Trong dòng chảy biến động của thế kỷ XXI, người Hà Nội bước vào kỷ nguyên mới không chỉ với hành trang truyền thống “thanh lịch, văn minh”, mà còn với tinh thần tiên phong, bản lĩnh và sáng tạo. Thích ứng với thời đại số, hội nhập quốc tế và đổi mới toàn diện, con người Hà Nội được kỳ vọng sẽ là hình mẫu hiện đại mà vẫn giữ vững bản sắc.

Trong bối cảnh Hà Nội bước vào kỷ nguyên mới, nơi hội nhập sâu rộng, đô thị hóa nhanh và chuyển đổi số mạnh mẽ, người Hà Nội càng cần thích ứng linh hoạt để xây dựng một lối sống văn minh, thanh lịch, phù hợp với nhịp sống hiện đại mà vẫn giữ được bản sắc truyền thống. Thích ứng không có nghĩa là đánh mất mình, mà là sự điều chỉnh tư duy, hành vi để hội nhập một cách chủ động, tích cực.

Thích ứng với cuộc sống mới cũng là bước hoàn thiện mình, là cách để người Hà Nội vừa giữ gìn “hồn cốt Tràng An”, vừa khẳng định vai trò tiên phong của Thủ đô, không chỉ là trung tâm chính trị, kinh tế mà còn là nơi lan tỏa những giá trị sống nhân văn, tiến bộ. Người Hà Nội hôm nay cần sống đẹp hơn, tinh tế hơn và có trách nhiệm hơn với chính mình, với cộng đồng và với tương lai của Thành phố.

Với vị thế Thủ đô ngàn năm văn hiến, Hà Nội không chỉ là nơi hội tụ tinh hoa dân tộc mà còn là biểu tượng đại diện cho bản sắc, hình ảnh và sức mạnh mềm của quốc gia trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Chính vì vậy, xây dựng và phát huy hình ảnh con người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, thân thiện, văn minh, hòa bình và sáng tạo đã luôn được xác định là một nhiệm vụ trọng tâm, quan trọng của cấp ủy, chính quyền và toàn bộ hệ thống chính trị Thành phố

TS Nguyễn Viết Chức, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội.

Người Hà Nội xưa nay được nhắc đến với hai từ “thanh lịch”. Nhưng theo TS Nguyễn Viết Chức, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội, trong thời đại mới, thanh lịch không chỉ dừng lại ở cách ăn mặc, lời ăn tiếng nói hay phong thái ứng xử. “Thanh lịch phải gắn liền với tri thức, bản lĩnh, sự hiểu biết và văn hóa sống bao dung”, ông nhấn mạnh. Muốn là người thanh, người lịch, người Hà Nội phải có nền tảng hiểu biết sâu sắc, điều mà từ xưa đến nay vẫn là nét nổi bật của đất Kinh kỳ. Bản sắc thanh lịch ấy cần tiếp tục được phát huy trong kỷ nguyên mới bằng sự văn minh, phẩm chất đòi hỏi khả năng thích ứng cao với cuộc sống hiện đại. Thanh lịch và văn minh phải đi đôi, bổ trợ lẫn nhau, làm cho người Hà Nội vừa giữ được cốt cách truyền thống vừa hòa mình được vào nhịp sống toàn cầu.

“Văn minh không chỉ là văn hóa cao hơn người khác, mà phải thích ứng được với cuộc sống hiện đại, thích ứng được với cuộc sống vật chất cũng như tinh thần của thời đại mới. Thời đại mới, đời sống vật chất, tinh thần của con người cao hơn, lớn hơn, con người nhiều ước mơ hơn, nhưng mình phải thích ứng với nó. Vậy thích ứng như thế nào?

Có thể hiểu đơn giản là có giàu có nhưng vẫn phải giữ được phẩm chất của người Hà Nội đó là thanh lịch, là sống khiêm nhường, sống cống hiến, làm những điều tốt đẹp. Ngược lại, những người chưa chàu có, chưa phát triển được thì sẽ phấn đấu để phát triển hơn. Đặc biệt nhấn mạnh, muốn bước vào kỷ nguyên số, phải biết nâng cao trình độ, có tri thức đủ để thích ứng với xã hội mới. Điển hình là trong chuyển đổi số, cuộc cách mạng 4.0 đòi hỏi tất cả mọi người phải vào cuộc, kể cả người nông dân Hà Nội cũng phải vào cuộc để thích ứng”, ông Chức nhấn mạnh.

