Hà Nội và những cây cầu vươn tới tương lai

1. Lịch sử của mảnh đất Thăng Long - Hà Nội luôn gắn liền với dòng sông Hồng nặng phù sa, đỏ đậm như chính mạch nguồn văn hóa nơi đây. Trên dòng sông ấy, những cây cầu không chỉ là những gạch nối để người qua lại, mà nó còn chứng kiến biết bao thăng trầm, đổi thay của Thủ đô.

Một buổi chiều thu, nắng vàng nhạt trải xuống góc phố nhỏ, Nhà văn Nguyễn Văn Học rủ tôi ngồi ở quán trà ven đường, nơi dòng xe cộ nối nhau qua lại như dòng chảy không dứt của thời gian. Cạnh chúng tôi là Kiến trúc sư Trần Huy Ánh, một người đã dành nhiều năm nghiên cứu về những lớp lang văn hóa và về những cây cầu của Hà Nội. Vừa nhấp ngụm trà, vừa chậm rãi kể, giọng ông trầm, hòa vào âm thanh của phố xá. Ông bảo, cầu Long Biên là một phần huyết mạch của người Hà Nội, kết nối quá khứ với hiện tại, mang trong mình ký ức của một thời.

Cầu Long Biên trước kia mang tên Paul Doumer, một vị Toàn quyền Pháp có công đề xuất xây dựng cây cầu. Nhưng người dân đất kinh kỳ lại thân thuộc hơn với những tên gọi khác, họ gọi thân thương là cầu Bồ Đề vì nối sang làng Bồ Đề, hay cầu Gia Lâm vì bắc sang địa phận Gia Lâm. Mãi đến sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, cây cầu mới chính thức mang tên Long Biên, một cái tên Việt giản dị mà đầy tự hào.

Cây cầu Long Biên như một chứng nhân lịch sử, là ký ức của nhiều người dân Hà Nội.

Không chỉ Kiến trúc sư Trần Huy Ánh có những hoài niệm về cây cầu Long Biên, hỏi ra mới biết, ở những năm cuối thập niên 50, người ta vẫn truyền nhau bài thơ nhỏ về cây cầu thân quen: “Hà Nội có cầu Long Biên/ Vừa dài vừa rộng bắc trên sông Hồng/ Tàu xe đi lại thong dong/ Người người tấp nập gánh gồng ngược xuôi…”. Rồi người ta còn quả quyết rằng, có lẽ chẳng ai sống ở Hà Nội mà không gửi một phần ký ức của mình vào cây cầu mang tên Long Biên ấy. Cầu đã đi vào thơ, vào nhạc, và trở thành một phần máu thịt của Thủ đô.

Tôi chợt nhớ tới bài viết của Kiến trúc sư Phạm Thanh Tùng, Chánh Văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam, rằng: Hà Nội là thành phố của cây xanh và mặt nước. Trải qua hơn ngàn năm, Thủ đô vẫn gắn liền với sông Hồng, dòng sông khởi nguồn từ phương Bắc xa xôi, ngàn vạn năm bền bỉ chở phù sa bồi đắp cho Đồng bằng Bắc Bộ, uốn lượn như dải lụa hồng ôm trọn lấy thành phố. Những hồ nước, con sông còn lại hôm nay như hồ Gươm, hồ Tây, Tô Lịch, Kim Ngưu… đều là dấu tích của những lần sông chuyển dòng, lở bồi. Nếu như thế kỷ trước, Hà Nội là thành phố ven sông, thì nay, trong Quy hoạch chung Xây dựng Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn 2050, sông Hồng đã nằm trong lòng Thành phố.

Phải rồi, sông trong phố và những nhịp cầu sẽ là nhịp nối của khát vọng phát triển. Mỗi cây cầu là điểm nhấn trong bức tranh kiến trúc, là dấu ấn cho một Hà Nội đang vươn tới tương lai.

2. Sông Hồng được biết đến là dòng sông mẹ từ ngàn đời đã mang trong mình hai mặt vừa dịu dàng và cũng vừa dữ dội. Mùa cạn, sông hiền như dải lụa hồng, mang phù sa bồi đắp cho đôi bờ, nuôi sống bao thế hệ cư dân Thăng Long. Nhưng mỗi khi mưa lũ kéo về, dòng nước đỏ ngầu lại dâng lên dữ dằn, thử thách con người bằng những cơn thịnh nộ của thiên nhiên.

Trên dòng chảy ấy, suốt hơn một thế kỷ qua, những cây cầu đã lần lượt xuất hiện như dấu mốc của từng giai đoạn phát triển. Đó là cầu Long Biên, một chứng nhân hơn trăm năm thăng trầm nhưng vẫn trơ gan cùng sương gió, kể lại những câu chuyện về chiến tranh và hòa bình. Cầu Thăng Long, cầu Chương Dương là những biểu tượng của thời kỳ gian khó trước giai đoạn đất nước đổi mới. Những cầu này là kết quả của ý chí tự lực, tự cường của người Hà Nội. Rồi đến những cây cầu bê tông kiên cố như Vĩnh Tuy, Thanh Trì, Vĩnh Thịnh… hiện thân của giai đoạn hội nhập và mở rộng đô thị.

Khi cầu Nhật Tân vươn cao, những sợi dây văng rực sáng trong đêm, người ta thấy rõ hơn bao giờ hết một Hà Nội đang chuyển mình. Cây cầu ấy không chỉ bắc qua sông Hồng, mà còn bắc qua khoảng cách giữa quá khứ và tương lai, giữa truyền thống và hiện đại.

Mỗi cây cầu là một câu chuyện, một niềm tin được đúc kết từ mồ hôi, công sức và tình yêu với Thành phố, là nhịp nối đưa Thủ đô bước vào kỷ nguyên mới.

