Giá trị lịch sử và văn hoá của tranh dân gian đồ thế Việt Nam

(LĐTĐ) Với suy nghĩ tranh dân gian Việt Nam vẫn có những khoảng trống lớn về việc nghiên cứu và nếu không kịp thời thực hiện thì có thể những dòng tranh ấy sẽ dần dần biến mất, Nhà nghiên cứu, sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa đã bắt tay vào tìm hiểu tư liệu, khảo sát điền dã để cho ra đời những cuốn sách về tranh dân gian Huế và tranh đồ thế ở Việt Nam.
Luồng gió mới cho tranh dân gian Đông Hồ Trải nghiệm hình ảnh bản thân với tranh dân gian Hàng Trống Mang tranh dân gian vào đời sống hiện đại

Chiều 22/4, tại di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã diễn ra lễ ra mắt sách "Tranh dân gian Huế" và "Tranh dân gian đồ thế Việt Nam". Tác phẩm của Nhà nghiên cứu, sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa, do Nhà xuất bản Thế giới và Bảo tàng Gốm sứ ấn hành.

Nhà nghiên cứu, sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa hiện là Giám đốc Bảo tàng gốm sứ Hà Nội - một trong những bảo tàng gốm sứ tư nhân đầu tiên của Việt Nam. Khởi đầu với công việc sưu tầm gốm sứ, trong quá trình đi sưu tầm bà đã phát hiện ra có nhiều dòng tranh dân gian đặc sắc đang lưu lạc hoặc đã thất truyền.

Giá trị lịch sử và văn hoá của tranh dân gian đồ thế Việt Nam
Nhà nghiên cứu, sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa chia sẻ về tranh dân gian đồ thế Việt Nam.

Từ đó, với mong muốn bảo tồn, giữ gìn và phát huy những di sản của ông cha ta để lại, bà đã cất công tìm hiểu tư liệu, khảo sát điền dã thực địa để thực hiện và hoàn thành nhiều công trình khoa học đặc sắc về tranh dân gian Việt Nam, trong đó một số công trình được in thành sách rất công phu, như: Dòng tranh dân gian Đông Hồ, Dòng tranh dân gian Kim Hoàng, Dòng tranh dân gian Hàng Trống, Tranh dân gian Huế…

Tại sự kiện cũng diễn ra Tọa đàm "Tranh dân gian đồ thế Việt Nam - giá trị lịch sử văn hóa", thảo luận về những giá trị lịch sử văn hóa của tranh dân gian đồ thế Việt Nam, và phương hướng bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân gian.

Theo Nhà nghiên cứu, sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa, riêng tranh dân gian đồ thế có không gian sống riêng của nó, đó là trong các nghi lễ tín ngưỡng, tôn giáo. Vì thế, như dòng tranh làng Sình, Huế khi nghiên cứu thì phải tham gia rất nhiều nghi lễ theo vòng đời con người: Đầy tháng, đầy năm, trưởng thành…

Chính vì thế, quyển sách tranh dân gian đồ thế mất công nhất trong tất cả các dòng tranh với hơn 1000 ảnh minh họa, ảnh tranh để khắc họa tôn giáo, tín ngưỡng, phong tục thể hiện qua cách sử dụng tranh. Ngoài ra, tranh đồ thế cũng là một dòng tranh đặc thù, tương đối nhạy cảm trong bối cảnh xã hội đang lên án việc sử dụng hàng mã gây ô nhiễm môi trường, lãng phí, hỏa hoạn…

Nhà nghiên cứu, sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hoà chia sẻ, việc làm quen với các tăng ni, pháp sư, thanh đồng, thầy cúng là tương đối vất vả, khó khăn trong thời gian đầu. Được sự giúp đỡ của những nhà nghiên cứu, nghệ nhân tranh đồ thế, ở mọi vùng miền của đất nước thì những đúc kết của bà đã được cô đọng lại trong quyển sách: "Tranh dân gian đồ thế Việt Nam".

"Tranh dân gian đồ thế Việt Nam có lẽ là dòng tranh xuất hiện sớm nhất trong các dòng tranh dân gian Việt Nam vì nó là dòng tranh phục vụ cho tôn giáo, tín ngưỡng của người Việt Nam", Nhà nghiên cứu, sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa cho hay.

