Đề xuất một số địa phương được thành lập cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh) đánh giá, dự thảo Luật Báo chí đã được soạn thảo công phu, chi tiết, đúng với định hướng của các nghị quyết Đảng có liên quan. Theo ông, vai trò, vị trí, nhiệm vụ của báo chí cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển mọi mặt của đất nước.

Tuy nhiên, báo chí là sản phẩm truyền thông, có đặc tính riêng của nó. Đó là phải thâm nhập được vào nhận thức, tình cảm của con người, phải làm cho người đọc yêu thích và thấy cần thiết như thức ăn, nước uống, như không khí hằng ngày, và tự nguyện bỏ tiền ra mua báo, thì báo chí mới đạt được mục đích thành lập của nó, mới tự chủ về tài chính và tồn tại lâu dài trong công chúng.

Đối với báo chí thì khả năng, phạm vi và mức độ thâm nhập vào độc giả là yếu tố quan trọng, đòi hỏi tài năng, kỹ năng, năng lực của báo chí, của cơ quan báo chí và của nhà báo.

Báo chí của chúng ta phải tốn bao nhiêu công sức để có được tài năng, kỹ năng, năng lực này, nhờ vậy, mới duy trì hoạt động lâu dài, nuôi sống và giữ được đội ngũ, bộ máy của mình trong sạch, trung thực, không vi phạm pháp luật; vừa phải giữ gìn thương hiệu, vừa phải cạnh tranh với truyền thông “lá cải”, chống truyền thông “giả mạo, lừa đảo, độc hại”, lại còn phải tự chủ về tài chính và nếu có lợi nhuận thì còn đóng góp cho ngân sách của nhà nước. Nhiều nhà báo yêu nghề, yêu nước, thương dân đã không ngại dấn thân, chấp nhận hy sinh để hoàn thành nhiệm vụ.

Toàn cảnh kỳ họp.

“Trong đội ngũ báo chí địa phương hiện nay (cả báo in, phát thanh, truyền hình và điện tử), có những tờ báo đã làm được điều này. Theo tôi, những tờ báo đó là vốn quý của nền báo chí của chúng ta. Luật Báo chí sửa đổi lần này cần tạo điều kiện để những tờ báo đó tiếp tục phát triển. Luật cũng nên tạo hành lang pháp lý để báo chí của nhiều tỉnh, thành khác cũng phát triển theo hướng đó”, đại biểu Trương Trọng Nghĩa nhấn mạnh.

Đặc biệt, ở hai đô thị lớn nhất, đông dân nhất cả nước là Hà Nội hơn 8 triệu dân và Thành phố Hồ Chí Minh hơn 14 triệu dân, chúng ta đang có những tờ báo mà thương hiệu và tín nhiệm của nó vượt qua ranh giới của hai địa phương này.

“Báo chí địa phương cũng là cơ quan ngôn luận của tỉnh ủy, thành ủy, diễn đàn của nhân dân địa phương để truyền thông về những vấn đề, những nội dung đặc thù của địa phương, mà báo chí Trung ương không thể và cũng không nên gánh vác hết.

Các tỉnh, thành sau sáp nhập với dân số như trên là thị trường, cũng là nguồn lực của báo chí địa phương, nếu không được kiến tạo cho phát triển thì phải chăng sẽ rất lãng phí”, ông phân tích.

Với nhận thức này, theo tinh thần của Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị, đại biểu Trương Trọng Nghĩa đề nghị sửa Khoản 6, Điều 16 như sau: “Cơ quan báo và phát thanh, truyền hình là cơ quan báo chí thuộc tỉnh ủy, thành ủy, có thể có nhiều loại hình báo chí, sản phẩm báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc. Một số tỉnh ủy, thành ủy có thể thành lập cơ quan báo chí theo mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện theo quy định tại Khoản 5, Điều này”.

Quy định như vậy, ông Nghĩa cho rằng, sẽ tạo điều kiện duy trì và tiếp tục phát triển cho các báo chí, sản phẩm báo chí, cơ quan báo chí địa phương đã tự chủ tài chính tương đối vững chắc nhiều năm, tại những địa phương có hàng triệu người đọc có khả năng mua báo hàng ngày, ví dụ như Thủ đô Hà Nội hay Thành phố Hồ Chí Minh.

Đại biểu Vũ Hồng Luyến (Đoàn ĐBQH Hưng Yên) cho rằng, hiện nay, nhiều cơ quan báo chí đã thiết lập kênh trên các mạng xã hội (như YouTube, TikTok, Facebook) và việc quy định trách nhiệm của cơ quan báo chí đối với các kênh này, là vô cùng quan trọng để kiểm soát thông tin chính thống và chống tin giả.

