Lâng lâng điệu xòe miền mỹ nữ

	Mở hội gói bánh chưng xanh đón Xuân 2016
	10 thành phố xinh đẹp nhất thế giới
	Những trải nghiệm du lịch đáng thử trong năm 2016

Lạc giữa miền xòe

“Mường Lò tha thướt dòng Thia”. Con suối mát lành và trữ tình ấy chẳng hiểu chứa đựng những gì của đất trời mà tắm cho da con gái người dân tộc Thái ở Mường Lò cứ trắng hồng hây hây đến vậy. Bây giờ đang độ xuân sang, nước dòng Thia xanh trong, hiền dịu. Tôi men theo bờ suối, tìm đúng chỗ ngã ba - nơi hợp lưu rộng lớn của suối Nhì và suối Thia - để xem các chàng trai Thái lưng trần quăng chài bắt cá đón Tết. Quăng chài quay cá trên dòng Thia là một thú đam mê của trai bản Thái xứ này. Xa xa bờ bên kia suối, mấy thiếu nữ Thái vai để trần, hồn nhiên xõa mái tóc mướt xanh xuống dòng nước lấp loá dáng chiều. Chúng tôi biết, chốc nữa, các em còn tắm không áo váy, thoải mái cho dòng suối nguồn mát lành thấm đẫm da thịt trắng hồng của thời con gái...

Đặt chân đến bản Cò Cọi thì trăng giữa tháng cũng vừa nhô lên khỏi đỉnh núi Phình Hồ. Ánh trăng trải vàng lênh loáng khắp bản. Ba hũ rượu cần đã xoè cong cần như hoa cúc giữa khoảng sân gạch đã lên rêu. Có tiếng cười khúc khích xa gần, đã đến giờ các thiếu nữ Thái đến dự đêm xòe. Này là Xạ, là Nhinh, là Sương, là Mây rồi Nường... đều là những sơn nữ tuổi mới trăng tròn, chưa tằng cẩu (búi tóc) - tức là chưa có chồng, xinh tươi như hoa ban mùa xuân. Các em mời chúng tôi vào vòng cần để mút rượu làm quen rồi ý nhị nhoẻn cười, sờ tay vào yết hầu mỗi người xem có mút cần thật không. Chừng đã chếnh choáng, các sơn nữ cầm tay chúng tôi nối vòng xoè. Lập tức, trống cắc tùng - cắc tùng tùng. Chiêng xèng xùng xèng - xùng xèng. Khèn te tò tí - te tò tí. Lời khắp vọng vang cất lên à - ơi - ời - ời. Vòng xoè giăng giăng, ríu rít, nghiêng ngả, miên man...

Khi các mâm cỗ được bày ra sàn, mọi người dừng xoè để vào cuộc rượu. Hội xòe ở Cò Cọi đâu chỉ có hát, có xòe, có rượu, mà còn có cả những món ngon độc đáo mang đậm dư vị miền Tây Bắc - như măng chua héo, thịt trâu xôi, thịt gà xôi, hoa chuối thái nhỏ, lá nhội, rau húng rừng, hạt sẻn, nước mắm cá... do các sơn nữ Thái chưa tằng cẩu chế biến. Thế mới biết ở xứ này, các mẹ, các chị quan tâm, dạy dỗ con gái, em gái mình từ thuở nhỏ thực chu đáo, cẩn thận tới mức nào. Dạy từ cách đi đứng, nói năng, hát múa, dệt thổ cẩm, thêu thùa, gieo trồng cấy hái đến cách nấu ăn, mời khách. Truyền thống giáo dục theo kiểu mẹ truyền con nối ấy là bản sắc văn hoá làm nên cái đẹp, nét riêng, rất bền chặt của đồng báo Thái ở Mường Lò...

Cuộc rượu đã đủ mềm môi, hồng má, sơn nữ lại nhịp nhàng bước vào vòng xoè tiếp. Vòng xoè lúc hẹp lại, lúc rộng ra, từng sơn nữ trẻ thay nhau đổi chỗ để cùng được nắm tay khách phương xa mỗi người một lúc trong phút giây vui vẻ. Càng về khuya, vòng xoè càng bền chặt tha thiết. Nhìn sâu vào gương mặt rạng ngời của các thiếu nữ Thái, chợt gặp ánh mắt lấp lánh lấp lánh như sao trời mùa hạ, hai má hồng rực, môi thắm nụ đào... hình như ai ai trong chúng tôi cũng chống chếnh. Các em đều chưa tằng cẩu, tóc xanh mướt xõa dài tận eo lưng, chiếc xà tích bạc cứ lúng liếng nơi cạp váy, hàng cúc mắcpém lẻ đôi thì nhúng nhính, rập rình theo nhịp thở thanh xuân. Chẳng thế mà ở giữa vòng xoè, tay trong tay, chân như bay đỉnh núi, mắt nhìn đắm đuối, hơi rượu ngấm êm, tôi đã ngả nghiêng say xoè để rồi, sáng hôm sau tỉnh lại, cứ day dứt mãi vì chẳng biết ai đã dìu mình về ngủ ở nhà ông trưởng bản...