Bên cạnh nhu cầu tồn tại về các khía cạnh vật chất, con người còn có nhu cầu về tinh thần, cần được có cảm giác an toàn. Con người còn tồn tại thì còn tôn giáo, tín ngưỡng. Nếu như tranh dân gian kính hiện nay chỉ phổ biến ở Nam Bộ, tranh Hàng Trống, Đông Hồ phổ biến ở Bắc Bộ thì tranh dân gian đồ thế của người Kinh Việt Nam hiện diện ở mọi nơi, hiện diện vào các lễ nghi vòng đời của con người (trừ đám cưới), hiện diện ở ngày rằm, mồng một…

Mặt khác, có thể khẳng định một trong những thành tố cấu thành nên văn hóa Việt Nam là tôn giáo, tín ngưỡng, phong tục. Tranh dân gian đồ thế Việt Nam lại là một thành tố trong tôn giáo, tín ngưỡng, phong tục đó. Chính vì thế, gìn giữ, bảo tồn được tranh dân gian đồ thế Việt Nam cũng là gìn giữ và bảo tồn được văn hóa Việt Nam.

Thực tế cho thấy, hiện nay, chỉ còn không quá 10 gia đình trên khắp Việt Nam là còn theo đuổi với nghề làm tranh đồ thế và càng ngày sẽ càng thu hẹp quy mô sản xuất với sự cạnh tranh từ tranh in công nghiệp về giá thành và mẫu mã. Duy nhất nghệ nhân Kì Hữu Phước, tranh làng Sình, Huế được đãi ngộ của Nhà nước, nhưng cũng không nhiều.

Vậy nên, theo Nhà nghiên cứu, sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa, cần có sự chung tay của các cơ quan quản lý văn hóa để nghệ nhân có thể duy trì nghề nghiệp của mình bằng việc mở ra các bảo tàng tranh, trợ cấp nghệ nhân, cấp vốn để nghiên cứu, cải tiến mẫu mã để tranh dân gian đồ thế có sức cạnh tranh trên thị trường.

Dòng tranh dân gian đồ thế Việt Nam chủ yếu là tranh in khắc từ mộc bản, số lượng và kiểu tranh khá dồi dào và phong phú. Có loại tranh chỉ toàn mảng. Có loại tranh chỉ toàn nét. Có loại kết hợp cả nét lẫn mảng.

Nhà nghiên cứu, sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa cho biết: "Đừng tưởng chỉ mảng in màu đen sì thì xấu. Những tranh đồ thế gia súc, gia cầm, thủy cầm như lợn, trâu, bò, ngựa, voi, gà… hay cá đôi khi có tạo mảng đầy gợi cảm. Điển hình là tranh đồ thế Lợn độc của Kim Hoàng: Chỉ căn cứ vào mảng đen gốc thì đầy thiếu sót, nhưng khi in trên nền màu, đỏ, cam hay hồng điều và phối hợp vẽ thêm nét đen trắng thì tờ tranh sinh động và đẹp hồn hậu đến bất ngờ".

Một số những vị thần có đầu là người, thân là cá, rắn cũng thể hiện sự chuyển biến trong nếp nghĩ của nhân dân ta từ xưa, nhân cách hóa các loài động vật, trong quá trình biến chuyển đến những hình ảnh là các vị thần có thân thể như con người. Mỗi một nghệ nhân tranh đồ thế dân gian Việt Nam cũng là một kho tàng về những phong tục tập quán, lễ nghi có còn và mất.

Với những giá trị đó, tranh đồ thế Việt Nam hoàn toàn có thể sử dụng để trang trí các sản phẩm ứng dụng trong đời sống đương đại, như tranh làng Sình, Huế đã được nhiều cửa hàng bán các sản phẩm của Huế trang trí trên các vỏ bọc quà, sách, đèn, lịch cho năm mới. Hy vọng với sự ra đời của quyển sách này có thể có nhiều tư liệu hơn nữa cho những họa sĩ, nhà thiết kế để có thể ứng dụng rộng rãi hơn nữa, để tranh dân gian đồ thế có một diện mạo mới để tồn tại và phát triển.