Vì vậy, đại biểu đề nghị ban soạn thảo làm rõ thêm trách nhiệm của các nền tảng xuyên biên giới (như Facebook, Google) trong việc phối hợp gỡ bỏ, ngăn chặn các nội dung vi phạm pháp luật Việt Nam do các kênh này đăng tải. Việc này sẽ bảo đảm sự đồng bộ giữa quản lý nội dung của các cơ quan báo chí trong nước và quản lý hoạt động của các nền tảng nước ngoài tại Việt Nam.

Đề cập đến quy định về các hành vi bị nghiêm cấm, đại biểu cho rằng, trên thực tế khi các nhà báo tác nghiệp ngoài thực tiễn sẽ không tránh khỏi một số sai sót thông tin do thiếu cập nhật, lỗi kỹ thuật hoặc vô ý là điều khó tránh khỏi, mang tính rủi ro nghề nghiệp khách quan, không phải hành vi cố ý vi phạm.

Do đó, đại biểu đề nghị ban soạn thảo nghiên cứu quy định mức khung vi phạm nhằm phân biệt rõ mức độ lỗi, động cơ và hậu quả để tránh tình trạng xử lý chồng chéo hoặc hành chính hóa các sai sót vô ý, gây áp lực không cần thiết cho cơ quan báo chí và nhà báo để vừa bảo đảm tính răn đe, kỷ luật nghề nghiệp vừa bảo vệ quyền tự do báo chí và khuyến khích môi trường sáng tạo lành mạnh.

Đại biểu Đỗ Đức Hiển (Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh) đánh giá dự án Luật đã cơ bản bám sát chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại và yêu cầu đẩy mạnh sắp xếp hệ thống báo chí, truyền thông.

Tuy nhiên, qua nghiên cứu, ông Hiển nhận thấy quy định của dự thảo Luật về cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiên chưa bảo đảm tính bao quát, vừa thừa, vừa thiếu, nhất là chưa làm rõ được những đặc thù về tiêu chí thành lập, cơ quan có thẩm quyền thành lập và địa vị pháp lý của mô hình báo chí lớn và quan trọng này.

Theo đại biểu, quy định việc thành lập cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện phải phù hợp với Chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí là không có gì khác biệt so với cơ quan báo chí khác, bởi một trong những điều kiện được thành lập, cấp phép hoạt động của tất cả các cơ quan báo chí là phải phù hợp với Chiến lược này.

Cũng theo đại biểu Đỗ Đức Hiển, mặc dù cơ quan chủ trì soạn thảo đã dự kiến tiếp thu ý kiến thẩm tra của Ủy ban Văn hóa - Xã hội và ý kiến của một số đại biểu phát biểu tại tổ, theo hướng sẽ báo cáo cơ quan có thẩm quyền bổ sung quan điểm mới về phát triển và quản lý báo chí để cho phép thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh được thành lập cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, nhưng việc dự thảo Luật chưa có quy định về tiêu chí thành lập, cơ quan có thẩm quyền thành lập cũng sẽ làm cho mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện rất khó hình dung và khó triển khai trên thực tế. Do đó, ông đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc chỉnh lý thêm.

Dự thảo Luật Báo chí sửa đổi lần này có nhiều chính sách mới, đặc biệt là việc sửa đổi, bổ sung quy định về mô hình các cơ quan báo chí. Điều này cũng sẽ đặt ra yêu cầu cần phải có quy định chuyển tiếp phù hợp để việc áp dụng pháp luật sau khi Luật có hiệu lực thi hành được liên tục, không có khoảng trống, gây ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của các cơ quan báo chí cũng như công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.

Mặc dù tại điều 51 của dự thảo Luật hiện đã có quy định chuyển tiếp đối với các cơ quan báo chí trực thuộc tổ chức xã hội, tổ chức - xã hội nghề nghiệp theo hướng nếu các cơ quan này đã được cấp phép hoạt động trước khi Luật có hiệu lực, thì được tiếp tục hoạt động cho đến khi giấy phép hết hiệu lực, nhưng như vậy là chưa đầy đủ. Được biết hiện nay vẫn còn một số cơ quan báo chí khác thuộc địa phương cũng đã được cấp giấy phép và đang hoạt động tốt. Trong đó, có những cơ quan báo chí uy tín, có thương hiệu. Do đó, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát thêm và bổ sung quy định chuyển tiếp, tạo điều kiện sắp xếp phù hợp đối với các cơ quan báo chí này.

Bên cạnh đó, do tên gọi của mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện được quy định tại dự thảo Luật là khác với mô hình cơ quan truyền thông đa phương tiện được xác định tại pháp luật báo chí trước đây, nên cũng cần có quy định chuyển tiếp theo hướng công nhận các cơ quan này được tiếp tục hoạt động theo mô hình mới mà không phải thành lập lại để tránh vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện.