Hoạt động phòng chống lao gặp "khó" giữa đại dịch

Nhiều mục tiêu chưa cán đích

Theo giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Viết Nhung, Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, Chủ nhiệm Chương trình Chống lao Quốc gia khẳng định, đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng không nhỏ tới các hoạt động phòng chống lao tại Việt Nam cũng như tại nhiều nước trên thế giới. Phát biểu tại Giao ban toàn quốc tổng kết hoạt động phòng chống lao năm 2021 và triển khai kế hoạch năm 2022, do Chương trình Chống lao Quốc gia tổ chức vừa qua, Phó Giáo sư Nguyễn Viết Nhung cho biết, Việt Nam hiện vẫn là nước có gánh nặng bệnh lao cao, đứng thứ 10 trong 30 nước có số người bệnh lao cao nhất toàn cầu, đứng thứ 11 trong số 30 nước có gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc cao nhất thế giới (báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới - WHO 2020).

Quỹ hỗ trợ người bệnh chiến thắng bệnh lao trao hỗ trợ cho bệnh nhân.

Trong đại dịch Covid-19, công tác chống lao tại Việt Nam đối mặt với nhiều khó khăn trong việc tiếp cận điều trị cho bệnh nhân, nhất là khi bước vào làn sóng dịch thứ tư. Trong đó, lịch hẹn tái khám dài hơn, số lượng người đến khám bệnh, chữa bệnh tại nhiều cơ sở y tế giảm mạnh. Đặc biệt trong thời gian thực hiện cách ly xã hội, số lượng bệnh nhân đến khám giảm tới 50-70% ở nhiều nơi. Số liệu phát hiện ca nhiễm của Chương trình Chống lao Quốc gia sụt giảm đáng kể so với cùng kỳ năm 2020, với 62.998 bệnh nhân được phát hiện so với 82.368 bệnh nhân 10 tháng đầu năm 2020 (giảm 23,52%). Tỷ lệ phát hiện tất cả các bệnh nhân mới và tái phát 10 tháng đầu năm là 61,5/100.000 dân, chỉ đạt 52,2% chỉ tiêu kế hoạch phát hiện cả năm (117,9/100.000 dân), đặt ra rất nhiều khó khăn và thách thức cho năm 2021.

“Tại miền Bắc, số lượng bệnh nhân lao được phát hiện giảm 19%, miền Trung giảm 23% và miền Nam giảm 26%”- Phó Giáo sư Nguyễn Viết Nhung cho hay. Bên cạnh đó, với đặc thù bệnh viện điều trị bệnh lý hô hấp, thời gian qua nhiều bệnh viện, cơ sở y tế bị chuyển đổi công năng thành cơ sở điều trị Covid-19, cán bộ làm công tác chống lao phải song song thực hiện các hoạt động phòng, chống Covid-19.

Cũng theo các chuyên gia y tế, trong đại dịch Covid-19, đã dẫn tới hàng loạt khó khăn, trở ngại đối với công tác phòng chống lao như người dân sợ nhiễm bệnh, sợ phải khai báo y tế… nên không đi khám. Các hoạt động khám phát hiện sàng lọc tại cộng đồng phát hiện sớm lao không được tổ chức do không được tập trung đông người. Bên cạnh đó, hoạt động khám phát hiện lao chủ động như khám phát hiện lao trong các trại giam, lao kháng thuốc… đều bị đình trệ. Những vấn đề này xảy ra ở hầu khắp các tỉnh. Chính vì vậy, số bệnh nhân lao được phát hiện năm 2021 giảm nghiêm trọng, không đạt được mục tiêu đề ra. Bên cạnh đó, hoạt động cung ứng thuốc chống lao, sinh phẩm xét nghiệm cũng gặp khó khăn, nhất là các khu vực bị phong tỏa, giãn cách xã hội, bệnh nhân lao không thể đến nhận thuốc được, gây khó khăn cho công tác điều trị.

Đẩy mạnh phát hiện chủ động trong phòng chống lao

Tuy nhiên, hoạt động điều trị của Việt Nam vẫn là một điểm sáng với kết quả điều trị trong 9 tháng đầu năm duy trì ở mức 91,9%, cao hơn mức yêu cầu của WHO. Một số tỉnh có tỷ lệ điều trị khỏi cao như Hòa Bình (94%), Khánh Hòa (96%) và đặc biệt là Hậu Giang (98%). Tỷ lệ hoàn thành điều trị tăng cao so với mọi năm, 72% trên toàn quốc. Tỷ lệ điều trị khỏi bệnh nhân lao có bằng chứng vi khuẩn học mới và tái phát mới đạt 84,7%.

Xác định đại dịch Covid-19 sẽ còn kéo dài, Việt Nam đã có những quyết định mang tính chiến lược, nhằm thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch bệnh. Trong bối cảnh đó, để cải thiện công tác phòng chống lao, khắc phục những khó khăn do Covid-19 gây ra, Phó Giáo sư Nguyễn Viết Nhung cho rằng cần phải có một giải pháp liên quan đến cả Covid-19, tức là can thiệp nhưng phải đảm bảo an toàn với Covid-19.

