Lan tỏa những mô hình nhân văn giúp người khuyết tật kiếm sống và cống hiến

Những bông hoa thầm lặng

Trong một con ngõ nhỏ trên phố Thể Giao (Hà Nội), quán cà phê Flow-ee hiện lên giản dị với tấm biển gỗ mộc mạc và không khí tĩnh lặng đến lạ thường. Không âm nhạc xập xình, không tiếng trò chuyện rôm rả, chỉ có tiếng máy xay cà phê và tiếng thìa chạm ly. Ấy thế nhưng không gian ấy lại chất chứa sự sống động đặc biệt: Đó là những nụ cười, ánh mắt và cử chỉ thân thiện của các nhân viên phục vụ, tất cả đều là người khiếm thính.

Được thành lập vào tháng 8/2023 bởi nhóm tám người đến từ nhiều ngành nghề khác nhau, Flow-ee không đơn thuần là một quán cà phê, mà là một thông điệp: “Người khuyết tật không cần sự thương hại - họ cần cơ hội để khẳng định mình”.

Quán cà phê đặc biệt nằm trên phố Thể Giao với nhân viên là người khuyết tật.

Ý tưởng này xuất phát từ chị Vũ Thị Quyên (một trong những người sáng lập), cũng là người khuyết tật. Với chị, Flow-ee là cách để các bạn điếc có thể tìm được môi trường rèn luyện kỹ năng, khẳng định giá trị bản thân và lan tỏa năng lượng tích cực đến cộng đồng.

Hiện tại, Flow-ee có 6 nhân viên trong độ tuổi từ 21 - 33, hầu hết từng làm việc trong lĩnh vực dịch vụ. Họ được đào tạo pha chế, kỹ năng phục vụ và ngôn ngữ ký hiệu để giao tiếp với khách hàng. Mỗi bạn là một “flower” - bông hoa kiên cường vươn lên từ khó khăn, luôn hướng về ánh sáng của sự thấu hiểu và cảm thông.

Thời gian đầu vận hành Flow-ee là chuỗi ngày đầy thách thức. Nhóm sáng lập không biết ngôn ngữ ký hiệu, cũng không có kinh nghiệm trong ngành ăn uống. Việc hướng dẫn công việc cho nhân viên gặp nhiều cản trở, trong khi khách hàng ban đầu còn bỡ ngỡ với mô hình “gọi đồ không lời”.

Thế nhưng, bằng niềm tin và sự kiên nhẫn, những người sáng lập và các “flower” đã cùng nhau vượt qua. Sau hơn một tháng, quán dần ổn định và thu hút lượng khách quen ổn định không chỉ vì đồ uống ngon mà còn vì trải nghiệm sâu sắc mà nơi đây mang lại.

Các buổi Workshop ngôn ngữ ký hiệu được tổ chức tại quán cà phê Flow-ee.

Chị Hoàng Thị Tiền (Võ Chí Công, Hà Nội) một khách quen của quán chia sẻ: “Không gian ở đây rất ấm áp. Các bạn phục vụ tuy không nói được nhưng rất chu đáo, có gu thẩm mỹ tốt. Tôi thực sự cảm phục nghị lực và tinh thần làm việc chuyên nghiệp của họ”.

Không chỉ là nơi tạo việc làm, Flow-ee còn trở thành điểm chạm của sự sẻ chia. Nhiều khách hàng lần đầu học cách giao tiếp bằng ký hiệu, dần hiểu rằng: Một ánh nhìn trìu mến cũng có thể thay cho lời nói.

Hành trình “giặt là sẻ chia”

Không chỉ trong lĩnh vực dịch vụ cà phê, những mô hình tạo sinh kế cho người khuyết tật còn hiện diện ở những công việc tưởng như rất đỗi đời thường như giặt là. Chuỗi cửa hàng “Giặt là sẻ chia” do anh Đỗ Văn Hiểu sáng lập là một minh chứng tiêu biểu.

Khởi đầu vào năm 2020, giữa thời điểm dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, mô hình này ra đời với khát vọng: Tạo công việc ổn định, xây dựng lòng tin và giảm thiểu mặc cảm cho người khuyết tật. Tiệm tuyển dụng những người có hoàn cảnh đặc biệt: đi lại khó khăn, hạn chế vận động, khiếm khuyết thể chất… và đào tạo họ thành những nhân viên giặt là chuyên nghiệp.

