Để báo chí bắt kịp “chuyến tàu” AI

Chuyển đổi số trở thành mệnh lệnh

Cuộc cách mạng 4.0 đã tạo ra những thay đổi to lớn về mọi mặt của đời sống xã hội. Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách lớn về chuyển đổi số. Đặc biệt Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để nước ta phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền và các đại biểu trải nghiệm không gian ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản trị tòa soạn thông minh.

Báo chí cũng không nằm ngoài xu hướng đó, chuyển đổi số không chỉ là nhu cầu mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc, quyết định đến sự sống còn của các cơ quan báo chí. Việc chuyển đổi số trong các cơ quan báo chí đang là hướng đi quan trọng để nâng cao hiệu quả của công tác thông tin, tuyên truyền, là con đường nhanh nhất, ngắn nhất để đưa nội dung của tờ báo đến với công chúng, làm tròn sứ mệnh cung cấp những thông tin khách quan, chính xác, tin cậy, hấp dẫn và nhân văn, đóng góp quan trọng cho quá trình phát triển của đất nước.

Chia sẻ tại hội thảo “Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản trị tòa soạn thông minh” do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức, PGS.TS Nguyễn Thành Lợi - Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị cho biết, chuyển đổi số báo chí trở thành xu thế tất yếu ở tất cả các cơ quan báo chí. Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và thông tin cạnh tranh hiện nay, nội dung hay vẫn chưa đủ, mà cần phải tạo ra những trải nghiệm mới cho bạn đọc thông qua các ứng dụng công nghệ số.

Chuyển đổi số báo chí là sự tích hợp dữ liệu và công nghệ số vào tất cả các lĩnh vực hoạt động của một cơ quan báo chí. Do đó, việc sử dụng công nghệ số để thay đổi mô hình từ quản lý đến tác nghiệp, sản xuất, xuất bản, phân phối nội dung và kinh doanh... tạo ra những sản phẩm, cơ hội, doanh thu và các giá trị mới, đó là mục tiêu mà các cơ quan báo chí luôn phải hướng tới.

Phân tích những thách thức mà báo chí đã và đang phải đối mặt trong quá trình phát triển hiện nay, PGS.TS Nguyễn Thành Lợi cho biết, đối với các cơ quan báo chí tại Việt Nam nói chung và Báo Kinh tế & Đô thị nói riêng, đang phải đối mặt với nhiều vấn đề như: Nguy cơ bị tấn công mạng với quy mô lớn; ảnh hưởng đến thông tin từ mạng xã hội, thậm chí bị tác động bởi tin tức giả mạo, thiếu kiểm chứng; xu hướng cá nhân hóa trong tiếp nhận thông tin ngày càng cao... Bên cạnh đó, sự phát triển mạnh mẽ của báo chí đa phương tiện, các loại hình truyền thông xã hội như trang thông tin điện tử, mạng xã hội (Facebook, Zalo, Twitter, youtube…) đã tạo ra sự cạnh tranh gay gắt cho hoạt động báo chí.

Xu hướng hình thành các cơ quan truyền thông đa phương tiện ngày càng trở nên phổ biến cũng đặt ra những thách thức cần sự chuyển đổi số tại các cơ quan báo chí, chuyển đổi từ tập trung cho báo in sang tập trung cho báo điện tử. Đặc biệt, yêu cầu cập nhật thông tin nhanh nhạy, chính xác của bạn đọc. Vì vậy, đòi hỏi báo chí phải có sự đổi mới về công nghệ, tổ chức bộ máy để theo kịp xu thế đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao về yêu cầu nhiệm vụ chính trị.