Ở đâu có sông, ở đó có cầu. Nhưng ở Hà Nội, cầu không chỉ là phương tiện giao thông. Dưới mỗi nhịp cầu là những chuyến tàu chở hàng, những người bán hàng rong, những công trình mới đang mọc lên… tất cả hòa trong nhịp sống đô thị không ngừng chảy.

Đô thị hóa, với nhịp đi gấp gáp, đôi khi khiến Thành phố lệch nhịp nếu thiếu những cây cầu nối hai bờ. Bờ nội đô phát triển sầm uất, trong khi bờ bên kia sông dù có tiềm năng lớn nhưng vẫn lặng lẽ chờ được kết nối. Mỗi cây cầu mới được dựng lên là một cơ hội để cân bằng, để hai bờ cùng thở chung một nhịp. Chẳng khó để thấy, nhờ những cây cầu, phía Bắc sông Hồng hôm nay đã thay da đổi thịt, từ những cánh đồng, làng mạc xưa kia, giờ hiện lên các khu đô thị Việt Hưng, Sài Đồng, Ecopark… với hạ tầng hiện đại, đồng bộ.

Ở tả ngạn sông Hồng, làng gốm Bát Tràng có tuổi đời hàng trăm năm vẫn ngày ngày đỏ lửa. Những chuyến xe du lịch tấp nập qua cầu Thanh Trì, Vĩnh Tuy, mang khách về thăm làng, khiến những sản phẩm gốm thủ công có cơ hội lan tỏa rộng hơn. Cây cầu, vì thế, không chỉ nối đôi bờ sông, mà còn nối truyền thống với hiện tại, nghề xưa với thị trường mới.

Hơn một thế kỷ qua, Hà Nội đã có hàng chục cây cầu bắc qua sông Hồng. Và rồi, trong những năm tới, những cây cầu mới sẽ tiếp tục mọc lên. Mỗi cây cầu là một câu chuyện, một vẻ đẹp riêng, một nhịp nối giữa con người với thiên nhiên, giữa ký ức với khát vọng.

3. Sáng hôm ấy, sương còn mỏng tang trên mặt sông Hồng. Dòng nước đỏ quạch lững lờ trôi, phản chiếu ánh bình minh như dải lụa hồng trải dài giữa lòng Thủ đô. Trên bãi sông, tiếng máy xúc vang lên rộn ràng. Buổi khởi công xây dựng cầu Thượng Cát, cây cầu thứ sáu bắc qua sông Hồng chính thức bắt đầu. Hôm đó tôi có mặt từ sớm. Tôi chứng kiến sự hân hoan trên mỗi gương mặt người dân và nhận ra đó không chỉ là một buổi lễ khởi công, mà là khoảnh khắc mở ra hành trình mới cho Hà Nội, Thành phố ngàn năm đang vươn mình mạnh mẽ trong kỷ nguyên hội nhập.

Cầu Thượng Cát được xây dựng đúng dịp kỷ niệm 71 năm Ngày Giải phóng Thủ đô, hướng tới Đại hội XVIII Đảng bộ thành phố Hà Nội và Đại hội XIV của Đảng. Trong tiếng hân hoan ngày khởi công, người ta nghe thấy nhịp đập của một Thành phố đang chuẩn bị cho bước chuyển mình lớn.

Trong tương lai, Hà Nội sẽ có những cây cầu mới, là nền tảng để Thủ đô kết nối và vươn xa.

Trên công trường, ông Ngô Ngọc Vân, Giám đốc Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng công trình giao thông Thành phố bảo, sau khi hoàn thiện, cây cầu sẽ góp phần hoàn chỉnh hệ thống hạ tầng khung, kết nối khu vực phía Bắc sông Hồng, tăng cường liên kết vùng, giảm tải cho các tuyến hiện hữu, mở ra không gian phát triển mới cho Thủ đô. Hơn hết, cầu Thượng Cát chính là mảnh ghép quan trọng của tuyến Vành đai 3,5, nối liền khu Tây Bắc với khu đô thị trung tâm, giúp hai bờ sông không còn cách trở.

Cũng trong buổi lễ, ông Cao Đăng Hoạt, Chủ tịch Tập đoàn Định An, đơn vị thi công đứng trước đông đảo Nhân dân phường Thượng Cát và đại diện Thành phố cam kết cùng các nhà thầu đảm bảo tiến độ, chất lượng và mỹ thuật công trình. Giữa tiếng vỗ tay, những lời phát biểu ấy nghe không chỉ là trách nhiệm nghề nghiệp, mà còn là lời hứa gửi đến tương lai của Thành phố.

Tôi đứng nhìn dòng sông Hồng trải dài và chợt nhớ đến những cây cầu đã đi qua bao mùa lịch sử. Cầu Long Biên vẫn nằm đó bền gan cùng thời gian, như một nhân chứng của thế kỷ. Cầu Thăng Long, cầu Chương Dương đánh dấu thời kỳ Hà Nội vượt qua gian khó, tự mình xây dựng những công trình đầu tiên sau những năm khói lửa. Rồi đến cầu Thanh Trì, Vĩnh Tuy, Nhật Tân… mỗi cây cầu là một dấu mốc, một minh chứng cho hành trình mở rộng và khẳng định tầm vóc Thủ đô. Chiều xuống, tôi lại đi dọc triền đê. Từ xa, những nhịp cầu nối nhau qua sông như chuỗi ký ức nối liền quá khứ và hiện tại. Tuyệt hơn cả, khi nhìn những nhịp cầu vươn ra phía chân trời, tôi thấy trong đó cả dáng hình của một Hà Nội đang bước vào kỷ nguyên mới - vững vàng, tự tin và đầy khát vọng hướng tới tương lai.