Phương Bùi

Có thể bạn quan tâm

Nên xem

Hà Nội: 2 trường THPT tuyển sinh lớp 10 chương trình đào tạo song bằng tú tài

Hà Nội: 2 trường THPT tuyển sinh lớp 10 chương trình đào tạo song bằng tú tài

(LĐTĐ) Theo Kế hoạch tuyển sinh vào lớp 10 Trung học phổ thông (THPT) năm học 2024-2025 đã được Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội phê duyệt, để được trúng tuyển vào lớp 10 chương trình đào tạo song bằng tú tài học chương trình THPT quốc gia Việt Nam và tú tài Anh quốc (chứng chỉ A-level), thí sinh sẽ phải trải qua 2 vòng thi tuyển.
Mỗi học sinh được đăng ký nguyện vọng dự tuyển vào tối đa 3 trường công lập

Mỗi học sinh được đăng ký nguyện vọng dự tuyển vào tối đa 3 trường công lập

(LĐTĐ) Trong kỳ tuyển sinh vào lớp 10 Trung học phổ thông (THPT) công lập không chuyên năm học 2024 - 2025 tại Hà Nội, mỗi học sinh được đăng ký nguyện vọng dự tuyển vào tối đa 3 trường THPT công lập.
Khen thưởng nữ điều dưỡng ép tim cứu du khách nước ngoài

Khen thưởng nữ điều dưỡng ép tim cứu du khách nước ngoài

(LĐTĐ) Chiều 28/3, điều dưỡng Đặng Thị Hạ, 29 tuổi, người ép tim cứu sống du khách nước ngoài bị ngừng tim trong nhà hàng, được lãnh đạo Bệnh viện Bạch Mai khen thưởng.
Tuyển sinh vào lớp 10 tại Hà Nội: Thí sinh thi các môn chuyên vào ngày 10/6

Tuyển sinh vào lớp 10 tại Hà Nội: Thí sinh thi các môn chuyên vào ngày 10/6

Theo Kế hoạch tuyển sinh vào lớp 10 Trung học phổ thông (THPT) năm học 2024 - 2025 của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, ngay sau khi kết thúc hai ngày thi vào các trường THPT công lập không chuyên (ngày 8 - 9/6), các thí sinh đăng ký dự tuyển vào lớp 10 chuyên thuộc các trường THPT chuyên và có lớp chuyên sẽ làm bài thi các môn chuyên vào ngày 10/6.
Yêu cầu thực hiện nghiêm quy định hóa đơn điện tử với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu

Yêu cầu thực hiện nghiêm quy định hóa đơn điện tử với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu

(LĐTĐ) Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên vừa ký ban hành Công điện hỏa tốc số 2036/CĐ-BCT gửi Tổng cục Quản lý thị trường (QLTT) và Cục QLTT các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc thực hiện nghiêm quy định về hóa đơn điện tử đối với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu.
Liên đoàn Lao động huyện Mỹ Đức trao quyết định thành lập 22 Công đoàn cơ sở

Liên đoàn Lao động huyện Mỹ Đức trao quyết định thành lập 22 Công đoàn cơ sở

(LĐTĐ) Chiều 28/3, Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) huyện Mỹ Đức đã tổ chức Hội nghị công bố quyết định giải thể Công đoàn cơ quan Dân Đảng, Công đoàn UBND huyện; trao quyết định thành lập 22 Công đoàn cơ sở (CĐCS).
TP.HCM: 90% chó mèo đã được tiêm phòng bệnh dại

TP.HCM: 90% chó mèo đã được tiêm phòng bệnh dại

(LĐTĐ) TP.HCM là địa phương duy nhất đạt chứng nhận vùng an toàn dịch bệnh động vật đối với bệnh dại ở cấp tỉnh (toàn bộ thành phố, với tỷ lệ tiêm phòng bệnh dại đạt trên 90% tổng đàn chó mèo).