Cùng chung nhận định, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Nguyễn Đức Lợi cho rằng, ngày nay, trí tuệ nhân tạo đã được chấp nhận rộng rãi và có khả năng là bệ phóng đưa con người vào một kỷ nguyên mới. Ngoài khả năng thay đổi xã hội, trí tuệ nhân tạo sẽ thay đổi cách các nền kinh tế vận hành. Trong bối cảnh hiện nay, tất cả chúng ta đều ý thức được rằng hoạt động thông tin - truyền thông nhất thiết phải gắn chặt với sự phát triển nhanh chóng của khoa học, công nghệ.

“Tòa soạn báo ngày này không còn là một không gian vật lý cố định, mà trở thành nền tảng số linh hoạt, nơi mọi khâu trong quy trình làm báo - từ thu thập, xử lý, sản xuất đến phân phối nội dung - đều được số hóa, tự động hóa và tối ưu hóa nhờ các công nghệ hiện đại như AI, Big Data, Cloud Computing, Blockchain. IoT. AI không thay thế con người, mà hỗ trợ nhà báo làm việc nhanh hơn, chính xác hơn, sâu sắc hơn và gần gũi hơn với độc giả”, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Nguyễn Đức Lợi khẳng định.

“Chuyến tàu” cách mạng trí tuệ nhân tạo

Có thể thấy, trí tuệ nhân tạo có thể giúp cho quá trình hoạt động báo chí hiệu quả hơn. AI ngày càng khẳng định là một trợ thủ đắc lực cho những người làm báo. Trong quá trình thu thập tin tức, AI cho phép phân loại thông tin và ý tưởng bài báo thông qua các loại quy trình thu thập thông tin mới. Từ đó sẽ giúp xác định xu hướng dựa trên nội dung do người dùng tạo ra trên phương tiện truyền thông xã hội và sẽ trích xuất thông tin từ các văn bản. Bằng cách khai thác nguồn tin từ phương tiện truyền thông xã hội và các nguồn tin công khai khác, AI cũng có thể giúp cho người làm báo phát hiện những khía cạnh mới của tin tức. AI còn giúp người làm báo rút ngắn thời gian sản xuất tin tức; mở đường cho các nhà báo gặp gỡ chính bạn đọc của mình thông qua những nền tảng mới.

Các đại biểu nghe giới thiệu các giải pháp công nghệ phục vụ tòa soạn thông minh.

Trí tuệ nhân tạo cũng đã được một số tòa soạn báo tại Việt Nam sử dụng từ khá sớm. Một trong số đó là báo điện tử VietnamPlus của Thông tấn xã Việt Nam. Tòa soạn này đã ứng dụng công cụ Wochit để sản xuất các video ngắn vào năm 2016. Năm 2021, VietnamPlus tiếp tục ký kết thỏa thuận hợp tác chiến lược với Công ty Giải pháp công nghệ Insider với mục tiêu sử dụng AI để tăng lưu lượng người dùng, truyền tải thông điệp được cá nhân hóa đến từng bạn đọc với nhu cầu khác nhau, gợi ý các nội dung yêu thích của người đọc theo dạng Thư tòa soạn.

Năm 2019, báo điện tử Dân trí tiên phong cho ra mắt công nghệ giọng đọc AI vào tất cả các bài báo. Thay vì phải đọc toàn bộ phần văn bản như trước đây, AI giúp độc giả có thể nghe tất cả các bài viết xuất bản trên tờ báo điện tử này. Báo VnExpress sản xuất podcast, tin tổng hợp, lọc bình luận của độc giả, kiểm tra từ khóa trong bài viết; báo Thanh Niên sử dụng AI hỗ trợ sắp bài tự động trên trang chủ, gợi ý tin liên quan dựa theo hành vi của độc giả,…

Nhận định về xu hướng ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong ngành báo chí, nhà báo Nguyễn Hoàng Nhật - Phó Trưởng Ban Điện tử Báo Nhân dân nhấn mạnh, hiện nay, với sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo, chúng ta đã có những trợ lý AI với khả năng vận hành toàn diện một quy trình sản xuất tin tức mà không cần sự tham gia trực tiếp của nhân sự.

