Người giữ nghề nặn tò he truyền thống
Nghệ nhân Tò he chuyển mình trong đại dịch Nỗ lực đưa văn hoá dân gian đến gần hơn với công chúng |
Hơn 50 năm gắn bó với nghề làm tò he
Nghệ nhân Nguyễn Văn Đĩnh được sinh ra trong gia đình có truyền thống nặn tò he ở Xuân La. Chính vì thế, ông được tiếp xúc và bén duyên với nghề nặn tò he ngay từ khi còn nhỏ tuổi.
Ban đầu chỉ là sở thích rất bình thường nhưng càng về sau, từng nét điêu luyện, khéo léo của người thợ trong từng bước tạo hình những con tò he đáng yêu đã thôi thúc ông nhanh chóng đến với nghề. Lên 7-8 tuổi, ông Đĩnh bắt đầu theo học nặn tò he và cho ra đời những sản phẩm đầu tay. Thừa hưởng sự khéo léo của ông, cha và với sự sáng tạo không ngừng, ông Nguyễn Văn Đĩnh đã gắn bó với nghề trong suốt hơn 50 năm qua.
Nghệ nhân Nguyễn Văn Đĩnh luôn trăn trở, tâm huyết với nghề làm tò he. Ảnh: Kim Tiến |
Nói về làng nghề truyền thống, ông Đĩnh cho biết, làng Xuân La, từ lâu đã nổi tiếng với nghề nặn tò he. Không chỉ là một nghề mưu sinh, nặn tò he ở làng Xuân La đã trở thành nét đẹp văn hóa dân gian, góp phần giáo dục thế hệ trẻ về lịch sử, bản sắc văn hóa và cội nguồn dân tộc Việt Nam.
Ngày xưa, tò he được gọi với một tên khác là “đồ chơi chim cò”. Lúc đầu thứ đồ chơi này được bắt nguồn từ đất sét nung, sau đó được “nâng cấp” bằng bột nếp và được trẻ con trong làng yêu thích. Sau này, nhận thấy nhu cầu thiết yếu của việc thiếu thốn đồ chơi trẻ em, các cụ trong làng đã nghĩ ra ý tưởng nặn tò he, vừa để làm đồ chơi cho trẻ em trong làng, vừa đem đi buôn bán cho mục đích kinh tế.
“Là đất làng nghề, ở Xuân La hầu như ai cũng biết nặn tò he. Trẻ con ở Xuân La mới 4-5 tuổi đã làm quen với những con tò he, lên đến 14-15 tuổi là có thể ra đường kiếm sống bằng nghề. Đối với tôi, việc gắn bó với tò he suốt bao nhiêu năm qua không chỉ là trách nhiệm của một người con lưu giữ truyền thống quý báu của cha ông, mà còn bởi bản thân đam mê và yêu thích với nghề tò he này”, nghệ nhân Nguyễn Xuân Đĩnh chia sẻ.
Mấy chục năm về trước, ông Đĩnh và vợ ngày ngày đạp xe từ làng ra phố, phía sau chở “gia tài” là chiếc hòm gỗ nhỏ, bên trong là những khối bột dẻo đã pha sẵn màu… Cổng đền Ngọc Sơn, đền Bà Kiệu, Công viên Thống Nhất hay Công viên Thủ Lệ… ông bà đều đặn có mặt vào mỗi dịp lễ, Tết, đem đến những món tò he trong trẻo, giản đơn mà chứa đựng sức sáng tạo và biết bao cảm xúc yêu thương hồn hậu được truyền vào cho con trẻ. Đặc biệt, đi đến đâu ông cũng cố gắng dạy nghề, truyền nghề cho những người yêu thích.
Niềm vui và trăn trở tuổi già
Cũng theo chia sẻ của nghệ nhân Nguyễn Xuân Đĩnh, có những thời điểm nghề tò he điêu đứng. Theo đó, sự bùng nổ của kinh tế thị trường khiến cho nguyên liệu phối màu từ thiên nhiên hiếm hơn, trong khi lớp trẻ chọn nhiều nghề có thu nhập cao để làm giàu và bắt đầu xuất hiện những loại đồ chơi công nghiệp lấn át các món đồ chơi dân gian.
Không chịu khoanh tay đứng nhìn làng nghề ngày càng mai một, những nghệ nhân và những người tâm huyết với nghề tò he Xuân La luôn ý thức được giá trị văn hóa tinh thần của những con tò he, đã tìm mọi cách để khôi phục lại nghề cổ của làng.
Bằng sự nỗ lực đáng kể, hơn 20 năm trở lại đây, tò he Xuân La được phục dựng và từng bước tìm được chỗ đứng trong đồ chơi Việt. Việc Câu lạc bộ nghệ nhân tò he Xuân La ra đời cũng là bước ngoặt góp phần bảo tồn và phát triển làng nghề.
Câu lạc bộ đã tổ chức nhiều cuộc thi nặn tò he, quảng bá, giới thiệu sản phẩm, thường xuyên phối hợp biểu diễn tại các sự kiện văn hóa quốc tế, tại các lễ hội, triển lãm, đón tiếp các đoàn khách thăm quan du lịch làng nghề, liên kết giảng dạy môn nghệ thuật nặn tò he tại trường học giúp học sinh và sinh viên hiểu, làm quen với đồ chơi truyền thống…
Đến nay, mặc dù tuổi đã cao, thế nhưng ông Đĩnh vẫn tham gia làm tò he tại một số các sự kiện, triển lãm. Với những câu chuyện của mình, ông đã giới thiệu cho du khách biết đến và yêu hơn món đồ chơi truyền thống của địa phương. Niềm an ủi khi tuổi già của ông là các con, cháu trong gia đình ai cũng biết làm tò he, có thể sống bằng nghề làm tò he, trong đó người khiến ông tự hào nhất Nghệ nhân nhân dân Nguyễn Văn Thành - con trai của ông.