Thế kỷ XXI với làn sóng cách mạng công nghiệp 4.0 và sự dịch chuyển mạnh mẽ về mọi mặt của đời sống đặt ra những yêu cầu mới với mỗi người dân, đặc biệt là người Hà Nội, những người vốn luôn được coi là chuẩn mực. Theo TS Nguyễn Viết Chức, để bước vào kỷ nguyên mới, người Hà Nội cần phát huy các phẩm chất vốn có, đồng thời bổ sung thêm những phẩm chất mới, phù hợp với bối cảnh hiện tại và tương lai. Ông nhấn mạnh 5 phẩm chất cần có, cụ thể là: Tiên phong, bản lĩnh, sáng tạo, bao dung, thanh lịch - văn minh.

Về tiên phong, đây là phẩm chất cần có đối với người Hà Nội bên thềm kỷ nguyên mới. Người Hà Nội có được một tài sản lớn nhất trong kho tàng văn hóa dân tộc, lại được tiếp nhận những điều kiện tốt nhất về vật chất và tinh thần với tư cách là công dân Thủ đô, đầu não chính trị, trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa - xã hội phải là người tiên phong trong mọi lĩnh vực của kỷ nguyên mới.

Về phẩm chất bản lĩnh, muốn tiên phong, muốn sáng tạo phải có bản lĩnh. Bản lĩnh trong học tập, lao động. Bản lĩnh trong cuộc sống. Kỷ nguyên mới với nhịp độ phát triển có phạm vi và cấp độ cao, trong điều kiện mở cửa, hội nhập sâu rộng, cơ hội và thách thức lớn và phức tạp. Không có bản lĩnh không thể thích ứng được.

Sự sáng tạo, kỷ nguyên mới là kỷ nguyên số, kỷ nguyên công nghệ, kỷ nguyên cách mạng 4.0, không cho phép lạc hậu trong tư duy cũng như tác nghiệp. Sáng tạo là phẩm chất hàng đầu để đáp ứng yêu cầu này.

Sự bao dung, phẩm chất này vốn có trong người Việt Nam nói chung, đặc biệt là người Hà Nội. Nếu không bao dung làm sao Thủ đô trở thành cái nôi nuôi dưỡng hiền tài từ mọi miền đất nước về đây. Trong kỷ nguyên mới, Hà Nội còn phải hội tụ bốn phương cả về nhân lực và tài lực. Bởi thế phẩm chất bao dung hơn bao giờ hết cần được phát huy ở cấp độ mới, hàm chứa ý nghĩa rộng lớn cả về vật chất và tinh thần, cả nội dung và hình thức của phẩm chất này, nhằm đáp ứng yêu cầu mới.

Cuối cùng là phẩm chất thanh lịch, văn minh. Hà Nội không chỉ là trung tâm đầu não về chính trị của Việt Nam mà đang trở thành địa chỉ tin cậy của các sự kiện quốc tế. Bởi thế, thanh lịch là phẩm chất đặc hữu của người Hà Nội cần được phát huy, đồng thời với nó là phẩm chất mới của xã hội hiện đại, đó là văn minh. Thanh lịch, văn minh làm cho người Hà Nội dễ gần hơn với những con người “visa toàn cầu”, ấn tượng hơn với nguồn du khách hết sức đa dạng của Thủ đô.

Người Hà Nội của hôm qua đã làm nên bao chiến công và giá trị văn hóa rạng rỡ. Người Hà Nội hôm nay cần viết tiếp những trang mới - bằng tri thức, bằng bản lĩnh và bằng những hành động cụ thể. Phải là người tiên phong trong thời đại chuyển đổi số. Phải là người biết dung hòa giữa truyền thống và hiện đại. Phải là người gìn giữ cốt cách nhưng không khép mình, hội nhập nhưng không đánh mất bản sắc. Trong đời sống hàng ngày, người Hà Nội cần thể hiện sự văn minh từ những hành động nhỏ nhất: biết xếp hàng nơi công cộng, giữ gìn vệ sinh môi trường, tôn trọng không gian chung, ứng xử lịch thiệp trên đường phố và mạng xã hội. Văn minh còn thể hiện qua cách tiêu dùng có trách nhiệm, sử dụng công nghệ một cách thông minh và nhân văn, không để mình bị cuốn theo sự hời hợt, dễ dãi của lối sống thực dụng.

