Kỳ cuối: Cần lắm những giải pháp đột phá

	Kỳ 3: Nan giải việc hồi sinh các dòng sông
	Kỳ 2: Khốn khổ vì kênh mương ô nhiễm
	Kỳ 1: “Ngạt thở” bên những dòng nước ô nhiễm

Vẫn là vấn đề nan giải

Về vấn đề cải tạo, giảm thiểu ô nhiễm nước trên địa bàn Hà Nội không phải đến bây giờ mới được đề cập. Dễ thấy là, Hà Nội đã triển khai nhiều đề án cải tạo, nạo vét các dòng sông, ao, hồ bị ô nhiễm trên địa bàn. Tuy nhiên, hiện kết quả dù đã cải thiện song vẫn chỉ dừng lại ở mức độ bê-tông hóa và cống hóa. Riêng phần “gốc” là xử lý nguồn nước ô nhiễm, làm sạch nước thải, hạn chế xả thải trực tiếp ra kênh, mương, sông, hồ… thì vẫn chưa được đồng bộ.

Xã Đông Dư, huyện Gia Lâm huy động sức mạnh của cộng đồng vào công tác giữ vệ sinh môi trường dọc sông Cầu Bây

Theo ghi nhận thực tế, ở cấp quản lý địa phương, vấn đề xử lý ô nhiễm liên quan tương đối nan giải, đặc biệt là các khu vực ngoại thành. Chẳng hạn, ở huyện Mê Linh, có thời điểm tổng đàn gia súc, gia cầm trên địa bàn huyện lên tới 721.000 con. Có thế mạnh về chăn nuôi nhưng đến nay, cả 16/16 xã đều chưa có điểm xử lý chất thải tập trung.

Chăn nuôi nhỏ lẻ, tự phát vẫn phổ biến tại hầu hết các xã. Đáng quan ngại hơn cả, tại không ít hộ chăn nuôi nhỏ lẻ ở địa phương này, chất thải được xả thẳng ra kênh rạch, ao hồ mà không hề qua xử lý. Điều này khiến tình trạng ô nhiễm môi trường từ chất thải vật nuôi, trở thành bài toán khó đối với mục tiêu phát triển chăn nuôi bền vững của địa phương.

Có mặt tại xã Liên Mạc - một trong những địa phương thuộc huyện Mê Linh có nghề chăn nuôi lợn phát triển mạnh, song khi đi dọc những kênh rạch, mương, rãnh… thuộc xã không khó để nhận thấy chất thải vật nuôi lắng đọng lâu ngày, bốc mùi xú uế. Nhiều đoạn, dòng nước đã không thể sử dụng cho sản xuất nông nghiệp. Tình cảnh tương tự cũng đang diễn ra tại xã Dương Liễu, huyện Hoài Đức.

Dương Liễu vào thời điểm này luôn tấp nập, chuẩn bị hàng hóa phục vụ dịp tết Nguyên đán. Đáng nói, ở làng nghề này vẫn tồn tại hiện tượng nước thải, đất, bã thải dong riềng, sắn không qua xử lý được “xả” trực tiếp ra môi trường qua hệ thống mương thoát nước hai bên đường. Do chất thải lâu ngày lắng đọng, tại các rãnh, mương nước mùi hôi thối, xú uế bốc lên nồng nặc.

Được biết, để cải thiện tình trạng ô nhiễm môi trường tại các làng nghề của huyện Hoài Đức, cuối năm 2016, UBND TP Hà Nội đã chính thức đưa vào vận hành Nhà máy Xử lý nước thải làng nghề Cầu Ngà (đặt tại xã Dương Liễu) với công suất thiết kế 20.000m3/ngày - đêm. Tuy nhiên, công tác xử lý ô nhiễm môi trường nơi đây vẫn vô cùng khó khăn.

