Liên kết vùng thúc đẩy công nghiệp văn hóa Thủ đô cất cánh

Khi du lịch Hà Nội “bắt tay” với ngành đường sắt

Vùng Đồng bằng sông Hồng sở hữu một kho tàng văn hóa phong phú: gốm Bát Tràng từ Hà Nội - biểu tượng của nghề gốm Việt Nam xuất khẩu ra nhiều quốc gia; tranh Đông Hồ và nghệ thuật Quan họ được UNESCO công nhận từ Bắc Ninh; vải lụa cùng nghệ thuật chèo cổ truyền, lễ hội Phủ Dầy của tỉnh Nam Định cũ nay là Ninh Bình sẽ thu hút đông đảo du khách.

"The Hanoi Train" - sản phẩm du lịch đường sắt nội đô đầu tiên của Hà Nội.

Sự phối hợp chặt chẽ giữa Thủ đô và các tỉnh Đồng bằng sông Hồng sẽ giúp xây dựng chuỗi giá trị văn hóa hoàn chỉnh, kích thích đổi mới sáng tạo và mở rộng thị trường tiêu thụ. Khi được kết nối theo hướng liên vùng, những sản phẩm văn hóa này sẽ tạo thành chuỗi giá trị hoàn chỉnh.

Một ví dụ điển hình cho liên kết vùng là "The Hanoi Train" - sản phẩm du lịch đường sắt nội đô đầu tiên của Hà Nội. Theo ông Đào Đức Hiệp, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Du lịch BHL, đơn vị tổ chức tour tàu du lịch 2 tầng “Hà Nội 5 Cửa Ô” - The Hanoi Train cho biết, Đoàn tàu hai tầng gồm 5 toa hành khách, mỗi toa mang tên một cửa ô lịch sử: Ô Cầu Dền, Ô Quan Chưởng, Ô Cầu Giấy, Ô Chợ Dừa và Ô Đống Mác. Thiết kế lấy cảm hứng từ ký ức Hà Nội xưa, hòa quyện yếu tố hoài niệm với văn hóa, nghệ thuật và ẩm thực đặc trưng, tạo nên không gian “vừa đi vừa sống trong một câu chuyện Hà Nội”.

Hành trình của "The Hanoi Train" đi qua các điểm trong nội đô đến Bắc Ninh.

Hành trình có 3 khung giờ: buổi sáng (8h00 - 11h35) và buổi chiều (13h30 - 17h00) khởi hành từ Ga Hà Nội qua Gia Lâm, Từ Sơn, dừng tham quan Đền Đô - Bắc Ninh, cầu Long Biên; buổi tối (20h00 - 23h00) vòng qua các ga Long Biên, Đông Anh, Phú Diễn, Hà Đông, Giáp Bát. Mỗi chuyến tàu không chỉ là phương tiện di chuyển mà còn là không gian trình diễn âm nhạc, giới thiệu ẩm thực Hà Nội, trưng bày sản phẩm thủ công, và tái hiện những câu chuyện về ký ức đô thị.

Bắc Ninh sẽ là điểm đến điểm nhấn của tuyến, đây là vùng “địa linh nhân kiệt” với di sản Quan họ, các làng nghề tinh xảo và hệ thống đình chùa cổ kính. Điểm nhấn là Đền Đô, nơi an nghỉ của tám vị vua triều Lý, gắn với bước ngoặt lịch sử dời đô ra Thăng Long năm 1010.

Đánh giá về tiềm năng phát triển công nghiệp văn hóa từ sản phẩm du lịch này, Phó Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội Trần Trung Hiếu cho biết: Đường sắt và du lịch vốn có mối quan hệ cộng sinh. Đường sắt cung cấp phương tiện an toàn, thân thiện môi trường; du lịch mang lại nguồn khách ổn định và đa dạng. Trong bối cảnh xu hướng du lịch xanh, trải nghiệm chậm và khám phá văn hóa bản địa ngày càng được ưa chuộng, việc kết hợp này mở ra nhiều hướng phát triển như tàu charter, toa theo chủ đề văn hóa - ẩm thực vùng miền, hay tuyến kết nối di sản - lễ hội liên vùng.

Sản phẩm mới nằm trong bộ “80 trải nghiệm Hà Nội không thể bỏ lỡ trong mùa lễ hội lịch sử” do Sở Du lịch Hà Nội chủ trì xây dựng. Đây là minh chứng cho nỗ lực đổi mới sản phẩm du lịch của Thủ đô, nhằm gia tăng trải nghiệm độc đáo, kéo dài thời gian lưu trú, tăng chi tiêu của khách và lan tỏa lợi ích đến cộng đồng.

Với The Hanoi Train, Hà Nội có thêm một biểu tượng du lịch đường sắt gắn với ký ức đô thị, văn hóa và nghệ thuật. Với Hành trình xanh cùng Hà Nội Metro, Thủ đô mang đến lựa chọn trải nghiệm tiện lợi, bền vững, phù hợp cả khách quốc tế, khách công vụ và người dân muốn khám phá Thành phố theo cách mới.

Sự ra mắt đồng thời của hai tuyến này không chỉ làm phong phú sản phẩm du lịch mà còn góp phần phát triển công nghiệp văn hóa, quảng bá hình ảnh Hà Nội - điểm đến di sản, sáng tạo và xanh ra thế giới. Như kỳ vọng của lãnh đạo Sở Du lịch Hà Nội, nếu ngành đường sắt và du lịch tiếp tục hợp tác, nâng cấp chất lượng dịch vụ, bổ sung tiện ích chuyên biệt, Hà Nội hoàn toàn có thể trở thành điểm đến đường sắt hàng đầu khu vực, nơi “mỗi chuyến tàu là một hành trình văn hóa”.

