Lưu luyến những khuôn gỗ làm bánh Trung thu

	Trào lưu tự làm bánh trung thu của giới trẻ
	Bánh Trung thu Brodard khẳng định hương vị Việt

Để có những chiếc bánh trung thu đẹp và hấp dẫn thì cần có khuôn bánh đẹp. Tại Hà Nội từ bao đời nay đã có nghề làm khuôn bánh trung thu. Cho dù ở thời xã hội hiện đại, bánh trung thu còn được sản xuất theo các mẫu khuôn nhựa, thì vẫn còn những người thợ làm khuôn bánh trung thu bằng gỗ theo lối thủ công xưa.

Ở Hà Nội, nghề làm khuôn bánh nướng, bánh dẻo xuất hiện từ khi xuất hiện loại bánh này. Trên phố Hàng Quạt ở Hà Nội hiện vẫn còn một số gia đình duy trì nghề làm khuôn bánh bằng chất liệu gỗ được truyền qua nhiều đời. Nếu đến phố Hàng Quạt vào khoảng thời gian gần tết Trung thu, sẽ thấy vô vàn những khuôn bánh được treo trên tường, trên các cánh cửa, hoặc bày trên những chiếc bàn để khách lựa chọn. Giờ đây, chẳng cứ là nhà sản xuất bánh nướng, bánh dẻo mới đến mua khuôn về làm bánh, kinh doanh, mà nhiều chị em nội trợ cũng tới tìm mua khuôn về tự làm bánh tại nhà, bởi thị trường đã có sẵn nhiều loại lò nướng hiện đại bằng điện.

Ở khu vực phố cổ, phố cũ Hà Nội hiện còn duy nhất ông Quang - một thợ làm khuôn bánh lâu năm tại cửa hàng số 59 phố Hàng Quạt. Không chỉ làm khuôn bánh nướng, bánh dẻo, gia đình ông Quang còn làm khuôn xôi, oản và các loại dấu khắc gỗ. Tìm gặp ông Quang tại nhà riêng, tôi được biết nghề làm khuôn bánh này có gốc gác từ làng tiện gỗ Nhị Khê và làng Chiếc (nay là Nhân Hiền) thuộc huyện Thường Tín (Hà Nội) - nơi có truyền thống làm khuôn bánh bằng gỗ nổi tiếng.

Khi xưa, từ làng tiện gỗ ấy, một số thợ giỏi đã lên kinh thành Thăng Long lập nghiệp, rồi tụ thành phường, hội - tập trung ở các phố Hàng Tiện, Tô Tịch làm nghề, mưu sinh. Xã hội phát triển hiện đại hơn thì nghề tiện gỗ truyền thống bị mai một. Có nhiều người bỏ nghề, một số thì chuyển sang nghề làm con dấu, hoặc thợ mộc. “Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh” - nhiều người say nghề, dẫu vẫn biết gian nan khi kiếm sống, vẫn tâm niệm như thế và lặng lẽ nuôi giữ cái nghề dân dã đó.

Tìm hiểu thêm về nghề làm bánh, tôi tìm gặp ông Hưng - chủ cửa hàng Gia Lợi ở số 8 phố Hàng Đường. Ông Hưng cho biết: "Gia đình tôi có truyền thống làm bánh trung thu từ xưa. Bánh ngon là nhờ thợ, còn bánh đẹp là nhờ khuôn. Bánh trung thu làm khó nhất, nhưng đẹp nhất là bánh dẻo mặt trăng loại 5 kg có đường kính khoảng 40 cm. Trên bánh có hình “Lưỡng long chầu nguyệt”. Khuôn bánh nhà tôi phải đặt những người thợ giỏi nhất làm. Khuôn bánh có đường nét bay bổng, nét khắc sâu và nhọn”. Để minh chứng, ông Hưng mang cho xem chiếc khuôn bánh cổ có tuổi đời gần 100 năm. Đó là một chiếc khuôn gỗ được khắc tinh xảo, dù trải qua năm tháng khuôn gỗ bạc màu thời gian, nhưng nhìn vẫn thấy thật đẹp. Nếu treo lên tường thì nó đúng là một tác phẩm nghệ thuật.

Hiện ở Hà Nội chỉ còn một số ít xưởng bánh duy trì phương thức làm bánh bằng khuôn gỗ. Chính vì vậy, ông Quang vẫn còn có việc làm. Ông Quang cho biết: "Nghề này cái khó nhất là thực sự hiểu được nhu cầu của khách để làm ra những chiếc khuôn bánh mà người làm bánh nhìn thấy ưng ngay và người mua bánh cũng thích”. Là người nhanh nhạy với thị trường, nên các mẫu khuôn bánh của ông Quang rất đa dạng. Bên cạnh các khuôn bánh truyền thống như: Cá chép, rồng, hoa hồng... ông còn chế tác cả các khuôn bánh hình những nhân vật trong phim mà trẻ em yêu thích như: Trư Bát Giới, Doreamon...

Những năm gần đây, nhờ có công nghệ hiện đại nên một số khuôn bánh đã được làm bằng máy đục gỗ tự động CNC. Chỉ cần đưa họa tiết vào máy tính là máy sẽ lập trình cho máy đục tự động làm ra một khuôn bánh như ý. Chính vì thế, giá thành của khuôn bánh không bị cao so với làm thủ công. “Nhưng khuôn đục bằng máy nhìn nó bị cứng, chứ không mềm mại, có hồn như làm theo cách thủ công” - ông Quang chia sẻ.

Hà Nội đẹp bởi các phố nghề cổ truyền. Có nhiều nghề không còn nữa. Có nghề vẫn đứng vững với thời gian. Dẫu nhỏ bé, nhưng nghề làm khuôn bánh nướng, bánh dẻo bằng chất liệu gỗ đang góp mình tạo nên sự hấp dẫn của phố cổ.

Ngày nay, để đáp ứng với tốc độ nhanh của thời hiện đại, các xưởng bánh thường dùng khuôn bánh bằng chất liệu nhựa, nên khuôn bánh bằng gỗ ít còn được ưa chuộng. Dù vậy, sau một thời gian, dường như người ta lại quay về với những giá trị truyền thống. Vì vậy mà, vài năm gần đây, các nhà sản xuất bánh nướng, bánh dẻo gia truyền lại tấp nập người mua mỗi dịp đến tết Trung thu. Nghề làm khuôn bánh dẻo, bánh nướng bằng gỗ cũng vì vậy đã có thể tồn tại, như một cách lưu giữ một nét nghề truyền thống rất độc đáo ở Hà Nội.

Lê Bích