Chẳng hạn, chế biến tinh bột chỉ sản xuất theo mùa vụ, từ tháng 10 năm trước đến hết tháng 2 Âm lịch năm sau và các hộ đều chế biến tại gia đình. Đất chật, quy mô nhỏ, sản xuất mùa vụ nên dù chính quyền sở tại tích cực vận động song phần lớn các hộ gia đình làm nghề đều hạn chế đầu tư hệ thống xử lý nước, bã thải.

Còn tại xã Vân Tảo, huyện Thường Tín hệ thống kênh nước chảy qua địa bàn ô nhiễm bởi ý thức người dân chưa cao. Vân Tảo có kênh Đông và kênh 71 chảy qua, ở những điểm này thường tái diễn tình trạng rác thải dồn ứ. Nguyên nhân khiến kênh Đông bị ô nhiễm là do nước từ Trạm thủy lợi Hồng Vân chảy về, đi kèm với đó rác thải đều dồn ứ theo.

Ở kênh 71, dù nằm dọc đường tỉnh lộ 427, từng được xem là kênh mương dẫn nước chính qua địa bàn các xã Văn Bình, Vân Tảo, Hồng Vân… của huyện Thường Tín. Thế nhưng, nước trong mương này cũng đang trong tình cảnh đặc quánh, đen ngòm, rác thải nổi lênh bềnh trên mặt nước. Nguyên nhân được xác định là do một số cá nhân ý thức kém vô tư vứt bừa bãi các loại rác thải, túi nilon, chai lọ xuống mương… gây ô nhiễm.

Từng bước khắc phục

Với vấn đề ô nhiễm liên quan, theo khảo sát và ghi nhận trực tiếp từ các địa phương như: Vân Tảo (huyện Thường Tín); Xuân Đỉnh (quận Bắc Từ Liêm); Sơn Đồng, An Thượng (huyện Hoài Đức)… những phường, xã nơi chịu ảnh hưởng ô nhiễm trực tiếp đều đã tích cực kiến nghị lên các cấp có thẩm quyền có hướng xử lý, khắc phục.

Tuy nhiên, do kinh phí địa phương hạn hẹp, khó tổ chức nạo vét hay bê tông hóa các khu vực ô nhiễm nên biện pháp duy nhất những nơi này có thể triển khai là kêu gọi và tuyên truyền, vận động người dân giữ vệ sinh môi trường.

Ở một góc độ tích cực hơn, đó là nhận thức được những nguy cơ về ô nhiễm môi trường nên chính quyền địa phương đồng bộ các biện pháp chặn ô nhiễm từ gốc. Cụ thể, tại huyện Mê Linh, địa phương này đang rốt ráo giảm ô nhiễm từ chăn nuôi thông qua phương cách triển khai hỗ trợ một lần đến 50% giá trị hầm biogas cho các gia trại, trang trại chăn nuôi. Về lâu dài, Mê Linh sẽ phát triển chăn nuôi theo hướng tập trung, xa khu dân cư và khuyến khích phát triển chăn nuôi an toàn sinh học.

Được biết, địa phương này cũng đang kiến nghị Thành phố tiếp tục quan tâm, chỉ đạo các sở, ban ngành sớm triển khai Quyết định số 93/2009/QĐ-UBND của UBND Thành phố ban hành Chính sách khuyến khích, hỗ trợ đầu tư phát triển chăn nuôi tập trung xa khu dân cư trên địa bàn Hà Nội. Trong đó, trọng tâm là đầu tư xây dựng hệ thống xử lý môi trường khu chăn nuôi cho các vùng sản xuất tập trung. Đồng thời, cụ thể hóa cơ chế khuyến khích chuyển đổi cơ cấu vật nuôi từ chăn nuôi nhỏ lẻ trong khu dân cư sang chăn nuôi quy mô trang trại, gia trại xa khu dân cư giai đoạn 2017 - 2019.

