Về nơi dệt nên hồn Tổ quốc

	Phải tạo được sức mạnh thực sự từ dân
	Đẩy mạnh thi đua yêu nước, tạo động lực xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Nhiều thế hệ nối nhau giữ nghề, uy tín và chỉn chu trong từng đường kim mũi chỉ nên quanh năm nhà anh đều có khách hỏi thăm hoặc đến đặt hàng. Guồng việc bận rộn nhất là vào những ngày lễ tết, hội hè. Vàng son một thuở, nghe cao niên làng kể lại rằng, từng có thời điểm nghề may cờ ở Từ Vân thịnh đến mức nhà nhà nhộn nhịp. Người già, con trẻ ríu rít với những cánh sao vàng trên tay…

Những lá cờ giản dị mà thiêng liêng

Vượt chặng đường hơn 30km, chúng tôi về làng Từ Vân vào đúng dịp cả nước đang rộn ràng chuẩn bị lễ kỷ niệm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Ghé nhà anh Nguyễn Văn Phục mới thấy hết được sự bận rộn của nghề. Gia đình anh đang tất bật, gấp rút hoàn thành những khâu đoạn cuối cho những đơn hàng.

Thấy vẻ tò mò của chúng tôi trong những khâu đoạn hoàn thiện một lá cờ, anh Phục bảo nghề này chỉ dành cho những người bình tĩnh, tỉ mỉ. Nếu tính nóng nảy, nhanh chán nản sẽ không bám trụ được với nghề. Từ cắt ngôi sao, chỉ may, logo, huy hiệu trên mỗi lá cờ đều không được phép chênh lệch. Để công việc được chuẩn xác nhất việc cắt, may anh Phục chỉ tiến hành sau khi mọi thông số được xử lý qua máy tính.

Với những người làng Vân Từ, mỗi lá cờ được làm ra đều ẩn chưa niềm vui và sự tự hào.

Tạm rời nhà anh Phục để rảo bước quanh làng Từ Vân, tiếp xúc với các cao niên trong làng tôi tình cờ được biết, đây từng là một trong những nơi may những lá cờ Tổ quốc đầu tiên trong cách mạng tháng Tám. Có nghề và đáng tự hào là vậy nhưng “cần câu cơm” chính của người làng lại là thêu và dệt truyền thống.

Theo tìm hiểu, từ thế kỷ 16, làng Từ Vân đã nổi tiếng trong và cả ngoài nước bởi các sản phẩm thêu, dệt. Thời đó, không ít người làng đã lên Hà Nội mở cửa hàng để bán các sản phẩm thêu truyền thống. “Vào ngày 19/8/1945, trong cuộc tổng khởi nghĩa của quân và dân ta, hàng vạn lá cờ của làng Từ Vân đã tung bay ở Thủ đô Hà Nội. Đó là thời khắc lịch sử và cũng là cái mốc làm nghề may cờ đỏ sao vàng ở Từ Vân” – một cao niên trong làng nhớ lại.

Thuở nghề thịnh, làng Từ Vân còn có hẳn hợp tác xã mang tên Cờ Đỏ, đóng trụ sở ở Hà Nội, bà con trong làng lên làm cờ nhộn nhịp. Khi đó, máy móc và công nghệ chưa phổ biến nên việc thêu cờ hoàn toàn làm thủ công. Khó khăn và thiếu thốn là vậy song những lá cờ được làm ra từ bàn tay tài hoa của những người thợ Từ Vân vẫn bền bỉ, óng đẹp theo thời gian. Mãi sau này, khi kinh tế gặp nhiều khó khăn, hợp tác xã bị giải thể, nghề thêu cũng lận đận mọi bề… dù tâm huyết và tiếc nuối nhưng người làng cũng đành xa nghề. Đáng mừng hơn cả, trải qua biết bao biến cố, thăng trầm của thời gian, cho đến nay nghề thêu và may cờ Tổ quốc ở thôn Từ Vân vẫn dược duy trì.

Bà Đàm – một cao niên trong làng bảo, nghề may cờ Tổ quốc cũng có nhiều cái khó so với các nghề may thêu khác. Nghề kỳ công từ khâu chọn vải, thêu, in, pha màu... làm sao để cờ may xong không chỉ chính xác về tiêu chuẩn mà phải sắc nét, chắc chắn. Loại vải may lá cờ là vải mua từ làng La Khê, (quận Hà Đông, Hà Nội). Còn tua, chỉ được mua từ làng Triều Khúc. Mỗi nhà có một bí quyết riêng. Nhưng cái khó nhất là phải thổi “hồn” vào từng là cờ dù là cờ to hay nhỏ, cờ in hay cờ thêu.

Tự hào tiếp nối

Trò chuyện trong tiếng máy khâu dập nhịp nhàng, anh Nguyễn Văn Phục chia sẻ, nghề thêu là nền tảng để có nghề may cờ của gia đình anh như bây giờ. Từ hồi còn thanh niên, anh đã theo cha học thêu. Đến những năm 90 của thế kỷ trước, với tay nghề đã có, anh phát triển may cờ với quy mô lớn hơn. Tuy ở làng không chỉ có gia đình anh may cờ, nhưng để làm được tất cả các khâu từ may, in, thêu thì chỉ nhà anh mới làm được.