Văn hóa ứng xử của người Hà Nội được coi là một “tài sản” quý. Nhưng bối cảnh xã hội ngày nay đã có nhiều thay đổi. Bước vào kỷ nguyên mới, giao lưu quốc tế ngày một mạnh mẽ hơn, con người sống trong không gian mạng ngày một nhiều hơn… tạo ra va chạm giữa truyền thống và hiện đại, giữa bản sắc dân tộc và trào lưu quốc tế. Điển hình như việc thần tượng thái quá các ngôi sao giải trí nước ngoài. Ngay cả những chương trình giải trí trong nước cũng mải mê sao chép chương trình quốc tế.

Thời gian giới trẻ “sống” trong môi trường “ảo” với mạng xã hội, internet ngày càng nhiều và khó định hướng, quản lý… Những thách thức này đòi hỏi phải hình thành một hệ giá trị văn hóa - con người phù hợp, đồng thời khẳng định tính đại diện của Thủ đô đối với cả nước. Trước đây, văn hóa người Hà Nội được gắn với cụm từ “thanh lịch, văn minh” thì nay, ngay từ đặc trưng cơ bản, cần bổ sung những yếu tố mới.

Trên cơ sở thực tiễn, tham khảo ý kiến các nhà nghiên cứu, vừa qua, Sở Văn hóa và Thể thao đề xuất dự thảo “Chuẩn mực xây dựng văn hóa người Hà Nội”. Được biừ chuẩn mực là “hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh”, ngành văn hóa đề xuất những tiêu chí cụ thể với hai phương án. Cả hai phương án đều có những nền tảng chung về ứng xử thanh lịch, văn minh, tự hào, đóng góp xây dựng Thủ đô và có thêm yếu tố thời đại.

Yếu tố này ở phương án 1 là: Sáng tạo trong tư duy và hành động; hiện đại trong lối sống (làm chủ, ứng dụng công nghệ vào công việc và đời sống, sống lành mạnh, khoa học); hội nhập quốc tế (thành thạo ngoại ngữ, chủ động tiếp cận văn minh thế giới); trách nhiệm trong cộng đồng… Những yếu tố mang tính thời đại của phương án 2 gồm: Tinh thần hội nhập quốc tế sâu rộng (làm chủ ngoại ngữ, quảng bá giá trị văn hóa Việt Nam ra thế giới, hội nhập quốc tế nhưng vẫn giữ gìn bản sắc); ý thức xây dựng đô thị hiện đại-thông minh; tinh thần sáng tạo dẫn đầu; tinh thần văn hóa hiếu khách, thân thiện… Nếu phương án 1 hài hòa giữa yếu tố truyền thống và hiện đại thì phương án 2 nhấn mạnh vai trò đại diện của Thủ đô; thể hiện vai trò dẫn dắt của công dân Thủ đô trong đổi mới và hội nhập.

Nhiều nhà khoa học cho rằng, bên cạnh những chuẩn mực đang được xây dựng, Hà Nội cần chú ý một số đức tính phù hợp cuộc sống hiện nay như ý thức tôn trọng pháp luật, điển hình như khi tham gia giao thông; việc bảo tồn, giữ gìn văn hóa truyền thống để thu hút nguồn lực văn hóa, con người cả nước…

Nội dung: Kim Tiến | Đồ họa: Đức Hà

Bài 1: Định hình văn hóa, con người Thủ đô mới Trong kỷ nguyên mới, khi Hà Nội bước vào thời kỳ hội nhập sâu rộng và chuyển mình mạnh mẽ cùng đất nước, giá trị ...

Bài 2: Kiến tạo môi trường văn hóa Với Hà Nội, mảnh đất ngàn năm văn hiến, nơi lưu giữ những tinh hoa văn hóa của dân tộc, việc kiến tạo môi trường ...