Dự thảo bộ quy tắc ứng xử của nghệ sĩ: Tránh lệch chuẩn văn hóa và đạo đức

Mục đích của việc xây dựng, ban hành Bộ Quy tắc nhằm tạo ra khuôn khổ, hình thành các chuẩn mực đạo đức đối với những người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật. Theo đó, bản dự thảo Bộ Quy tắc gồm 3 chương, 11 điều nêu rõ hành vi ứng xử gồm những phát ngôn, tác phong, lối sống, trang phục của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật. Ngoài quy tắc ứng xử chung, dự thảo đưa ra các quy tắc cụ thể trong hoạt động nghề nghiệp, ứng xử với đồng nghiệp, với công chúng, khán giả; ứng xử trong công tác xã hội, trên báo chí, truyền thông và mạng xã hội.

Một tiết mục đóng giả gái của các nghệ sĩ. (Ảnh mang tính minh họa chụp trước thời điểm diễn ra dịch bệnh)

Liên quan đến nội dung quảng cáo, làm từ thiện… dự thảo Bộ Quy tắc nhấn mạnh: “Nghệ sĩ tham gia hoạt động quảng cáo phải bảo đảm truyền đạt thông tin trung thực, chính xác, rõ ràng về công dụng, tính năng của sản phẩm, đúng quy định của pháp luật về quảng cáo; không thực hành, ủng hộ hoạt động mê tín dị đoan; không tổ chức, tham gia các hoạt động trái quy định của pháp luật; phải có trách nhiệm minh bạch trong hoạt động xã hội, từ thiện”...

Tuy nhiên, theo Bộ VHTTDL, Bộ Quy tắc chỉ có giá trị định hướng hành vi của nghệ sĩ, chứ không phải là văn bản quy phạm pháp luật, không có chế tài xử phạt cấm sóng, cấm diễn đối với các cá nhân khi vi phạm các chuẩn mực đạo đức. Do vậy, không thể kỳ vọng Bộ Quy tắc sẽ làm thay đổi ngay lập tức và mạnh mẽ cách ứng xử của những người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật. Trả lời báo chí, ông Tạ Quang Đông - Thứ trưởng phụ trách khối nghệ thuật cho biết, văn bản được xây dựng để nghệ sĩ ứng xử có văn hóa, giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống, nâng cao ý thức trách nhiệm, chuẩn mực đạo đức. Nên theo ông Đông, Bộ Quy tắc là khung về quy tắc ứng xử chứ không phải quy phạm pháp luật, không có phần xử phạt, vì thế không có chuyện cấm sóng các nghệ sĩ.

Đối với công chúng, Bộ Quy tắc cung cấp cơ sở đánh giá chung cho xã hội, giúp định hướng cho dư luận xã hội về chuẩn mực hành vi của nghệ sĩ, tạo sự đồng thuận của xã hội trong việc đánh giá, nhìn nhận hành vi của các nghệ sĩ. Ngoài ra, Bộ Quy tắc là “khung cơ sở” để các cơ quan, đơn vị, tổ chức nghề nghiệp chuyên ngành nghệ thuật xây dựng những nội quy, quy tắc riêng để áp dụng với thành viên, hội viên trực thuộc. Do đó, Bộ Quy tắc được ví như “khế ước” của giới nghệ sĩ. Với “khế ước”, những quy tắc, chuẩn mực về đạo đức, xã hội do cộng đồng lập ra để điều chỉnh các hành vi, ứng xử của các thành viên và cả cộng đồng luôn được bảo đảm tuân thủ thực hiện bằng tinh thần tự giác của mỗi người…

Mục đích của Bộ Quy tắc là vậy, song theo nhận định của một số người am hiểu trong lĩnh vực nghệ thuật, trong một thế giới với sự phát triển của công nghệ thông tin, để các hoạt động nghệ thuật, hoạt động văn hóa, xã hội của giới nghệ sĩ, những người làm nghệ thuật được “chuẩn mực” chúng ta không thể đưa ra “khế ước” bằng Bộ Quy tắc ứng xử mà phải luật hóa để quản lý. Bộ Quy tắc chỉ có chức năng “định hình”, nghệ sĩ tuân thủ, hay không tuân thủ thì tùy. Còn luật hóa bằng văn bản pháp quy là nghệ sĩ phải tuân thủ bằng pháp luật./.