Đầu tư trái phiếu doanh nghiệp: Cân nhắc “chọn mặt gửi vàng”

Dự báo thị trường sôi động năm 2022

Hiện nay thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã vươn lên trở thành kênh dẫn vốn chính của nền kinh tế bên cạnh kênh dẫn vốn truyền thống là tín dụng của ngân hàng thương mại và huy động vốn cổ phần từ thị trường chứng khoán.

Theo Khối dịch vụ Xếp hạng Tín nhiệm - FiinRatings, FiinGroup, triển vọng của thị trường trái phiếu doanh nghiệp năm 2022 vẫn sẽ sôi động dựa trên các đánh giá: Khoảng 60% giá trị trái phiếu đang lưu hành hiện nay sẽ đáo hạn trong năm 2023-2024.

Các chuyên gia tại tọa đàm trực tuyến "Triển vọng Đầu tư năm 2022". Ảnh chụp qua màn hình

Trong khi hoạt động sản xuất kinh doanh bị tác động mạnh bởi dịch bệnh, ảnh hưởng đến dòng tiền của doanh nghiệp. Do đó, nhu cầu tái tài trợ các khoản trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn giai đoạn 2023-2024 sẽ diễn ra mạnh mẽ ngay trong năm nay.

Cùng với đó, các khoản chi đầu tư trong hai năm vừa qua sụt giảm mạnh so với mức bình quân 5 năm. Đặc biệt là nhóm doanh nghiệp bất động sản do giãn cách trên diện rộng tác động mạnh đến hoạt động triển khai xây dựng dự án và bán hàng.

Do đó, ngay sau thời điểm tái mở cửa vào quí cuối cùng của năm 2021, nhu cầu huy động vốn tài trợ cho việc xây dựng và đầu tư mới sẽ sôi động trở lại. Các tiêu chuẩn cho vay của kênh tín dụng ngân hàng đang bị thắt chặt, đồng thời Thông tư 16/2021/TT-NHNN hạn chế các ngân hàng cấp tín dụng qua hình thức trái phiếu doanh nghiệp nên vai trò của thị trường trái phiếu sẽ càng trở nên rõ nét.

Theo dự đoán của FiinRatings, lãi suất phát hành của trái phiếu doanh nghiệp trong năm 2022 sẽ tăng lên đáng kể so với năm 2021 vì các lý do áp lực để tái tài trợ và huy động vốn đầu tư mới; nền lãi suất huy động ngân hàng hiện đang rục rịch tăng trở lại.

Cùng với sức nóng của thị trường trái phiếu doanh nghiệp được dự đoán, các chuyên gia kinh tế cũng đưa ra những rủi ro mà các nhà đầu tư cần cân nhắc trước khi đổ xô đầu tư vào thị trường này.

Chia sẻ tại tọa đàm "Triển vọng Đầu tư 2022" ngày 25/2, ông Lê Hồng Khang - Trưởng phòng FiinRatings, FiinGroup phân tích: 80% khối lượng phát hành trái phiếu bất động sản trong năm 2021 liên quan đến nhóm doanh nghiệp chưa niêm yết. Trong khi đó, sức khỏe của những đơn vị niêm yết và Niêm yết có độ vênh lớn.

Các doanh nghiệp chưa niêm yết thường yếu kém về năng lực tín dụng, tuy nhiên, chỉ đánh giá phiến diện điều này là chưa đủ. Đối với nhóm này, phần lớn các doanh nghiệp dự án được lập ra để vận hành dự án nên chưa có lịch sử tín dụng, chưa có lịch sử kinh doanh.

Để phát hành được trái phiếu hoặc vay vốn, cần phải có tài sản bảo đảm đến từ công ty mẹ, từ công ty liên quan, liên kết dùng để góp vốn. Hoặc phải có bảo lãnh thanh toán từ công ty mẹ và công ty liên quan, liên kết.

Đề cập đến rủi ro của những trái phiếu doanh nghiệp có tài sản đảm bảo bằng dự án hay cổ phiếu, ông Lê Hồng Khang cảnh báo, các tổ chức tín dụng khi phát mãi tài sản, xử lý các tài sản cầm cố, thế chấp cũng phải xử lý trong một thời gian dài, thậm chí phải giảm giá bán sâu so với giá trị đánh giá ban đầu vẫn không thể xử lý được. Thống kê về năm 2021 hơn 50% giá trị phát hành không có tài sản bảo đảm, phần còn lại chủ yếu đến từ các tài sản bảo đảm bằng cổ phiếu và bất động sản.