Liên kết vùng sẽ giúp công nghiệp văn hóa Thủ đô cất cánh

Tương tự, PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội - cũng khẳng định: "Công nghiệp văn hóa chỉ thực sự phát triển khi được nhìn nhận như một chiến lược liên vùng, chứ không phải cuộc chơi riêng rẽ của từng tỉnh thành".

Du lịch Bắc Ninh đang phát triển.

Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, vùng Đồng bằng sông Hồng với Thủ đô Hà Nội là hạt nhân trung tâm, được xem là vùng đất "địa linh nhân kiệt", nơi hội tụ dày đặc di sản vật thể và phi vật thể. Tuy nhiên, thực tiễn hiện nay cho thấy sự phát triển công nghiệp văn hóa tại các địa phương trong vùng còn thiếu tính liên kết, phân tán nguồn lực, chưa hình thành được các cụm liên kết ngành mạnh.

Thực tế, không một địa phương nào có thể phát triển toàn diện tất cả các khâu trong chuỗi giá trị văn hóa, nhưng nếu biết cách phân vai, hỗ trợ và bổ trợ cho nhau, các tỉnh thành trong vùng hoàn toàn có thể tạo nên những "hệ sinh thái sáng tạo" mang tính vùng, có năng lực cạnh tranh thực chất và bền vững.

Chẳng hạn, trong lĩnh vực thủ công mỹ nghệ, các làng nghề như Bát Tràng (Hà Nội), Phù Lãng (Bắc Ninh), thêu ren Quất Động (Hà Nội), hay làng thêu Văn Lâm (Ninh Bình) vốn hoạt động rải rác và thiên về sản xuất nhỏ lẻ. Nếu được tổ chức thành chuỗi liên kết - từ thiết kế tại Hà Nội, sản xuất tại các làng nghề địa phương, đóng gói - truyền thông - phân phối tại các trung tâm thương mại và không gian văn hóa sáng tạo trong toàn vùng - thì giá trị sản phẩm sẽ được nâng lên rõ rệt. Khi ấy, mỗi sản phẩm không chỉ là một mặt hàng thủ công, mà trở thành một "tác phẩm văn hóa" mang bản sắc vùng và năng lực chinh phục thị trường quốc tế.

Hay trong lĩnh vực du lịch văn hóa - tâm linh, có thể hình thành các tuyến du lịch theo cụm, nối kết không gian lễ hội, di tích, làng nghề và trải nghiệm nghệ thuật biểu diễn. Một tour du lịch văn hóa có thể bắt đầu từ phố cổ Hà Nội (không gian sáng tạo - biểu diễn nghệ thuật), đến đền Đô (Bắc Ninh) - chùa Bút Tháp - làng tranh Đông Hồ, rồi kết thúc tại Tràng An (Ninh Bình) - Cố đô Hoa Lư với những trải nghiệm gắn liền với nghệ thuật dân gian, ẩm thực truyền thống và các hoạt động tương tác. Đây là cách liên kết tạo giá trị không chỉ trên mặt sản phẩm, mà còn trên không gian và cảm xúc trải nghiệm - điều cốt lõi trong công nghiệp văn hóa.

"Tạo chuỗi giá trị vùng là cách tiếp cận giúp công nghiệp văn hóa thoát khỏi tình trạng phát triển phân mảnh, đồng thời mở rộng thị trường và gia tăng sức mạnh cạnh tranh. Sự liên kết này càng bền chặt, sản phẩm công nghiệp văn hóa càng có cơ hội bứt phá, trở thành hàng hóa chiến lược, góp phần vào tăng trưởng kinh tế vùng và phát triển bền vững trên nền tảng văn hóa bản địa", PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhận định.

Hiến kế để phát huy liên kết vùng thúc đẩy công nghiệp văn hóa, PGS.TS Vũ Thị Phương Hậu - Viện trưởng Viện Văn hóa và Phát triển, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh cho biết, cần có giải pháp về chính sách và thể chế; cơ sở hạ tầng và giải pháp về nhân lực, truyền thông...Ví như, xây dựng chính sách ưu đãi đầu tư cho các dự án văn hóa có tính liên vùng, miễn giảm tiền thuê đất và thuế trong giai đoạn đầu, hỗ trợ kinh phí quảng bá chung.

"Để hiện thực hóa điều đó, cần có quyết tâm chính trị cao và sự vào cuộc đồng bộ của toàn bộ hệ thống, từ Trung ương đến địa phương, từ cơ quan quản lý đến doanh nghiệp, cộng đồng sáng tạo. Hà Nội - với vai trò là trung tâm dẫn dắt vùng, phải chủ động, năng động hơn nữa trong việc khởi xướng các sáng kiến liên kết, hỗ trợ và điều phối các tỉnh bạn cùng phát triển.

Với những giải pháp thiết thực về chính sách, hạ tầng, công nghệ, nhân lực như đã nêu, tin rằng mô hình liên kết vùng sẽ giúp công nghiệp văn hóa Thủ đô cất cánh, đóng góp ngày càng lớn vào tăng trưởng kinh tế, đồng thời quảng bá sâu rộng những giá trị văn hóa độc đáo của Hà Nội và Đồng bằng sông Hồng”, PGS.TS Vũ Thị Phương Hậu cho hay.