Ngoài những kỹ năng, kỹ xảo được cha truyền dạy, anh Phục còn tự góp nhặt kiến thức từ các thế hệ đi trước cộng với ý thức tiếp thu những tiến bộ khoa học kĩ thuật. Chẳng hạn, về quy trình làm việc, gia đình anh Phục phân công đội ngũ người làm chuyên biệt ở mỗi công đoạn khác nhau. Cá nhân anh phụ trách tính toán và xử lý các yêu cầu kĩ thuật qua máy tính, vợ là thợ may chính.

Trong xưởng may cờ nhà anh Phục có một người đảm nhận vai trò chỉnh vị trí của sao vàng sao cho đúng với trung tâm của lá cờ để đạt tiêu chuẩn Nhà nước đề ra. Và để may ngôi sao cho chính xác, đẹp, phẳng, người thợ phụ trách khâu này phải có nhiều năm kinh nghiệm.

Theo tìm hiểu, ngoài nghề may cờ Tổ quốc, gia đình anh Phục còn may cờ Đoàn, cờ Đảng, những tấm băng rôn phục vụ các trường học, doanh nghiệp, những lá cờ lưu niệm, khen thưởng, cờ thi đua và may những lá cờ các nước khác nhau trên thế giới. Và đặc biệt, gia đình anh còn nhận phục chế lại các lá cờ trong bảo tàng nhằm lưu giữ lại những giá trị văn hóa, nhân văn của dân tộc.

Đau đáu với nghề, anh Phục bảo, may cờ đòi hỏi tỉ mỉ, nếu không chú ý thì chỉ cần ngôi sao bị lệch là coi như bỏ đi. Chẳng thế mà, không ít đận người trong làng ngoài xóm đã chứng kiến từng đường kim mũi chỉ được anh Phục trau chuốt sao cho nghiêm ngắn, đều đặn bằng cả sự tận tâm, trách nhiệm xen lẫn tự hào.

Đưa tay thoăn thoắt chỉnh từng mép gấp lá cờ vừa hoàn thiện để đóng gói, anh Phục cho biết ngoài mẫu thông dụng thường treo tại các gia đình, khách hàng còn đặt cờ theo nhiều kích thước khác nhau. Theo tìm hiểu, lá cờ lớn nhất anh Phục làm có diện tích 54m2, treo ở đỉnh Lũng Cú, Hà Giang.

Trầm ngâm nhớ lại chuyện này với bao nỗi niềm xúc động, anh Phục bảo, khi được các anh trong đơn vị quân đội yêu cầu làm một lá cờ rộng 54m2, tượng trưng cho 54 dân tộc của đất nước ta, anh hồi hộp và lo âu lắm. Nhất là khi lá cờ ấy lại được bay cao trên cột cờ ở Lũng Cú, Hà Giang, nơi địa đầu Tổ quốc, khẳng định chủ quyền nước ta.

Thời điểm đó, suốt nhiều đêm anh Phục không ngủ để tìm phương án may cờ. Bởi lẽ để làm một lá cờ đẹp, dù nhỏ cũng đòi hỏi người thợ phải tỉ mỉ và tập trung, còn chuyện làm một lá cờ lớn như vậy thật không hề dễ dàng chút nào.

Chẳng hạn, việc chọn vải cho một lá cờ lớn cũng là cả một vấn đề. Yêu cầu nước cờ phải tươi sáng, bền mầu theo thời gian và vững vàng trước những luồng gió mạnh trên đỉnh núi cao. Cùng với đó, người thợ phải vững kinh nghiệm để chia tỉ lệ cân đối giữa ngôi sao vàng lớn trên nền cờ, sao cho khi tung bay, hình cờ phải cân đối, đẹp mắt.

Với anh Phục, ngoài niềm tự hào nghề cũng để lại trong anh không ít kỷ niệm. Đó có thể là những lá cờ thưởng được khách mang đến nhờ phục chế, khi anh cầm lên đã rách thành mấy mảnh nhưng người ta quý. Để phục chế, anh phải vẽ lại hoàn toàn bằng tay vì có những phông chữ nay không còn sử dụng nữa. Việc phục chế kỳ công, mất thời gian nhưng anh luôn cảm thấy hạnh phúc khi góp phần lưu giữ kỷ niệm cho nhiều người.

Nghề may cờ luôn có những vất vả đặc thù. Thế nhưng, qua những lá cờ với sắc đỏ tươi thắm anh Phục luôn tâm niệm bản thân đang góp phần công sức để mang lá cờ thiêng liêng đến mọi miền Tổ quốc. Những lá cờ do anh, do người làng Từ Vân làm ra rất có thể sẽ được cắm từ đỉnh cao biên giới hay hải đảo xa xôi.

Mỗi người trong gia đình anh Phục từ vợ, con đến những nhân công đều luôn ý thức được công việc nhỏ bé nhưng thiêng liêng của mình. Mỗi người tự nhắc nhau để từng đường kim, mũi chỉ đều tỉ mỉ và khéo léo, tạo ra những lá cờ đẹp đẽ, thiêng liêng.

Đ.Luyện