Thu hồi tài sản trong các vụ án kinh tế, tham nhũng vẫn còn rất thấp

Tuy nhiên, tài sản kê biên nhiều mà thu hồi lại thấp, trong đó có vấn đề trong khi bất động sản bị kê biên giá trị tăng lên theo thời gian thì động sản (ôtô, xe máy, tàu...) càng để lâu càng mất giá trị. Ví dụ như trong vụ án Công ty cổ phần địa ốc Alibaba, 2 năm nay, Cơ quan điều tra đã kê biên nhiều ôtô, xe gắn máy của các cá nhân và tổ chức liên quan, nhưng các tài sản này càng để lâu càng giảm giá trị.

Theo ông Phùng Văn Hải, Phó Chánh án Tòa án nhân dân TP.HCM, trung bình trong 5 năm (năm 2016 - 2020), Tòa án nhân dân hai cấp tại TP.HCM xét xử 34 vụ/năm, 141 bị cáo/năm. Mặc dù số lượng vụ án liên quan đến tội phạm kinh tế, tham nhũng so với tỷ lệ tội phạm tại TP.HCM chiếm tỷ lệ rất thấp nhưng thiệt hại từ nhóm tội phạm này lại rất lớn.

“Trong quá trình giải quyết có nhiều tài sản là vật chứng vụ án hoặc nhiều tài sản liên quan đến việc phạm tội phải kê biên để xử lý, thu hồi. Tuy nhiên các tài sản này phần lớn là các bất động sản, quyền sử dụng đất, dự án, cổ phần tại các công ty… Các tài sản này chịu sự chi phối của nhiều luật khác nhau nhưng hiện nay vẫn chưa có sự đồng nhất giữa các quy định pháp luật có liên quan, nhiều quy định còn vướng mắc, thiếu đồng bộ, thống nhất và khả thi dẫn đến có nhiều quan điểm khác nhau trong công tác xử lý, thu hồi tài sản trong các vụ án dẫn đến một số khó khăn nhất định trong công tác giải quyết”, ông Phùng Văn Hải cho biết thêm.

Trong khi đó, theo ông Đỗ Mạnh Bổng, Viện trưởng VKSND TP.HCM: Điều 128 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 quy định việc kê biên tài sản chỉ áp dụng đối với bị can, bị cáo về tội mà Bộ luật Hình sự quy định hình phạt tiền hoặc có thể bị tịch thu tài sản hoặc để bảo đảm bồi thường thiệt hại. Điều 129 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 quy định phong tỏa tài khoản chỉ áp dụng đối với người bị buộc tội về tội mà Bộ luật Hình sự quy định hình phạt tiền, bị tịch thu tài sản hoặc để bảo đảm bồi thường thiệt hại khi có căn cứ xác định người đó có tài khoản tại tổ chức tín dụng hoặc Kho bạc Nhà nước. Trên thực tế, có nhiều trường hợp tội phạm đã tẩu tán tài sản trước khi khởi tố bị can.

Điều 128, 129 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 cũng quy định, chỉ kê biên phần tài sản, phong tỏa số tiền trong tài khoản tương ứng với mức có thể bị phạt tiền, bị tịch thu hoặc phải bồi thường thiệt hại. Điều này gây khó khăn cho các Cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát bởi rất khó xác định được mức “tương ứng” với mức có thể bị phạt tiền, bị tịch thu hoặc phải bồi thường thiệt hại vì vụ án chưa được tòa xét xử.

Viện trưởng VKSND TP.HCM Đỗ Mạnh Bổng phát biểu tại hội thảo.

Bên cạnh đó, theo ông Đỗ Mạnh Bổng, muốn thu hồi tài sản thì phải tìm được tài sản. Khó khăn cho công tác thi hành án chính là vì ở khâu ban đầu khi xác định tài sản, nhất là tài sản là đất mà chỉ kê biên giấy chứng nhận chứ không kê thực địa. Như vậy tới lúc thi hành án không biết là đất có còn đúng diện tích như trên giấy hay không, có tranh chấp nào hay không, trên đất có tài sản nào hay không…Nhiều trường hợp đất đứng tên người phạm tội nhưng người này trước đó đã ký hợp đồng cho thuê hợp pháp đối với một bên thứ ba. Những trường hợp như thế hiện chưa có giải pháp xử lý.

“Quá trình thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, giải quyết tin báo tố giác tội phạm là giai đoạn sớm nhất để phát hiện tài sản, nếu không áp dụng các biện pháp quyết liệt thì rất khó ngăn chặn việc tẩu tán tài sản. Vì vậy, cần thiết phải sửa đổi Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 nhằm nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản của các vụ án kinh tế, tham nhũng, đồng thời vẫn đảm bảo về quyền con người đã được quy định tại các Bộ luật, luật khác”, ông Đỗ Mạnh Bổng cho biết thêm.