Nhà báo Nguyễn Hoàng Nhật dẫn chứng, một hệ thống trợ lý AI có thể tự động viết bài, tìm kiếm hình ảnh minh họa, rồi đăng bài lên hệ thống một cách hoàn chỉnh. Điều này đã được kiểm chứng thực tế tại phòng nghiên cứu của một số cơ quan báo chí, với năng lực tạo ra hàng trăm bài viết mỗi ngày. Chưa bao giờ việc sản xuất chương trình lại nhanh và dễ dàng như hiện nay nhờ có các công cụ công nghệ như AI. Báo chí Việt Nam đã ứng dụng AI ở một số khâu và đã thu được những kết quả đáng ghi nhận.

Theo nhà báo Nguyễn Hoàng Nhật, trong giai đoạn hiện nay, nếu các đơn vị vẫn còn phụ thuộc vào công nghệ của bên thứ ba thì thường phải trả khoản phí bản quyền hoặc sử dụng dịch vụ, chẳng hạn như khi dùng nền tảng ChatGPT hoặc các mô hình tương tự. Tuy nhiên, khi có thể tự chủ được công nghệ này, các tòa soạn hoàn toàn có khả năng vận hành cơ bản mà chi phí đầu tư thấp.

Dẫn nhận định của Ladina Heimgartner - CEO Ringier Group: “Ngành truyền thông đã lỡ tàu trong cách mạng công nghệ, nên đừng để lỡ tàu một lần nữa trong cuộc cách mạng AI”, nhà báo Nguyễn Hoàng Nhật nhấn mạnh, nếu còn chậm chân như thời bùng nổ Google và Facebook, báo chí sẽ tiếp tục mất vị thế.

Theo khảo sát quốc tế, từ tháng 2/2024 đến tháng 2/2025, lưu lượng truy cập từ các công cụ tìm kiếm tới báo chí giảm khoảng 30%, có thị trường giảm tới 50%. Nguyên nhân là độc giả thay đổi thói quen, thay vì dùng Google để tìm kiếm, họ tiếp cận thông tin trực tiếp qua các Chatbot mà không qua bước trung gian click vào đường dẫn nữa.

Nhận định được xu hướng đó, thời gian qua, thành phố Hà Nội khuyến khích các cơ quan báo chí mạnh dạn thí điểm các công nghệ mới trong hoạt động nghiệp vụ, trong đó có AI. Đồng thời, cần tiếp tục đào tạo nguồn nhân lực báo chí chất lượng cao, trang bị thêm các kỹ năng số, kỹ năng sử dụng công nghệ cho đội ngũ nhà báo, biên tập viên. Ngoài ra, Thành phố sẵn sàng tạo hành lang pháp lý thuận lợi để thúc đẩy chuyển đổi số báo chí gắn với bảo vệ bản quyền, an toàn thông tin và phát triển kinh tế báo chí trong môi trường số. Hà Nội cũng luôn hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi nhất để các cơ quan báo chí thực hiện hiệu quả tiến trình chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI, xây dựng hệ sinh thái báo chí số hiện đại, chuyên nghiệp và nhân văn.

Để bắt kịp xu hướng tác nghiệp báo chí trong thời đại số, một số tòa soạn Báo của Hà Nội đã chủ động cụ thể hóa Chiến lược chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 và bám sát Bộ chỉ số chuyển đổi số báo chí, các văn bản chỉ đạo của Thành phố về chuyển đổi số. Nhiều cơ quan báo chí đã đầu tư nâng cấp hạ tầng kỹ thuật, phát triển nền tảng đa phương tiện, đẩy mạnh sản xuất nội dung số hóa như podcast, video, infographics, emagazine… Ngoài ra, các báo cũng xây dựng kênh Facebook, YouTube… giúp độc giả dễ dàng tiếp cận và cập nhật tin tức một cách nhanh nhất.