Chị Trần Thị Hoàn - một nhân viên của tiệm tâm sự: “Trước đây tôi đi xin việc rất khó khăn. Người ta nhìn tôi là lắc đầu vì bệnh tật. Nhưng ở đây, tôi được làm việc đàng hoàng, được tôn trọng và có thu nhập ổn định”.

Hiện tại, mỗi nhân viên tại “Giặt là sẻ chia” nhận mức thu nhập từ 7-9 triệu đồng/tháng, đồng thời được hỗ trợ chỗ ở miễn phí. Tinh thần làm việc chuyên nghiệp, sự gắn kết và nỗ lực của họ chính là chất keo gắn kết tập thể.

“Giặt là sẻ chia” mang lại mức thu nhập từ 7-9 triệu đồng/tháng cho nhân viên.

Câu chuyện đằng sau cái tên “Giặt là sẻ chia” cũng là một hành trình nhiều trăn trở. Ban đầu, tiệm mang tên “Giặt là Nhà”, phục vụ tận tâm nhưng lại không công khai việc sử dụng nhân sự là người khuyết tật. Kết quả là nhiều khách hàng không thông cảm khi nhân viên làm việc chậm, dẫn đến tâm lý mặc cảm trong đội ngũ.

Anh Hiểu nhớ lại: “Có bạn bị trách mắng, về khóc vì nghĩ mình vô dụng. Khi ấy, tôi nhận ra phải thay đổi cách tiếp cận. Khi chúng ta minh bạch, khách hàng sẽ hiểu và đồng hành”.

Sau khi đổi tên thành “Giặt là sẻ chia”, tiệm không chỉ trở thành nơi làm việc mà còn là cộng đồng đồng cảm. Nhân viên được động viên, vinh danh theo năm, có lộ trình phát triển nghề nghiệp rõ ràng. Sự gắn bó và nỗ lực ấy giúp chuỗi tiệm không ngừng mở rộng. Từ một cửa hàng ban đầu, đến nay hệ thống đã có 5 cơ sở và chuẩn bị khai trương điểm thứ 6.

Anh Hiểu cho biết, hành trình của Tiệm mang đến cho anh rất nhiều bài học, có vui, buồn, thất vọng và hy vọng. Nhưng điều khiến anh khâm phục nhất là sự nỗ lực không ngừng nghỉ của các bạn nhân viên. Với anh, chỉ cần mỗi tiệm có thể hỗ trợ 2-3 người, thậm chí chỉ 1 người yếu thế là anh đã thấy rất hạnh phúc.

Cùng với, “Flow-ee”, “Giặt là sẻ chia” nhiều mô hình khác tại Hà Nội như “Vụn ART”, “Bánh bao Nghệ nhân Meko”, hay những cơ sở giáo dục đặc biệt do Hội Người Khuyết tật tổ chức cũng đang âm thầm đóng góp vào công cuộc tạo dựng một xã hội công bằng hơn, nơi người yếu thế có tiếng nói và vai trò.

Không thể phủ nhận, phần lớn người khuyết tật vẫn gặp khó khăn trong tìm việc làm. Một số phải sống phụ thuộc vào gia đình, một số khác chấp nhận làm việc tạm bợ, thu nhập bấp bênh. Chính vì vậy, những mô hình như Flow-ee hay Giặt là sẻ chia không chỉ có ý nghĩa về kinh tế, mà còn mang tính biểu tượng, thay đổi cách nhìn nhận của xã hội đối với người khuyết tật. Từ chỗ mặc cảm, tự ti, nhiều người đã học được cách giao tiếp, làm việc nhóm, vượt qua rào cản tâm lý. Họ trưởng thành từng ngày, không chỉ trong tay nghề mà cả trong tư duy và sự tự tin.

Theo số liệu từ Ủy ban Quốc gia về người khuyết tật Việt Nam, hiện nay, cả nước có trên 8 triệu người khuyết tật, chiếm 6,11% dân số, trong đó chỉ khoảng 30% có việc làm ổn định. Nguyên nhân không chỉ đến từ điều kiện cá nhân, mà còn bởi xã hội thiếu môi trường phù hợp, chưa có chính sách ưu đãi thực sự hiệu quả cho các doanh nghiệp tuyển dụng người yếu thế.

Các mô hình như “Flow-ee” hay “Giặt là sẻ chia” rất cần được nhà nước hỗ trợ về cơ chế, tài chính, mặt bằng và truyền thông. Việc xây dựng hành lang pháp lý cho các doanh nghiệp xã hội, đặc biệt là doanh nghiệp khuyết tật là yêu cầu cấp thiết để tạo ra hệ sinh thái bền vững.