Do đó, ông Khang cho rằng, đối với những tài sản bảo đảm cổ phiếu hoặc các tài sản hình thành từ vốn vay, nhà đầu tư phải nắm rõ đơn vị định giá ai, có “móc ngoặc” với doanh nghiệp hay không? Hoạt động trong lĩnh vực này bao nhiêu năm? Nếu như các yếu tố đều tích cực thì giá trị định giá có thể phần nào yên tâm.

Cần cân nhắc “chọn mặt gửi vàng”

Trước tình trạng nhà phát hành trái phiếu doanh nghiệp “vàng thau” lẫn lộn như thời gian qua, ông Lê Hồng Khang lưu ý nhà đầu tư cá nhân cần phải hết sức quan tâm và xem xét một cách thấu đáo 4 lưu ý cốt yếu trước khi tiến hành quá trình đầu tư.

Thứ nhất, nhóm thông tin về đơn vị phát hành trái phiếu, cần phải biết đây là đơn vị nào, thành lập lâu chưa, lịch sử kinh doanh như thế nào và hoạt động kinh doanh trong 2,3 năm gần nhất ra sao.

Ảnh minh họa

Thứ hai, liên quan đến đợt phát hành cổ phiếu, cần phải nắm rõ mục đích phát hành làm gì? Để tái cấu trúc lại nguồn vốn, đầu tư dự án hay tăng quy mô vốn hoạt động? Phương án phát hành, phương án trả nợ nếu thiếu nguồn thì phương án bù đắp là gì?

Thứ ba, liên quan đến tài sản bảo đảm cần phải biết hình thức bảo đảm, cổ phiếu trái phiếu hay bất kỳ hình thức gì cũng phải nắm rõ.

Thứ tư, liên quan đến bảo lãnh thanh toán và các cam kết mua lại nếu có của đơn vị phân phối cũng như các điều kiện, điều khoản khác trên hợp đồng.

Khi đánh giá năng lực tín dụng liên quan đến trái phiếu sẽ không chỉ dừng lại ở việc đánh giá năng lực tín dụng của tổ chức phát hành, mà nhà đầu tư phải đánh giá cả năng lực tín dụng của tổ chức đứng ra bảo lãnh.

Trong một số trường hợp, đối với các công ty đứng ra bảo lãnh, mức sử dụng đòn bẩy gần như chạm trần, họ sẽ dùng những công ty dự án để vay nợ. Những con số này sẽ không xuất hiện ở trên bảng cân đối kế toán.

Trong một số trường hợp, trái phiếu doanh nghiệp được bảo lãnh bởi công ty mẹ nếu có đòn bẩy tài chính vượt ngưỡng hoặc sát trần, chưa chắc an toàn hơn những trái phiếu không có bảo lãnh.

Về việc cam kết mua lại của đơn vị phân phối, ông Khang cho rằng nhà đầu tư cũng cần phải xác định rõ đây có phải cam kết mang tính chắc chắn hay không. Bởi thống kê của FiinRatings cho thấy cam kết mua lại thường chỉ tương đối và không chắc chắn, tức là các đơn vị phân phối sẽ đứng ra mua lại trái phiếu hoặc tìm kiếm người mua trái phiếu để nhà đầu tư chuyển nhượng lẫn nhau.

“Năng lực tín dụng mới là yếu tố quyết định khả năng chi trả gốc và lãi vay của doanh nghiệp. Do đó, bên cạnh các yếu tố nêu trên, nhà đầu tư cần phải đánh giá được tình hình tài chính của doanh nghiệp hoặc chọn giải pháp đầu tư thông qua các sản phẩm của quỹ đầu tư trái phiếu uy tín trên thị trường.

Điều này giúp nhà đầu tư tránh rơi vào tình huống “vàng thau” lẫn lộn, tức là mua phải trái phiếu có mức độ rủi ro cao nhưng lãi suất thì chưa tương xứng hoặc các trái phiếu “3 không”: Không bảo lãnh thanh toán, không tài sản bảo đảm và không xếp hạng tín nhiệm”, ông Khang lưu ý.

Dự thảo sửa đổi Nghị định 153/2020/NĐ-CP được thông qua sẽ thắt chặt tiêu chuẩn tham gia phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Theo đó, nhà đầu tư có thể cân nhắc phân bổ nguồn vốn đầu tư theo thời điểm để tối ưu hóa danh mục đầu tư, song cần lưu ý “chọn mặt gửi vàng” với các sản phẩm trái phiếu có mức an toàn cao hoặc rủi ro thấp./.