Tin khác

Sắp ra mắt 2 bộ phim hoạt hình về Chiến thắng Điện Biên Phủ

Sắp ra mắt 2 bộ phim hoạt hình về Chiến thắng Điện Biên Phủ

(LĐTĐ) Hãng Phim hoạt hình Việt Nam đang hoàn thành những công đoạn cuối cùng cho 2 bộ phim hoạt hình cắt giấy "Lời hứa Điện Biên" và "Chiếc xe thồ Điện Biên".
Đêm rơi về phố

Đêm rơi về phố

(LĐTĐ) Đêm giữa phố. Ánh sáng vàng vọt hắt bóng lên những tấm lưng gầy bên những gánh hàng rong. Thứ ánh sáng phiêu linh kì diệu có thể che đi ít nhiều những vết xước, vết hằn từ những mảnh đời thinh lặng. Ta chạy xe qua phố, lướt qua từng mảnh phố, mảnh đời, bỗng thấy vai mình nằng nặng, thấy tim mình chật chội giữa quên nhớ hằn in.
Xây dựng văn minh đô thị từ cơ sở

Xây dựng văn minh đô thị từ cơ sở

(LĐTĐ) Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự tham gia tích cực của các cấp, các ngành và cộng đồng dân cư, việc xây dựng nếp sống văn hóa, văn minh đô thị được duy trì thường xuyên, liên tục, giúp diện mạo đô thị Thủ đô ngày càng “Xanh - Văn minh - Hiện đại”.
Ưu tiên nguồn lực cho phát triển văn hóa

Ưu tiên nguồn lực cho phát triển văn hóa

(LĐTĐ) Việc bảo vệ và phát triển văn hóa Thủ đô phải xứng tầm với truyền thống nghìn năm Thăng Long - Hà Nội; xây dựng Hà Nội là trung tâm hội tụ, kết tinh văn hóa của cả nước; xây dựng văn hóa người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hóa, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam.
Phát huy giá trị di sản trong phát triển kinh tế - xã hội

Phát huy giá trị di sản trong phát triển kinh tế - xã hội

(LĐTĐ) Trước đây, nhiều người luôn nhận định, kinh phí để bảo tồn, trùng tu, gìn giữ di sản là con số không nhỏ, tức là di sản chỉ… tiêu tiền. Thế nhưng, giờ đây khái niệm ấy đã dần thay đổi, bởi di sản chính là một “mỏ vàng” nếu như biết khai thác đúng và trúng. Phóng viên Báo Lao động Thủ đô đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ (TS) Lê Thị Việt Hà, giảng viên bộ môn Văn hóa doanh nghiệp, Viện Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) xoay quanh vấn đề này.
Làng nghề gốm Bát Tràng chuẩn bị sẵn sàng vào hội

Làng nghề gốm Bát Tràng chuẩn bị sẵn sàng vào hội

(LĐTĐ) Ngày 22/3, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đã tổ chức đoàn kiểm tra công tác tổ chức Lễ hội truyền thống làng nghề Bát Tràng (Gia Lâm, Hà Nội).
Chén trà xuân

Chén trà xuân

(LĐTĐ) Giữa những ngày xuân. Mưa bụi rắc đầy trên hoa lá. Mùi hương hoa hồng quế phả vào cái lành lạnh của đất trời. Bỗng thèm một chén trà ủ ấm tay. Thèm cảm giác hương trà thoảng trên cánh mũi dìu dịu.
Nữ hoạ sĩ vẽ tranh bằng...điều khiển

Nữ hoạ sĩ vẽ tranh bằng...điều khiển

(LĐTĐ) Gần 2 năm theo đuổi bộ môn vẽ tranh thực tế ảo, chỉ với kính thực tế ảo và hai tay cầm điều khiển, chị Đặng Thị Minh Hằng (TP.HCM) đã có nhiều tác phẩm nghệ thuật đặc sắc trong không gian ba chiều giả lập.
Khám phá văn hóa đặc sắc từ “Tết Novruz” của đất nước Azerbaijan

Khám phá văn hóa đặc sắc từ “Tết Novruz” của đất nước Azerbaijan

(LĐTĐ) Lễ hội “Tết Novruz” có nhiều điểm tương đồng với ngày Tết cổ truyền của Việt Nam, tôn vinh các giá trị truyền thống gia đình và biết ơn thiên nhiên.
Hà Nội: Tổ chức hoạt động kỷ niệm Ngày Quốc tế Hạnh phúc 20/3

Hà Nội: Tổ chức hoạt động kỷ niệm Ngày Quốc tế Hạnh phúc 20/3

(LĐTĐ) Ngày 19/3, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổ chức Hội nghị nói chuyện chuyên đề “Tư tưởng Hồ Chí Minh về hạnh phúc” và Trưng bày, giới thiệu sách với chủ đề “Hạnh phúc cho mọi người”.
Xem thêm
Phiên bản di động