Năm 2030, sẽ không còn đại dịch HIV/AIDS?

Chỉ 56% người nhiễm HIV biết tình trạng bệnh

Đánh giá công tác phòng chống HIV/AIDS, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long cho biết: Trong 5 năm gần đây, dịch HIV/AIDS ở Việt Nam có xu hướng giảm cả 3 tiêu chí: Số người nhiễm mới HIV, số bệnh nhân chuyển sang AIDS và số tử vong do AIDS. Số người nhiễm HIV phát hiện mới trong năm 2013 còn hơn 12.000 người giảm khoảng 60% so với năm 2007 (trên 30 ngàn người). Số lượng bệnh nhân chuyển từ nhiễm HIV sang giai đoạn AIDS và số người nhiễm HIV/AIDS tử vong cũng đã giảm khoảng 50% trong giai đoạn này.

Tuy nhiên bên cạnh những thành công mà Việt Nam đã đạt được, theo  báo cáo của Bộ Y tế, Việt Nam hiện có 260.000 người nhiễm HIV trong cộng đồng, trong đó chỉ có khoảng 56% trong số người nhiễm HIV biết tình trạng nhiễm HIV của họ. Trong lĩnh vực điều trị, đến tháng 6/2014, toàn quốc có 86.771 bệnh nhân (cả người lớn và trẻ em) đang được điều trị ARV. Như vậy tỷ lệ người nhiễm HIV đang điều trị ARV chỉ là 32% số người nhiễm HIV hiện đang sống trong cộng đồng. Thậm chí, việc xét nghiệm tải lượng vi rút ở Việt Nam chưa mang tính thường quy. Do vậy ước tính tỷ lệ xét nghiệm tải lượng vi rút của chúng ta mới chỉ đạt khoảng 5% số người được điều trị ARV.

Hội nghị quốc tế về AIDS lần thứ 20 vừa được Liên hợp quốc tổ chức đã đưa ra ba mục tiêu lớn nhằm kết thúc đại dịch HIV/AIDS vào năm 2030. Các mục tiêu này được gọi tóm tắt là mục tiêu 90-90-90 (  90% người nhiễm HIV phải được biết tình trạng nhiễm HIV của mình; 90% người nhiễm HIV phải được điều trị bằng thuốc kháng vi rút (ARV);  90% người nhiễm HIV được điều trị ARV có tải lượng vi rút thấp<1000 HIV/ml máu (để không có khả năng lây nhiễm HIV cho người khác). Việt Nam là một trong những quốc gia ở châu Á tiên phong ký cam kết thực hiện các mục tiêu này.

Mục tiêu 90- 90- 90 còn xa vời

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Long phân tích, mặc dù độ bao phủ các dịch vụ phòng, chống HIV đã không ngừng tăng trong những năm gần đây, tuy vậy vẫn còn hạn chế. Mức độ hiểu biết đầy đủ của người dân về HIV/AIDS còn thấp. Các dịch vụ về can thiệp giảm tác hại như phát bơm kim tiêm sạch, bao cao su và điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng methadone mới chỉ bao phủ được từ 30-50% và có thể sẽ không tăng trong những năm tới do không đủ kinh phí để triển khai mở rộng chương trình.

Trong những năm gần đây, kinh phí cho phòng chống HIV/AIDS bị cắt giảm mạnh.Nhiều nhà tài trợ đã dừng viện trợ cho phòng chống HIV/AIDS của Việt Nam. Một số nhà tài trợ khác cũng sẽ dừng viện trợ trong thời gian sắp tới. Nguồn kinh phí chương trình mục tiêu quốc gia cho phòng chống HIV/AIDS cũng cắt giảm từ 245 tỷ năm 2013, xuống còn 83 tỷ năm 2014. Nếu không đủ kinh phí, sẽ dẫn đến thiếu hụt các dịch vụ phòng chống HIV/AIDS, cả dự phòng và điều trị, có nguy cơ dẫn đến việc dịch HIV/AIDS bùng phát trở lại, với tỷ lệ kháng thuốc cao và chi phí điều trị sẽ tăng cao nhiều lần so với hiện nay.

“ Hiện nay có tới 95% thuốc ARV do các nhà tài trợ quốc tế hỗ trợ nên trong những năm tới nguồn viện trợ giảm cũng rất khó khăn cho việc duy trì và mở rộng điều trị ARV. Tình trạng gián đoạn điều trị ARV do không có thuốc sẽ làm tăng nguy cơ xuất hiện HIV kháng thuốc, thất bại điều trị, phải chuyển sang phác đồ điều trị ARV bậc 2, bậc 3 với chi phí cao hơn nhiều. 

Nếu không có các thuốc ARV thay thế, điều này sẽ làm tăng tỷ lệ bệnh tật và tử vong ở người nhiễm HIV và gia tăng số người nhiễm HIV mới trong cộng đồng.Tỷ lệ xét nghiệm HIV cho nhóm quy cơ cao hằng năm vẫn còn thấp, năm 2013 cho thấy tỷ lệ người nghiện chích túy được xét nghiệm HIV trong năm 2013 chỉ đạt 23,6%, phụ nữ bán dâm đạt 35,1%, người quan hệ tình dục đồng giới nam đạt 28,8%” – Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long cho biết.

Để thực hiện được các mục tiêu 90 – 90 – 90, Bộ Y tế tham mưu cho Chính phủ với nhiều giải pháp trong đó tiếp tục nâng cao nhận thức và cam kết của lãnh đạo các cấp các ngành, nhanh chóng chuyển đổi từ phòng, chống HIV/AIDS dựa vào tiền viện trợ sang sử dụng các nguồn tài chính trong nước, chủ yếu là ngân sách nhà nước và bảo hiểm y tế, đồng thời tiếp tục kêu gọi sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế.

N. Huyền