Theo nhiều chuyên gia môi trường, về lâu dài, Thành phố phải xây dựng hệ thống xử lý chất thải, nước thải trước khi xả xuống các con sông. Cụ thể, Hà Nội cần triển khai xây dựng cống gom nước thải dọc tuyến sông để chuyển về điểm xử lý tập trung, kết hợp xử lý các nguồn nước thải trước khi đổ vào sông, thường xuyên các hoạt động vớt rác và nạo vét lòng sông thì chắc chắn sẽ giải quyết được dứt điểm tình trạng ô nhiễm sông.

Chưa hết, với vấn đề cải tạo sông hồ trên địa bàn Hà Nội, các nhà khoa học cũng chỉ ra, bên cạnh các biện pháp xử lý như khảo sát, nạo, vét, ứng dụng khoa học công nghệ thì điều tiên quyết là huy động được sức mạnh tổng thể của cộng đồng vào nhiệm vụ “hồi sinh” các dòng nước ô nhiễm.

Câu chuyện hồi sinh sông Cầu Bây nhờ sức dân là một ví dụ. Sông Cầu Bây có chiều dài khoảng 7,2km đi qua địa phận huyện Gia Lâm. Trước đây, nhiều hộ dân sinh sống 2 bên bờ sông thường xuyên xả thải trực tiếp ra sông và xây dựng các công trình dân sinh gây ô nhiễm môi trường và thu hẹp dòng chảy.

Để hạn chế tình trạng ô nhiễm liên quan, UBND huyện Gia Lâm chỉ đạo UBND các xã: Kiêu Kỵ, Đa Tốn, Đông Dư và thị trấn Trâu Quỳ huy động người dân tham gia vệ sinh môi trường dọc tuyến sông trên địa bàn; tăng cường tuyên truyền để nhân dân tự giác tham gia dọn vệ sinh, không vứt rác thải ra sông; Hội Liên hiệp Phụ nữ phối hợp với UBND các xã, thị trấn trồng hoa, cây cảnh trên những đoạn đường ven sông; các đoàn thể xã hội vận động hội viên, đoàn viên tham gia thu gom rác thải, thành lập câu lạc bộ, tổ, đội, nhóm duy trì vệ sinh môi trường sau đợt ra quân...

Theo đánh giá, sau hơn một tháng phát động, đã có 1.303 cây xanh hai bên bờ sông và mái ta luy được cắt tỉa; 232 cây gãy, đổ, cây không phù hợp được giải tỏa; gần 82.000m2 bờ sông được phát quang bụi rậm... Tại xã Đa Tốn, nơi có 3,6km sông Cầu Bây đi qua, những đoạn đường ven bờ sông nay được “thay áo”, rực rỡ sắc hoa.

Là một trong những địa phương khá chủ động và thành công khi huy động sức mạnh tập thể của cộng đồng vào công tác vệ sinh môi trường, trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Trung Thành, Phó Chủ tịch UBND xã Đông Dư cho biết, thực hiện kế hoạch của UBND huyện Gia Lâm, UBND xã Đông Dư đã tổ chức tổng vệ sinh, giữ gìn vệ sinh môi trường.

Để dọn dẹp sông Cầu Bây, đoạn chảy qua địa bàn, xã đã vận động thành công hơn 120 người gồm nhân dân và cán bộ địa phương tham gia chặt dọn cỏ bên bờ và đường dọc sông Cầu Bây. “Nhờ huy động sức mạnh của cộng đồng, công tác vệ sinh môi trường trên địa bàn được đảm bảo. Các đợt vệ sinh liên quan cũng trực tiếp góp phần nâng cao trách nhiệm của cộng đồng dân cư, các cấp, các ngành trong công tác vệ sinh môi trường, đặc biệt là việc giữ gìn và bảo vệ môi trường dọc tuyến sông Cầu Bây” - Lãnh đạo UBND xã Đông Dư chia sẻ.

Đinh Luyện – Hà Phong