Chủ nhiệm Chương trình Chống lao Quốc gia cho rằng: "Các chỉ tiêu về phát hiện đều giảm do việc giảm tiếp cận của người dân đến các hoạt động phòng chống lao. Với những bệnh nhân lao, việc tiếp cận điều trị cũng gặp khó khăn. Nếu trước đây, bệnh nhân có thể thường xuyên đến khám hoặc khám 1-2 tuần một lần, nhưng hiện nay, bệnh nhân đều được cấp thuốc 1 hoặc 2 tháng. Mặc dù, việc cung cấp điều trị tương đối tốt, nhưng việc phát hiện người nhiễm lao rất khó khăn trong năm 2021".

Đồng thời, Phó Giáo sư Nguyễn Viết Nhung cho rằng: "Trong chống lao có 2 việc quan trọng nhất là làm thế nào phát hiện nhanh nhất người nhiễm, nguồn lây và phải điều trị để cắt đứt nguồn lây".Cũng giống như Covid-19, vị chuyên gia này nhấn mạnh tới việc chủ động kiểm soát và phát hiện ca bệnh. Hiện, Bệnh viện Phổi Trung ương đưa ra biện pháp can thiệp mô hình, bảo đảm tiếp cận khám chữa bệnh thuận lợi cho người bệnh nhưng cũng ngăn chặn lây nhiễm chéo. Ngoài ra, Bệnh viện tăng cường phát hiện chủ động ca nhiễm lao trong cộng đồng bằng chiến lược 2X là X-quang và X-pert (xét nghiệm giúp phát hiện sớm bệnh lao). "Chúng ta có đầy đủ kỹ thuật, thực hành chuẩn, có ý thức phát hiện sớm các triệu chứng ho sốt, sẽ chủ động hơn tìm kiếm các chương trình sẵn có, để đến cơ sở y tế an toàn, phát hiện sớm đúng bệnh lý để điều trị kịp thời, cắt đứt nguồn lây, bệnh lao sẽ giảm đi", Phó Giáo sư Nguyễn Viết Nhung cho hay.

Song song với đó, các biện pháp phòng chống Covid-19 hiện nay như rửa tay, đeo khẩu trang... nên trở thành thói quen hàng ngày của người dân, bởi nó không chỉ phòng chống Covid-19 mà còn phòng chống dịch bệnh hô hấp và nhiều căn bệnh khác… Mặc dù chưa có nghiên cứu khẳng định nhưng các chuyên gia y tế cho rằng những thực hành đó rất tốt kể cả trong bệnh lao.Chủ nhiệm Chương trình Chống lao Quốc gia cũng bày tỏ, hiện nay, các địa phương hiểu khoa học và thực tiễn chống lao chưa đồng đều nhau. Sau đại dịch Covid-19 này, hy vọng các địa phương sẽ có biện pháp ứng phó đồng bộ với bệnh lao giống như các biện pháp triển khai phòng, chống dịch Covid-19.

Chia sẻ về những nhiệm vụ trọng tâm sắp tới của Chương trình Chống lao Quốc gia, Phó Giáo sư Nguyễn Viết Nhung cho hay, một trong những nhiệm vụ trọng điểm là “Nghiên cứu xây dựng mô hình kiểm soát nhanh dịch bệnh Covid-19 và các dịch bệnh đường hô hấp nguy hiểm tại tuyến y tế cơ sở”, hướng tới mục tiêu xóa bỏ bệnh lao vào năm 2030. Đồng thời, chương trình sẽ tăng cường truyền thông các sự kiện hướng đến vận động đưa phòng chống lao vào Luật Khám chữa bệnh sửa đổi và Luật phòng chống các bệnh truyền nhiễm sửa đổi. Chương trình cũng phối hợp với Vụ Bảo hiểm Y tế đẩy nhanh tiến độ xây dựng và trình dự thảo Thông tư sửa đổi bổ sung Thông tư 04/2016/TT-BYT, tiếp tục hỗ trợ địa phương hoàn thiện các phương án kiện toàn các cơ sở y tế bảo đảm đủ điều kiện thanh toán khám, chữa bệnh lao qua bảo hiểm y tế.

“Nếu chúng ta làm được cả hai việc là phát hiện lao tiềm ẩn và lao hoạt động, tôi tin chắc chắn sẽ sớm đạt mục tiêu chấm dứt lao vào năm 2030. Bệnh viện Phổi Trung ương sẽ cùng Chương trình Chống lao Quốc gia, Bộ Y tế quyết tâm sớm hoàn thành mục tiêu này, tránh được cái chết của hàng chục nghìn người nhiễm lao, giúp cho hàng trăm nghìn gia đình hạnh phúc”, Phó Giáo sư Nguyễn Viết Nhung cho biết thêm./.