Ngành Tòa án bảo đảm hoạt động thông suốt, đáp ứng yêu cầu xét xử

Chánh án Toà án Nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng cho biết, năm 2025 ngành Tòa án thực hiện nhiệm vụ trong bối cảnh số lượng vụ việc phải thụ lý tiếp tục tăng, tính chất ngày càng phức tạp, yêu cầu tiến độ, chất lượng ngày càng cao theo nghị quyết của Quốc hội.

Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng trình bày báo cáo. (Ảnh: QH)

Đặc biệt, từ ngày 1/7/2025, ngành Tòa án chính thức chuyển từ mô hình 4 cấp sang mô hình 3 cấp, đồng thời hình thành hệ thống Tòa án nhân dân khu vực - một bước cải cách lớn về tổ chức bộ máy theo định hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Việc chuyển đổi mô hình trong thời điểm lượng án tăng nhanh đặt ra áp lực lớn về tổ chức, nhân lực, cơ sở vật chất và phương thức điều hành. Tuy vậy, ngành Tòa án vẫn bảo đảm hoạt động thông suốt, đáp ứng yêu cầu xét xử và các chỉ tiêu Quốc hội giao.

Theo báo cáo, năm 2025 các Tòa án đã thụ lý 683.341 vụ việc, giải quyết 618.341 vụ, đạt 90,49%, tăng 0,77% so với năm trước; Tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan chỉ còn 0,69%, thấp hơn năm trước 0,08%, đáp ứng yêu cầu Quốc hội không vượt quá 1,5%. Đây là chỉ dấu quan trọng cho thấy chất lượng xét xử tiếp tục được cải thiện bền vững, dù áp lực giải quyết án tăng liên tục.

Về Án hình sự, tỷ lệ giải quyết án hình sự đạt 98,63% về số vụ và 97,38% về số bị cáo, tăng so với năm trước và vượt chỉ tiêu Quốc hội giao 10,63%. Đặc biệt, toàn ngành không phát hiện trường hợp kết án oan người vô tội, một chỉ tiêu mà Quốc hội luôn đặc biệt quan tâm. Việc xét xử các vụ án tham nhũng, tiêu cực, nhất là các vụ thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, được tiến hành kịp thời, nghiêm minh, bảo đảm thu hồi tài sản do phạm tội mà có. Đây là điểm nhấn quan trọng thể hiện vai trò của Tòa án trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, củng cố niềm tin của nhân dân.

Về Án dân sự và hành chính, các Tòa án đạt tỷ lệ giải quyết 88,64%, vượt 10,64% chỉ tiêu được giao. Công tác hòa giải, đối thoại được triển khai hiệu quả, góp phần giảm áp lực xét xử và tạo đồng thuận xã hội. Ngành cũng chú trọng hướng dẫn đương sự thực hiện nghĩa vụ cung cấp chứng cứ, nâng cao chất lượng tranh tụng, phối hợp hiệu quả với các cơ quan có thẩm quyền. Đến ngày 30/9/2025, không còn vụ việc dân sự quá hạn do nguyên nhân chủ quan, thể hiện sự chuyển biến rõ rệt trong quản lý án.

Đáng chú ý, án hành chính - lĩnh vực vốn có tỷ lệ giải quyết thấp nhiều năm liền - đã có bước tiến lớn với tỷ lệ 81,99%, tăng 5,07% và vượt 21,99% chỉ tiêu Quốc hội giao. Công tác đối thoại giữa người dân và cơ quan hành chính được tăng cường; tình trạng án quá hạn do nguyên nhân chủ quan được khắc phục triệt để.

Về Giám đốc thẩm - tái thẩm, Tòa án nhân dân tối cao và Tòa án nhân dân cấp cao đã tập trung giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, đạt tỷ lệ 64,22%, vượt 4,22% so với chỉ tiêu Quốc hội giao. Chất lượng trả lời đơn, lập luận trong các quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm được nâng lên rõ rệt, bảo đảm tính thuyết phục và đúng pháp luật.

Các đại biểu dự Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV. (Ảnh: QH)

Bên cạnh nhiệm vụ xét xử, ngành Tòa án tiếp tục là một trong những cơ quan có đóng góp quan trọng vào công tác xây dựng pháp luật. Theo báo cáo, Tòa án nhân dân tối cao đã chủ trì nghiên cứu, soạn thảo và trình Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội 3 dự án Luật, 1 Nghị quyết của Quốc hội, 2 Pháp lệnh và 11 Nghị quyết. Song song, ngành hoàn thiện Dự án Luật Phá sản (sửa đổi) và Dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế để trình Quốc hội khóa XV xem xét tại Kỳ họp thứ 10. Hội đồng Thẩm phán ban hành 5 Nghị quyết; Chánh án ban hành 8 Thông tư hướng dẫn, góp phần bảo đảm áp dụng pháp luật thống nhất trên toàn quốc.

Công tác tổ chức cán bộ tiếp tục được coi trọng, từ quy hoạch, bổ nhiệm, luân chuyển đến đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ; Các Tòa án đã tổ chức nhiều hội nghị tập huấn trực tuyến, hội thảo chuyên sâu, phiên tòa rút kinh nghiệm theo từng loại án, giúp Thẩm phán nâng cao tính chuyên nghiệp và kỹ năng xét xử; Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát được tăng cường, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm kỷ luật công vụ.; Việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức theo mô hình 3 cấp Tòa án được triển khai đồng bộ; các đơn vị nhanh chóng ổn định bộ máy, bảo đảm hoạt động không bị gián đoạn.

Một điểm sáng của ngành là việc đẩy mạnh chuyển đổi số: Năm 2025, các Tòa án đã tổ chức 16.383 phiên tòa trực tuyến, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, giảm chi phí xã hội và bảo đảm tính công khai, minh bạch; Gần 1,8 triệu bản án, quyết định đã được công bố trên Cổng thông tin điện tử Tòa án nhân dân tối cao, thu hút 222 triệu lượt truy cập, góp phần lan tỏa thông điệp minh bạch tư pháp và tạo kho dữ liệu quan trọng phục vụ nghiên cứu pháp lý.

Bên cạnh nhiều kết quả tích cực, Báo cáo thẳng thắn chỉ ra một số tồn tại như vẫn còn bản án bị hủy, sửa do lỗi chủ quan, cơ sở vật chất và trang thiết bị của một số Tòa án khu vực còn thiếu, một số công chức vi phạm kỷ luật, một số dự án chậm tiến độ do phải điều chỉnh phù hợp mô hình tổ chức mới.. Những hạn chế này đòi hỏi quyết tâm lớn hơn của toàn ngành trong siết chặt kỷ luật công vụ, chuẩn hóa cơ sở vật chất và hoàn thiện quy trình nội bộ.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng báo cáo thẩm tra. (Ảnh: QH)

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng đánh giá cao nỗ lực của ngành Tòa án trong bảo đảm tiến độ, chất lượng giải quyết án; nhiều chỉ tiêu vượt xa yêu cầu của Quốc hội; không để xảy ra án oan. Công tác đối thoại trong án hành chính, hòa giải trong án dân sự có chuyển biến rõ rệt, góp phần giảm tranh chấp và nâng cao uy tín của cơ quan tư pháp.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra nhấn mạnh yêu cầu ngành Tòa án cần tiếp tục hạ tỷ lệ bản án hành chính bị hủy, sửa (hiện ở mức 3,72%, còn cao so với yêu cầu); nâng cao chất lượng tranh tụng; tăng cường phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng để khắc phục những bất cập trong tổ chức bộ máy tố tụng theo mô hình mới.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội đề nghị Tòa án nhân dân tối cao tiếp tục rà soát pháp luật, phát hiện các quy định chồng chéo, thiếu thống nhất, đặc biệt trong các lĩnh vực dễ phát sinh tranh chấp như đất đai, khoáng sản, ngân hàng, an ninh mạng, an toàn thực phẩm… để kiến nghị sửa đổi kịp thời. Đồng thời, ngành cần sớm ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành đối với những đạo luật mới được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10; bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của Đảng đối với các cơ quan tư pháp.

Bên cạnh đó, cơ quan thẩm tra cũng kiến nghị tăng đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí cho các Tòa án, đặc biệt là Tòa án nhân dân khu vực - thiết chế mới giữ vai trò nòng cốt trong mô hình tư pháp 3 cấp. Đồng thời đề nghị Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Tòa án nhân dân tối cao phối hợp ban hành hướng dẫn chung về tổ chức hoạt động tố tụng trong bối cảnh cấp huyện không còn cơ quan điều tra và Tòa án, Viện Kiểm sát chỉ tổ chức theo 2 cấp mới.