Nơi hồn tôi đằm lại

Buổi chiều trước khi rời Mường Lò, tôi ra giữa cánh đồng mênh mang để hít căng lồng ngực hương nắng, gió xuân vùng cao. Tôi đã gặp trên cánh đồng ấy những sơn nữ Thái đang nối nhau, nhún nhẩy gánh cỏ về bản để dự trữ thức ăn cho đàn gia súc trong những ngày hội xuân không ra đồng. Nắng chiều lấp lóa hàng cúc mắcpém. Dáng áo cỏm thon bó làm mềm cả trời chiều. Thì vẫn là chân trần lấm đất ấy, nhưng mà, mỗi khi vào vòng xòe sao mềm mại, dẻo dai, khéo léo là vậy.

Tôi chợt nhớ cái đêm xem xòe cổ dưới chân núi Pú Chạng. Đấy là một đêm hội đại xòe với hàng trăm người tham gia. Chương trình trước đó có biểu diễn 6 điệu xòe cổ: Khắm khen, Phá sí, Đổi hôn, Nhôm khăn, Ỏm lọm tốp mư. Phải thừa nhận, chưa bao giờ tôi được xem đủ 6 điệu xòe cổ độc đáo đến như thế. Xem các em gái Thái chưa tằng cẩu đam mê xoè cổ mà tôi như được nghe tiếng suối, tiếng gió đang ào ào đổ về từ thời hồng hoang, được dõi nhìn mây ngàn bồng bềnh bồng bềnh phiêu dạt, như được hít hà hương lúa chín đồng vàng Mường Lò, như nghe tiếng hát ngọt ngào tiếng cười giòn tan trong ánh lửa nhà sàn, như thấy muôn cánh chim trời thấp thoáng chiều hôm về ngàn.

Tôi hiểu, mỗi điệu xòe cổ còn là một biểu hiện tình cảm tinh tế, sâu sắc, là một trạng huống giao tiếp, một cung bậc tình cảm của người Thái Mường Lò cùng nguồn cội. Xem xòe cổ, tôi cứ ngỡ các diễn viên biểu diễn. Nên khi xong các tiết mục, tìm gặp để hỏi mới biết, họ đều là sơn nữ các bản Cò Cọi, Noong Ỏ, Cang Nà, Thanh Lương, Cò Noòng, Ao Luông, Vòng Cài, Pú Chạng.

Từ ký ức đêm xòe cổ mùa xuân chưa xa, lại chợt nhớ đến May - em gái Thái tôi đã gặp từ lần đầu lạc bước lên xứ này. May giờ đây đã tằng cẩu được 6 năm. May ngày đó vừa 16 tuổi, tóc mướt xanh như suối Thia, mắt đen lay láy, môi thắm hoa đào, gương mặt như hoa ban trắng hồng, kinh cổm nỗm tẳng (eo thon ngực phổng), đẹp đến mơ màng. May từng múa 6 điệu xoè cổ mà tôi được xem, em lại dịu dàng, hát hay, hát đối đáp giỏi nên từng được bản chọn làm Sao tổn khuống trên Sân hoa Hạn khuống. Sau đêm Hạn khuống, tôi đang ngẩn ngơ trước bao nhiêu là ánh mắt, nụ cười sơn nữ Thái, Tày, Mông, Dao, Mường, thì tình cờ chạm mắt May. Rồi quen, rồi thân nhau và cả từng đưa lời thương niềm nhớ qua Đèo Ách vào trong Mường Lò, nhưng vì khoảng cách địa lý, nên mỗi năm, hai đứa chỉ gặp nhau đôi lần trong các ngày lễ hội mà tôi ngược ngàn. Cứ nhớ, cứ thương thế thôi, để rồi một ngày, May phải vâng lời cha, mẹ, đồng ý tằng cẩu...

Cứ mỗi lần trở lại cánh đồng Mường Lò, lòng tôi lại nao nao nhớ đến người xưa, mong gặp được bóng dáng của em trong hội xòe cổ mùa xuân năm nào. Tôi biết, mình sẽ còn trở lại Mường Lò nhiều lần nữa, bởi một phần “hồn tôi đã đằm lại chốn này” cùng những vòng xòe miên man, bất tận miền mỹ nữ...

Nguyễn Trương Huyền