Kỳ cuối: Để không gian công cộng được “sống”

	Thúc đẩy du lịch Thủ đô qua kiến tạo không gian công cộng
	Hà Nội ứng dụng trông giữ xe Iparking: Giải quyết các bất cập
	Kiến tạo không gian công cộng: Vì một Hà Nội đáng sống

Người dân chung tay xây dựng thành phố thành nơi đáng sống

Công trình nghệ thuật vẫn bị xâm hại

Hà Nội vốn là nơi mà sự hội nhập kinh tế, du nhập văn hoá nhanh, mạnh, đòi hỏi sự giao tiếp, thông thương lớn nên nhu cầu về không gian công cộng càng cấp thiết với quy mô, chất lượng, thẩm mỹ cao hơn. Sự sang trọng, văn hóa, tính đại diện, tiêu biểu là niềm tự hào của cả một Thủ đô ngàn năm văn hiến. Những năm gần đây, Hà Nội đã có những dự án thành công trong việc thay đổi thẩm mỹ đô thị theo hướng văn minh, tiếp cận nghệ thuật thế giới với quy mô lớn như: Con đường gốm sứ sông Hồng (2010) được tổ chức Guinness thế giới công nhận là bức tranh gốm dài nhất thế giới; đoạn phố bích họa Phùng Hưng, những không gian cộng đồng đầy tính nghệ thuật…

Tuy nhiên, trên thực tế, tại Hà Nội vẫn còn rất nhiều không gian trống bị bỏ hoang, thường trở thành nơi đổ rác hoặc lui tới của những đối tượng xã hội phức tạp mà chúng ta có thể tận dụng những không gian đó để tạo nên các tác phẩm nghệ thuật. Nhưng để làm được điều đó thì chúng ta phải tạo điều kiện cho nghệ thuật có thể được “sống”, được ra đời và tồn tại ở không gian đó. Trong các chính sách công của chúng ta hiện nay, dường như nghệ thuật chưa được chú trọng đúng mức. Bên cạnh đó, không ít những tác phẩm đẹp đã trở thành không đẹp bởi ý thức của người dân.

Mới đây, nghệ sĩ điêu khắc Mai Thu Vân thậm chí đã bật khóc khi nhắc tới “số phận” của tác phẩm nghệ thuật sắp đặt của chị mang tên Tháp, tác phẩm sắp đặt mô phỏng một tòa tháp nhiều màu, được lựa chọn trưng bày ở khu vực Hồ Gươm vào hồi tháng 10/2019. Chỉ sau khi được giới thiệu đến công chúng ít ngày, tác phẩm tâm huyết của chị đã bị một số người vô ý thức biến thành... nhà vệ sinh. Hành động này không chỉ làm tổn thương người nghệ sĩ, mà còn khiến cộng đồng hết sức phẫn nộ.

Đây không phải là lần đầu tiên các tác phẩm nghệ thuật công cộng bị chính những người thụ hưởng làm xấu đi. Trước đó, dự án nghệ thuật sắp đặt ánh sáng phục vụ dịp Tết Nguyên đán 2019, do nhóm tác giả của nghệ sĩ điêu khắc Mai Thu Vân thực hiện, cũng từng xuất hiện tình trạng người dân leo trèo, gây hỏng hóc. “Sau khi dự án hoàn thành, mọi người hưởng ứng rất tích cực với nét nghệ thuật sắp đặt kiểu mới, mà có lẽ bất cứ ai cũng đều có sự tôn trọng nhất định. Thế nhưng, tôi không hiểu tại sao bây giờ lại thành ra như thế. Sự tùy tiện của một bộ phận trở nên vô trách nhiệm với cộng đồng”, chị Vân chia sẻ.

Chung tay xây dựng Thành phố đáng sống

Hiện nay, việc hình thành, phát triển và bảo vệ các không gian văn hóa nghệ thuật công cộng rất cần sự ủng hộ của chính quyền và người dân, cần sự cởi mở hơn với nghệ thuật, tạo điều kiện tài chính và sự thông thoáng cho nghệ sĩ, cộng đồng có thể cùng tham gia với các nghệ sĩ và gìn giữ các tác phẩm nghệ thuật công cộng. Có như vậy, chất lượng cuộc sống, đời sống tinh thần của người dân mới ngày càng được nâng cao.

Theo nghệ sĩ Nguyễn Xuân Lam, một trong những nghệ sĩ sáng tạo nên con đường nghệ thuật ven sông Hồng ở Phúc Tân (Hoàn Kiếm, Hà Nội) thì khi tham gia dự án lần này, anh đã chủ động thay đổi các vật liệu sử dụng bền hơn. “Tôi cho rằng mình phải tạo ra một sản phẩm mà họ không thể phá được hoặc không nỡ phá”, Xuân Lam chia sẻ.

Có một cách khác mà nhóm nghệ sĩ thực hiện tại con đường nghệ thuật ven sông Hồng đã thực hiện đó là tạo ra mối liên kết chặt chẽ giữa nhóm nghệ sĩ và người dân. Chính tại nhà văn hóa ở Phúc Tân, nhóm nghệ sĩ đã tổ chức 2 buổi thuyết trình, mời các hộ dân sống xung quanh đến để nghe các nghệ sĩ giải đáp, sau đó dán mô hình phác thảo ngay tại nhà văn hóa.

Cũng bởi lý do đó mà dân tình đều đồng ý gìn giữ các tác phẩm. Thậm chí các gia đình còn chia nhau thời gian để bảo vệ, kết quả là cho đến nay các tác phẩm quanh khu vực bãi rác Phúc Tân vẫn được bảo toàn nguyên vẹn. Điều đó cũng cho thấy, rất nhiều người dân đã thực sự thay đổi ý thức, cùng nhau gìn giữ và xây dựng môi trường sống xung quanh mình.

Các không gian văn hóa công cộng tạo ra nhiều sân chơi, nâng cao chất lượng sống cho người dân

Không chỉ đối với các không gian nghệ thuật công cộng, mà các không gian công cộng khác cũng đang được người Hà Nội quan tâm chú trọng. Từ sau khi được mở rộng năm 2008, tuy diện mạo chung của Hà Nội đã có nhiều thay đổi, hiện đại hơn nhưng không gian công cộng của thành phố bắt đầu chịu nhiều sức ép từ các mục đích sử dụng khác như: Bãi đỗ xe, các hoạt động mưu sinh hoặc việc phát triển hạ tầng giao thông đô thị. Hiện cũng có nhiều nỗ lực của các tổ chức xã hội và cộng đồng người dân nhằm cải tạo và mở rộng không gian công cộng, nâng cao môi trường đô thị cũng như lối sống khỏe mạnh của cư dân Hà Nội.

Bên cạnh đó, sự xuất hiện của các không gian công cộng lớn như phố đi bộ, hệ thống các công viên giải trí, hàng loạt các sân chơi cộng đồng đã và đang phát huy được nhiều hiệu quả tích cực. Tại nhiều nơi, người dân đang chung tay xây dựng thành phố thành nơi đáng sống. Trong đó, có thể kể đến việc hàng loạt các công trình đường hoa, sân chơi, điểm vui chơi mới đã và đang hình thành tại địa phương. Nhiều nơi, vườn cộng đồng, sân chơi từ các vật liệu tái chế đang trở thành nơi vui chơi, giải trí, rèn luyện sức khỏe, nâng cao chất lượng sống cho người dân Thủ đô.

Đánh giá cao những nỗ lực mở rộng, phát triển không gian công cộng của Hà Nội, tuy vậy, nhiều chuyên gia quản lý đô thị đều cho rằng, để phát huy hết được hiệu quả của các không gian công cộng vẫn còn rất nhiều việc phải làm. Bên cạnh việc đầu tư, xây dựng các không gian với quy mô lớn, cũng nên tập trung cải tạo, đầu tư xây dựng các không gian hiện có theo hướng mở, trở thành không gian công cộng cho mọi người nghỉ ngơi, thư giãn, luyện tập.

Về quản lý, để ngăn chặn tình trạng lấn chiếm, xuống cấp và quản lý chồng chéo hiện có, rất cần xây dựng một chế tài xử lý thống nhất, nghiêm minh. Tựu trung lại, phải vì mục tiêu đưa hệ thống không gian công cộng phát triển một cách bền vững đi cùng với sự phát triển chung của đô thị.