Tổ chức Triển lãm “Nghệ An - Hành trình lịch sử từ 1802 đến 1954” trong ngày 22/8

Nhịp sống đô thị Vinh thập niên 20 của thế kỷ XX.

Triển lãm trưng bày gần 200 phiên bản tài liệu, hình ảnh, bản đồ, bản vẽ được lựa chọn từ Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, III - Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước, Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Nghệ An, Trung tâm Lưu trữ Hải ngoại Pháp, Thư viện quốc gia Việt Nam, Thư viện Viện Hàn lâm Khoa học xã hội, Viện Hán Nôm và các nguồn sưu tầm khác.

Hành trình lịch sử của Nghệ An từ năm 1802 đến 1954 sẽ được tái hiện trong triển lãm với những chuyển biến về chính trị, kinh tế và xã hội. Từ một đơn vị hành chính trọng yếu dưới triều Nguyễn, Nghệ An từng bước khẳng định vai trò là trung tâm kinh tế - hành chính - văn hoá của Trung Kỳ. Đầu thế kỷ XX, vùng đất này đã chứng kiến sự bùng nổ của các phong trào yêu nước, trở thành điểm khởi phát của cao trào cách mạng Xô viết Nghệ Tĩnh 1930 - 1931, một dấu mốc vang dội trong lịch sử đấu tranh Cách mạng Việt Nam. Bước vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Nghệ An tiếp tục giữ vững vị thế là hậu phương vững chắc, góp phần quan trọng vào thắng lợi chung của dân tộc.

Triển lãm gồm 3 phần. Phần 1: Nghệ An từ 1802 đến 1945; Phần II: Nghệ An - cái nôi của phong trào yêu nước và cách mạng; Phần III: Nghệ An từ 1945 đến 1954

Phần I: Đầu triều Nguyễn, Nghệ An là một trong các trấn trực lệ phía Bắc của Kinh thành Huế. Năm 1831, trong cuộc cải cách hành chính của vua Minh Mệnh, Nghệ An được nâng cấp thành tỉnh, với trung tâm hành chính đặt tại thành Vinh - vốn được xây dựng từ thời vua Gia Long (1804). Từ đó, địa giới hành chính được sắp xếp lại nhằm thuận lợi cho quản lý và phát triển. Việc chuyển từ trấn sang tỉnh không chỉ là thay đổi về tên gọi, mà còn mở ra vai trò mới cho Nghệ An là trở thành trung tâm hành chính, giáo dục và kinh tế quan trọng của Trung Kỳ trong suốt thế kỷ XIX và nửa đầu thế kỷ XX.

Với truyền thống khoa bảng nổi bật, nơi đây từng là quê hương của nhiều tiến sĩ, cử nhân, đồng thời là địa điểm tổ chức trường thi Hương lớn, thể hiện sự coi trọng của triều đình đối với học vấn vùng đất này. Nhờ vị trí thuận lợi trên tuyến giao thương Bắc - Nam, gần cảng Cửa Lò và sông Lam, Nghệ An từng bước phát triển mạnh về kinh tế, buôn bán, thủ công nghiệp và nông - lâm sản. Thành Vinh - Bến Thủy trở thành đầu mối kinh tế sôi động, kết nối đồng bằng, miền núi và các vùng lân cận.

Công nhân làm việc tại nhà máy ở Vinh trong thập niên 20 của thế kỷ XX.

Phần II: Từ cuối thế kỷ XIX đến những năm đầu thế kỷ XX, Nghệ An đã trở thành điểm sáng trong phong trào yêu nước và cách mạng của cả nước. Trong bối cảnh đất nước rơi vào tay thực dân, phong trào Cần Vương do vua Hàm Nghi phát động đã nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ từ nhân dân Nghệ An, với nhiều cuộc khởi nghĩa tiêu biểu ở Quỳnh Lưu, Thanh Chương, Nam Đàn do các sĩ phu yêu nước như Đặng Thái Thân, Nguyễn Xuân Ôn lãnh đạo. Dù không thành công, những cuộc khởi nghĩa ấy đã thắp lên ngọn lửa kháng chiến kiên cường của người dân xứ Nghệ.

Sang đầu thế kỷ XX, các tầng lớp trí thức Nghệ An tiếp tục dấn thân tìm đường cứu nước. Phong trào Đông Du của Phan Bội Châu, phong trào Duy Tân, các hoạt động truyền bá quốc ngữ, mở mang dân trí… lan tỏa mạnh mẽ tại Vinh, Nam Đàn, Diễn Châu, cho thấy sự thức tỉnh rõ rệt trong ý thức dân tộc và khát vọng canh tân.

Đỉnh cao của phong trào yêu nước ở Nghệ An là cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh (1930 - 1931) - mốc son chói lọi trong lịch sử cách mạng Việt Nam. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, hàng vạn công nhân và nông dân tại Vinh - Bến Thủy, Hưng Nguyên, Thanh Chương, Anh Sơn... đã đứng lên đấu tranh, giành quyền làm chủ, thành lập các “Ủy ban Xô viết” - hình thức chính quyền cách mạng đầu tiên trong lịch sử dân tộc. Dù bị đàn áp, phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh đã để lại dấu ấn sâu đậm, thể hiện khí phách kiên cường và bản lĩnh chính trị của nhân dân Nghệ An trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, tự do.

Phần III: Mùa thu lịch sử năm 1945, nhân dân Nghệ An đã cùng cả nước vùng lên giành chính quyền, góp phần làm nên thắng lợi vẻ vang của Cách mạng Tháng Tám. Chính quyền cách mạng được thiết lập, mở ra một thời kỳ mới, nơi người dân trở thành chủ nhân thực sự của quê hương, đất nước.

Trong suốt chín năm trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, Nghệ An giữ vững vai trò là hậu phương chiến lược của Liên khu IV - vừa tổ chức, xây dựng, bảo vệ chính quyền cách mạng, vừa tích cực chi viện sức người, sức của cho tiền tuyến. Thực hiện đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện, Nghệ An đã phát huy mạnh mẽ tinh thần đoàn kết, sáng tạo và ý chí kiên cường - trở thành địa phương tiêu biểu trong cả nước về tinh thần chiến đấu và cống hiến.

Từ mùa thu cách mạng năm 1945 đến chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954, mảnh đất xứ Nghệ một lần nữa khẳng định vai trò là thành trì cách mạng vững chắc - nơi lắng đọng tinh thần yêu nước, ý chí tự lực, tự cường và khát vọng hòa bình.

Ban Tổ chức triển lãm “Nghệ An - Hành trình lịch sử từ 1802 đến 1954” hy vọng triển lãm sẽ cung cấp nhiều thông tin bổ ích để công chúng hiểu hơn về mảnh đất và con người Nghệ An trong hành trình bảo vệ độc lập, tự do của dân tộc.

Triển lãm được tổ chức vào 8h ngày 22/8/2025 tại Quảng trường Hồ Chí Minh.