Đổi mới tư duy xây dựng và thi hành pháp luật, đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới

Tham gia chủ trì Hội thảo có các đồng chí: Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương Phan Đình Trạc; Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh Nguyễn Xuân Thắng.

Về phía Bộ Tư pháp, có Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh; Phó Bí thư thường trực Đảng ủy, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh.

Tham dự Hội thảo có các đồng chí lãnh đạo các ban, bộ, ngành ở Trung ương, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, lãnh đạo và đại diện một số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; các chuyên gia, nhà khoa học, các nhà quản lý và hoạt động thực tiễn.

Hội thảo được tổ chức nhằm nhận diện đầy đủ bối cảnh, yêu cầu, tính cấp thiết và giải pháp đổi mới mạnh mẽ công tác xây dựng pháp luật, phát huy cao độ tính đảng trong xây dựng và thi hành pháp luật, nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật theo hướng "vừa đảm bảo yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển", "lấy con người là trung tâm, mục tiêu, chủ thể và động lực phát triển đất nước" trong kỷ nguyên mới.

Đồng chí Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương phát biểu khai mạc Hội thảo.

Hội thảo đã nhận được sự quan tâm và hưởng ứng rất lớn của các ban, bộ, ngành Trung ương, địa phương, cộng đồng các chuyên gia, nhà nghiên cứu, luật sư, doanh nhân, các cơ quan tổ chức đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp, với tổng cộng hơn 80 chuyên đề, bài tham luận được gửi tới Hội thảo.

Nội dung Hội thảo tập trung làm rõ một số điểm chính: Nhận diện đầy đủ bối cảnh, các yêu cầu đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật để thúc đẩy phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; Nhận diện đầy đủ nội hàm của đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; Đánh giá mức độ đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật trong từng lĩnh vực của hệ thống pháp luật theo định hướng đã được xác định trong Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng và Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Từ đó, đề xuất các giải pháp mang tính đột phá, cách thức thực hiện việc đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Phát biểu khai mạc, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Xuân Thắng nhấn mạnh, đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật có ý nghĩa hết sức quan trọng trong tiến trình đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới đất nước.

Toàn cảnh hội thảo.

Thực hiện nhiều chủ trương, định hướng, các nghị quyết quan trọng của Đảng, nổi bật là Nghị quyết 48/NQ-TW năm 2005 về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020, Nghị quyết số 49/NQ-TW năm 2005 về Chiến lược Cải cách tư pháp đến năm 2020; và gần đây là Nghị quyết số 27-NQ/TW năm 2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật đã đạt được nhiều thành tựu to lớn.

Hệ thống pháp luật được hoàn thiện một bước cơ bản, bao quát hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội, chất lượng pháp luật được nâng lên, phù hợp với chuẩn mực chung của thế giới và thực tiễn mới của Việt Nam, đảm bảo tính khả thi cao, đáp ứng yêu cầu của quá trình đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển đất nước. Vai trò, hiệu lực, hiệu quả của pháp luật và thực thi pháp luật ngày càng được chú trọng trong tổ chức và hoạt động của Nhà nước và đời sống xã hội.

Tuy nhiên, so với thực tiễn phát triển đất nước, công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật vẫn còn một số bất cập, hạn chế.

Đó là tư duy về xây dựng pháp luật vẫn theo kiểu cũ, chủ yếu là “bổ sung, sửa đổi”, ít tập trung vào xây dựng mới. Một số chủ trương, định hướng lớn của Đảng chưa được thể chế hóa kịp thời, đầy đủ.

Chất lượng pháp luật chưa cao, tính khả thi còn hạn chế, chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn, thậm chí một số luật vừa mới ban hành đã phải sửa đổi. Việc tổ chức thi hành pháp luật, chính sách vẫn là khâu yếu, tồn tại dai dẳng chưa khắc phục được. Ý thức chấp hành pháp luật nhìn chung chưa nghiêm...

Đồng chí Nguyễn Xuân Thắng đề nghị các đại biểu tập trung thảo luận, phân tích sâu sắc và đề xuất các giải pháp cụ thể về đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong xây dựng và thực thi pháp luật; bảo đảm nội dung của pháp luật phải đồng bộ, thống nhất, phù hợp với các chủ trương, định hướng của Đảng, trên nguyên tắc thể chế hoá, cụ thể hoá các nghị quyết của Đảng.

Các đại biểu dự hội thảo.

Đồng thời, phát huy vai trò của các tổ chức Đảng trong các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp nhằm bảo đảm sự thống nhất giữa đường lối chính trị và thực tiễn pháp lý; kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật, sớm phát hiện những bất cập, hạn chế để đề ra những quyết sách mang tính hành động, kịp thời tháo gỡ các vướng mắc, cản trở, tập trung vào thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Đổi mới tư duy về xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng những thay đổi mang tính thời đại. Chuyển từ tư duy quản lý sang tư duy quản trị, phục vụ phát triển; từ tư duy bị động, phản ứng, tập trung vào xử lý vi phạm sang tư duy chủ động, tập trung vào những vấn đề mới rất cần có pháp luật kịp thời điều chỉnh; chấm dứt tình trạng “không quản được thì cấm”.

Giảm tư duy hành chính, tăng tư duy phục vụ người dân và doanh nghiệp, kiến tạo phát triển; xây dựng pháp luật phục vụ hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển nhanh và bền vững đất nước, vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển.

Đổi mới cách thức xây dựng và thi hành pháp luật. Hoàn thiện cơ chế "một luật sửa nhiều luật" để kịp thời sửa đổi, khắc phục các quy định mâu thuẫn, chồng chéotrong hệ thống pháp luật. Dám thay thế, loại bỏ các luật không còn phù hợp thay vì chỉ “sửa đổi, bổ sung”, chú trọng xây dựng các luật mới với cách làm mới.

Bảo đảm sự phối hợp hiệu quả, đồng bộ, kịp thời trong xây dựng chính sách, pháp luật giữa Quốc hội và Chính phủ, giữa các bộ, ngành và giữa Trung ương với địa phương. Phân định rõ quy trình chính sách và quy trình soạn thảo (quy phạm hoá chính sách).

Xây dựng cơ chế thường xuyên đánh giá hiệu quả thực thi của văn bản quy phạm pháp luật. Đổi mới, nâng cao hiệu quả việc tổ chức lấy ý kiến nhân dân. Đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), cơ sở dữ liệu lớn trong xây dựng và thi hành pháp luật.

Đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của các cơ quan xây dựng và thi hành pháp luật bảo đảm tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả từ Trung ương đến địa phương. Tiếp tục rà soát, hoàn thiện quy định về chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Quốc hội, Uỷ ban nhân dân và Hội đồng nhân dân ở cấp địa phương, cơ quan toà án, viện kiểm sát theo hướng bỏ các cấp trung gian, đặc biệt là cấp huyện.

Đổi mới, phát triển nguồn nhân lực làm công tác xây dựng và thi hành pháp luật có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, trong sạch, tâm huyết, chuyên nghiệp, thành thạo chuyên môn. Tăng cường các hoạt động đào tạo, bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng chuyên sâu. Quan tâm bố trí đủ nguồn lực, có cơ chế tài chính và chế độ, chính sách đặc thù cho công tác và cán bộ làm công tác xây dựng, thi hành pháp luật.