Sử dụng cồn giả và những hệ lụy thật

Tháng 2/2023, một bệnh nhân nam 46 tuổi ở Vĩnh Phúc bị ngộ độc methanol sau khi uống cồn y tế giả, nhập viện trong tình trạng hôn mê sâu và tử vong không lâu sau đó. Chỉ một tháng sau, vụ ngộ độc tập thể ở Bắc Ninh khiến 108 công nhân phải nhập viện cấp cứu, trong đó có một người tử vong và nhiều người bị tổn thương não hoặc mất thị lực vĩnh viễn.

Điều tra sau đó xác định loại cồn mà công ty sử dụng có chứa tới 77,83% methanol, hoàn toàn không có ethanol. Các công nhân đã bị ngộ độc chủ yếu qua đường hô hấp do hít phải hơi methanol trong không khí và một phần qua da.

Gần đây nhất, một trường hợp ngộ độc methanol nghiêm trọng vừa được ghi nhận tại Bệnh viện Bạch Mai đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về mối nguy hiểm từ cồn y tế giả. Nạn nhân là một người đàn ông 55 tuổi, trú tại quận Hoàng Mai, Hà Nội, nhập viện trong tình trạng hôn mê sâu, suy hô hấp và nhiễm toan chuyển hóa nặng.

Ảnh minh họa.

Điều bất ngờ là bệnh nhân hoàn toàn không có tiền sử nghiện rượu, sức khỏe trước đó ổn định. Ông chỉ có thói quen sử dụng cồn để súc miệng và ngậm giảm đau khi bị viêm tủy răng. Theo lời người nhà, ông đã mua một chai cồn 70 độ tại hiệu thuốc gần nhà, dùng để ngậm trong khoảng một giờ mỗi lần, 3-4 lần mỗi ngày suốt nhiều ngày liên tục.

Khoảng ba ngày trước khi nhập viện, bệnh nhân bắt đầu xuất hiện các triệu chứng như đau đầu, buồn nôn, chóng mặt, mệt mỏi và nhìn mờ. Dù được đưa đến Trung tâm Thần kinh của Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng còn tỉnh táo, hình ảnh MRI não đã phát hiện ổ nhồi máu nhỏ ở nhân bèo trái, một dấu hiệu sớm của tổn thương thần kinh trung ương. Không lâu sau, bệnh nhân đột ngột suy hô hấp, rơi vào hôn mê sâu và phải thở máy. Các bác sĩ nghi ngờ ngộ độc methanol và lập tức chuyển bệnh nhân sang Trung tâm Chống độc để lọc máu và điều trị tích cực.

Kết quả xét nghiệm máu cho thấy nồng độ methanol lên đến 116,63 mg/dL, trong khi mẫu cồn mà bệnh nhân sử dụng dù nhãn ghi là “Ethanol 70 độ” lại chứa đến 77,5% methanol – loại cồn công nghiệp độc hại, không được phép sử dụng trong y tế. Chuyên gia chống độc, TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, cho biết vùng niêm mạc bị viêm tủy răng chính là cửa ngõ để methanol thẩm thấu nhanh vào máu. Quá trình ngậm lâu và nhiều lần cũng làm tăng nguy cơ nuốt phải methanol, từ đó dẫn tới ngộ độc nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp tới não bộ và thị giác.

Đây không phải là ca bệnh hiếm gặp. Theo TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, nhiều năm qua, Trung tâm Chống độc đã tiếp nhận không ít trường hợp tương tự, từ ngộ độc nhẹ đến mù mắt, tổn thương não vĩnh viễn hoặc tử vong. Nguyên nhân chủ yếu nằm ở sự nhập nhèm về nhãn mác trên thị trường. Nhiều sản phẩm cồn methanol được đóng chai trông không khác gì cồn y tế thật, thậm chí còn ghi rõ “Ethanol 70 độ” để đánh lừa người tiêu dùng.

Thực trạng này đặt ra vấn đề lớn trong công tác quản lý hóa chất. Methanol được nhập khẩu và sản xuất với số lượng lớn để phục vụ công nghiệp và pha xăng E5, tuy nhiên một phần đã bị tuồn ra thị trường để pha chế rượu giả, cồn y tế rởm.

Trước tình hình đáng lo ngại này, các chuyên gia kiến nghị cần có sự vào cuộc mạnh mẽ và đồng bộ của các cơ quan chức năng, từ cấp phép, hậu kiểm cho đến xử lý vi phạm. Việc cồn methanol bị sử dụng tràn lan như hiện nay là hậu quả của sự lỏng lẻo trong quản lý hóa chất độc hại. Một số quốc gia phát triển như Mỹ đã áp dụng biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả là nhuộm methanol bằng màu xanh lam đặc trưng để tránh nhầm lẫn với cồn y tế. Đây là mô hình mà Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng khuyến cáo người dân cần cẩn trọng tuyệt đối khi mua và sử dụng cồn. Chỉ nên mua tại các nhà thuốc uy tín, giữ lại hóa đơn để có thể truy xuất nguồn gốc khi cần thiết. Cần đọc kỹ nhãn mác: sản phẩm chỉ an toàn nếu ghi rõ thành phần là ethanol hoặc isopropanol, công dụng dùng để sát trùng trên cơ thể. Nếu thấy những ghi chú chung chung như “dùng lau chùi, hỗ trợ sát khuẩn”, cần hết sức cảnh giác. Đặc biệt, tuyệt đối không dùng cồn để ngậm, súc miệng hay bôi lên vết thương hở nếu chưa chắc chắn về thành phần.

Thực tế cho thấy, cồn y tế giả không chỉ xuất hiện trên thị trường tự do mà còn len lỏi vào cả các nhà thuốc. Tuy nhiên, để chấm dứt tình trạng này, không thể chỉ dựa vào ngành y tế mà cần có sự quản lý chặt chẽ từ nhà nước và sự chủ động, tỉnh táo từ chính người tiêu dùng. Mỗi chai cồn tưởng chừng vô hại, nhưng nếu bị làm giả bằng methanol, có thể trở thành tử thần chỉ trong thời gian ngắn.

T.An