể che đi ít nhiều những vết xước, vết hằn từ những mảnh đời thinh lặng. Ta chạy xe qua phố, lướt qua từng mảnh phố, mảnh đời, bỗng thấy vai mình nằng nặng, thấy tim mình chật chội giữa quên nhớ hằn in.
Xây dựng văn minh đô thị từ cơ sở

Xây dựng văn minh đô thị từ cơ sở

(LĐTĐ) Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự tham gia tích cực của các cấp, các ngành và cộng đồng dân cư, việc xây dựng nếp sống văn hóa, văn minh đô thị được duy trì thường xuyên, liên tục, giúp diện mạo đô thị Thủ đô ngày càng “Xanh - Văn minh - Hiện đại”.
Ưu tiên nguồn lực cho phát triển văn hóa

Ưu tiên nguồn lực cho phát triển văn hóa

(LĐTĐ) Việc bảo vệ và phát triển văn hóa Thủ đô phải xứng tầm với truyền thống nghìn năm Thăng Long - Hà Nội; xây dựng Hà Nội là trung tâm hội tụ, kết tinh văn hóa của cả nước; xây dựng văn hóa người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hóa, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam.
Phát huy giá trị di sản trong phát triển kinh tế - xã hội

Phát huy giá trị di sản trong phát triển kinh tế - xã hội

(LĐTĐ) Trước đây, nhiều người luôn nhận định, kinh phí để bảo tồn, trùng tu, gìn giữ di sản là con số không nhỏ, tức là di sản chỉ… tiêu tiền. Thế nhưng, giờ đây khái niệm ấy đã dần thay đổi, bởi di sản chính là một “mỏ vàng” nếu như biết khai thác đúng và trúng. Phóng viên Báo Lao động Thủ đô đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ (TS) Lê Thị Việt Hà, giảng viên bộ môn Văn hóa doanh nghiệp, Viện Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) xoay quanh vấn đề này.
Làng nghề gốm Bát Tràng chuẩn bị sẵn sàng vào hội

Làng nghề gốm Bát Tràng chuẩn bị sẵn sàng vào hội

(LĐTĐ) Ngày 22/3, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đã tổ chức đoàn kiểm tra công tác tổ chức Lễ hội truyền thống làng nghề Bát Tràng (Gia Lâm, Hà Nội).
Chén trà xuân

Chén trà xuân

(LĐTĐ) Giữa những ngày xuân. Mưa bụi rắc đầy trên hoa lá. Mùi hương hoa hồng quế phả vào cái lành lạnh của đất trời. Bỗng thèm một chén trà ủ ấm tay. Thèm cảm giác hương trà thoảng trên cánh mũi dìu dịu.
Nữ hoạ sĩ vẽ tranh bằng...điều khiển

Nữ hoạ sĩ vẽ tranh bằng...điều khiển

(LĐTĐ) Gần 2 năm theo đuổi bộ môn vẽ tranh thực tế ảo, chỉ với kính thực tế ảo và hai tay cầm điều khiển, chị Đặng Thị Minh Hằng (TP.HCM) đã có nhiều tác phẩm nghệ thuật đặc sắc trong không gian ba chiều giả lập.
Khám phá văn hóa đặc sắc từ “Tết Novruz” của đất nước Azerbaijan

Khám phá văn hóa đặc sắc từ “Tết Novruz” của đất nước Azerbaijan

(LĐTĐ) Lễ hội “Tết Novruz” có nhiều điểm tương đồng với ngày Tết cổ truyền của Việt Nam, tôn vinh các giá trị truyền thống gia đình và biết ơn thiên nhiên.
Hà Nội: Tổ chức hoạt động kỷ niệm Ngày Quốc tế Hạnh phúc 20/3

Hà Nội: Tổ chức hoạt động kỷ niệm Ngày Quốc tế Hạnh phúc 20/3

(LĐTĐ) Ngày 19/3, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổ chức Hội nghị nói chuyện chuyên đề “Tư tưởng Hồ Chí Minh về hạnh phúc” và Trưng bày, giới thiệu sách với chủ đề “Hạnh phúc cho mọi người”.
Xem thêm
Phiên bản di động