Để duy trì sức sống, sự bền lâu của tò he, anh Thành đã mất một thời gian dài sáng tạo ra những nguyên liệu thay thế bột nếp bằng 5 loại bột cao cấp nhằm tăng tuổi thọ cho món đồ chơi cũng như phục vụ mục tiêu xuất khẩu ra nhiều thị trường trong và ngoài nước. Đặc biệt, trong thời điểm dịch Covid-19 phức tạp, anh vẫn đều đặn lên lớp dạy trực tuyến, nhận lời trình diễn nghề tại các sự kiện hay nặn các vật lưu niệm…
Điều đáng quý, anh Thành không chỉ chăm lo nâng cao tay nghề mà còn đau đáu duy trì hoạt động của Câu lạc bộ tò he, đem lại cho các thành viên nhiều hơn nữa cơ hội được phô diễn nghề, nâng cao giá trị cho tò he Xuân La.
Nói về sự thay đổi của quê hương, ông Đĩnh cho biết, nhiều năm trở lại đây, các cấp, các ngành đặc biệt quan tâm đến vùng nông thôn, quê hương ông cũng đã đổi mới, được Nhà nước mở rộng đường, đổ nhựa từ đường làng đến quốc lộ. Đây cũng chính là điều kiện để có thể phát triển du lịch kết hợp với phát triển làng nghề hiện nay.
“Để giữ gìn làng nghề tò he Xuân La, tôi mong muốn các cấp, các ngành quan tâm hơn nữa, có nhiều chính sách động viên để phát triển hơn. Đặc biệt, tôi mong rằng, trong tương lai, làng nghề tò he Xuân La có thể trở thành một điểm du lịch không những trong nước mà nước ngoài biết đến.
Từ đó, thu hút khách du lịch về tham quan, trải nghiệm để các nghệ nhân không phải đi xa nữa, có thể làm nghề, sống với nghề, quảng bá sản phẩm ngay trên mảnh đất quê hương”, ông Nguyễn Văn Đĩnh bày tỏ.
Tò he là một trong những thứ đồ chơi truyền thống lâu đời ở Việt Nam trải qua suốt chiều dài văn hóa, lịch sử dân tộc. Tò he xưa và nay là sự kết hợp giữa sự sáng tạo và nghệ thuật dân gian, sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại, là món ăn tinh thần của người Việt vẫn luôn được làng nghề Xuân La gìn giữ và phát triển. |
Kim Tiến
Có thể bạn quan tâm
Nên xem
Luật Thủ đô năm 2024: Những đột phá trong phát triển văn hóa, thể thao và du lịch
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung: Việt Nam phấn đấu top 3 ASEAN về đổi mới sáng tạo toàn cầu
Nhiều hoạt động hấp dẫn tại Lễ hội văn hóa ẩm thực Hà Nội 2024
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nói về việc học sinh thi vào lớp 10
Lương khởi điểm của công chức chỉ đủ thuê nhà bình dân và chi tiêu tằn tiện
Hơn 1 triệu người đăng ký tài khoản “Công dân Thủ đô số” - iHanoi”
Đưa kiến thức pháp luật đến với học sinh Thủ đô
Tin khác
Luật Thủ đô năm 2024: Những đột phá trong phát triển văn hóa, thể thao và du lịch
Luật Thủ đô 2024 04/11/2024 22:12
Hơn 1 triệu người đăng ký tài khoản “Công dân Thủ đô số” - iHanoi”
Infographic 04/11/2024 20:52
EVNHANOI khẳng định, không sử dụng tài khoản cá nhân để thu tiền điện
Nhịp sống Thủ đô 04/11/2024 17:32
Luật Thủ đô 2024: Thêm cơ chế, chính sách đặc thù để thu hút đầu tư xã hội
Luật Thủ đô 2024 04/11/2024 17:26
Khởi công cụm công nghiệp hơn 1.100 tỷ đồng tại huyện Thanh Oai
Nhịp sống Thủ đô 04/11/2024 16:36
Gần 400 tay vợt tranh tài tại Giải bóng bàn Báo Hànộimới mở rộng lần thứ XI
Nhịp sống Thủ đô 04/11/2024 16:25
Thanh Trì: Bức tranh kinh tế tiếp tục khởi sắc
Nhịp sống Thủ đô 04/11/2024 16:05
Bí thư Thành ủy Hà Nội trao Huy hiệu 80 năm tuổi Đảng tặng cán bộ tiền khởi nghĩa
Thủ đô 04/11/2024 15:24
Tháo gỡ khó khăn, vướng mắc với 5 dự án đầu tư kéo dài, chậm triển khai
Chỉ đạo - Điều hành 04/11/2024 13:36
Phát triển nông nghiệp Thủ đô theo hướng nông nghiệp sinh thái, bền vững
Luật Thủ đô 2024 04/11/2024 12:25