Cần có cơ chế huy động chuyên gia, nhà khoa học tham gia đoàn giám sát

Sáng 24/10, các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đã thảo luận về dự thảo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (HĐND) (sửa đổi).

Xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia trong hoạt động giám sát

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi (Đoàn ĐBQH Hà Nội) cho rằng cần coi việc ứng dụng công nghệ số là nhiệm vụ then chốt và có lộ trình rõ ràng. Việc xây dựng một cơ sở dữ liệu quốc gia trong hoạt động giám sát, kết nối liên thông từ trung ương và địa phương là rất cần thiết. Cơ sở dữ liệu này tích hợp được thông tin từ các báo cáo, kết luận giám sát, chất vấn, kiến nghị cử tri, kết quả thanh tra và kiểm toán.

Mặt khác, cần có quy định cụ thể hơn về số hóa toàn bộ quy trình giám sát từ khâu lập kế hoạch, thu thập thông tin, khảo sát, làm việc với các cơ quan hữu quan đến khâu lấy ý kiến các chuyên gia, tổng hợp báo cáo và công khai kết quả. Từ đó, việc ứng dụng công nghệ sẽ giúp hoạt động giám sát minh bạch, nhanh chóng, giảm thiểu chi phí.

Đại biểu Tạ Đình Thi (Đoàn ĐBQH Hà Nội). Ảnh: Như Ý

Đại biểu cũng góp ý vào các quy định tại chương 4 dự thảo về việc đảm bảo các điều kiện trong hoạt động giám sát. Để quy định có tính khả thi, đại biểu kiến nghị, về nguồn lực tài chính (Điều 41 dự thảo), cần làm rõ cơ chế phân bổ ngân sách, cụ thể linh hoạt trong các hoạt động giám sát, giám sát đột xuất, giám sát chuyên đề… đặc biệt ở các HĐND cơ sở - nơi trực tiếp với cử tri nhưng có nguồn lực hạn chế.

Về nguồn nhân lực (Điều 42 dự thảo), bên cạnh việc bồi dưỡng, đào tạo kỹ năng cho cán bộ, đại biểu tham mưu, cần có cơ chế huy động chính thống và hiệu quả từ đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học độc lập tham gia vào các đoàn giám sát. Từ tri thức và cách nhìn khách quan từ bên ngoài sẽ góp phần nâng cao chất lượng báo cáo, kết luận giám sát.

Bên cạnh đó, cần chú trọng, bảo đảm quyền tiếp cận thông tin đầy đủ kịp thời cho các chủ thể giám sát.

“Bằng việc củng cố một cơ chế phối hợp hiệu quả, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số và bảo đảm đầy đủ các điều kiện cần thiết, chúng ta sẽ từng bước hiện thức hóa mục tiêu giám sát toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm”, đại biểu Tạ Đình Thi nhấn mạnh.

Thường trực HĐND cấp tỉnh giám sát đối với UBND, cơ quan thuộc UBND

Đại biểu Mai Văn Hải, Phó Trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hoá đề nghị cần xem xét lại việc quy định thẩm quyền giám sát của UBTVQH đối với Nghị quyết của HĐND cấp tỉnh. Theo ông, vấn đề này nên giao thẩm quyền trách nhiệm cho Thường trực HĐND, các ban của HĐND, đại biểu HĐND ở địa phương thực hiện.

Đại biểu Mai Văn Hải, Phó Trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hoá. Ảnh: Quốc hội

UBTVQH chỉ thực hiện việc giúp Quốc hội thực hiện quyền giám sát tối cao và giám sát việc tuân theo Hiến pháp, pháp luật, Nghị quyết, Pháp lệnh, Nghị quyết của UBTVQH.

Về quy định Đoàn ĐBQH tỉnh giám sát việc giải quyết trả lời kiến nghị của cử tri thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan ở Trung ương theo sự phân công của UBTVQH, đại biểu đề nghị nên giao cho Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội thực hiện giám sát giải quyết kiến nghị của cử tri đối với các cơ quan Trung ương, còn Đoàn ĐBQH chỉ nên quy định giám sát việc giải quyết các kiến nghị của cử tri đối với các cơ quan có thẩm quyền ở địa phương

Cho rằng hoạt động giám sát của đại biểu chủ yếu là thông qua hoạt động giám sát của Đoàn ĐBQH, đại biểu Mai Văn Hải đề nghị nên rà soát quy định lại thẩm quyền và hoạt động giám sát của ĐBQH là chất vấn và thực hiện giám sát thông qua tổ chức hoạt động của Đoàn ĐBQH. Đồng thời, chỉ nên giao thẩm quyền cho Thường trực HĐND cấp tỉnh giám sát đối với Ủy ban nhân dân, cơ quan thuộc Ủy ban nhân dân, còn các Ban của HĐND có trách nhiệm giúp Thường trực HĐND thực hiện giám sát.

Giám sát lại nếu đánh giá thấy chưa có chuyển biến

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá và Xã hội Tạ Văn Hạ đề nghị quy định rõ hơn khái niệm giám sát của Quốc hội và HĐND, cụ thể: “Giám sát của Quốc hội, HĐND là một phương thức kiểm soát quyền lực của Nhà nước, góp phần hoàn thiện chính sách, pháp luật; bảo vệ quyền và lợi ích của nhân dân; quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và địa phương; đảm bảo kỷ luật, kỷ cương; nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động; thúc đẩy tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước”.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá và Xã hội Tạ Văn Hạ. Ảnh: Quốc hội

Về nguyên tắc, đại biểu đề nghị phải thêm nguyên tắc phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND phải gắn với giám sát của nhân dân, của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội khác.

Đại biểu Tạ Văn Hạ cũng cho rằng nếu quy định thẩm quyền giám sát của tổ ĐBQH hoặc tổ đại biểu HĐND, thì sẽ tăng cường hiệu lực, hiệu quả giám sát ở cơ sở, đồng thời phát huy vai trò, trách nhiệm của đại biểu HĐND.

Hiện nay, tổ đại biểu đi giám sát mà không có quyền kết luận hay kiến nghị, thì hiệu quả rất thấp. Với điều kiện hiện nay, khi địa giới hành chính các cấp tỉnh được sáp nhập, quy mô rộng và lớn hơn, nếu quy định rõ quyền giám sát của tổ đại biểu HĐND, thì sẽ giảm tải cho Thường trực và các Ban của HĐND, nhất là trong bối cảnh bộ máy đang tinh gọn.

Tuy nhiên, đại biểu cũng thống nhất thẩm quyền và hoạt động giám sát của tổ đại biểu HĐND phải rõ ràng. Trong dự thảo đã nêu tổ đại biểu HĐND thực hiện giám sát khi được HĐND hoặc Thường trực HĐND cho phép là hợp lý, tránh được tình trạng chồng chéo, trùng lặp với hoạt động giám sát của các Ban của HĐND.

Cũng theo đại biểu Tạ Văn Hạ, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND đã quy định khá đầy đủ về hình thức, thẩm quyền và trình tự giám sát. Tuy nhiên, phần hậu giám sát còn rất mờ nhạt, thiếu cơ chế hữu hiệu để theo dõi, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện các kết luận, nghị quyết, cũng như kiến nghị sau giám sát.

Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung quy định bắt buộc đối với đối tượng bị giám sát phải có báo cáo định kỳ về việc thực hiện kiến nghị sau giám sát, ví dụ 3 tháng, 6 tháng hoặc 1 năm. Ngoài ra, cần có tái giám sát, nghĩa là giám sát lại nếu đánh giá thấy chưa có chuyển biến, hoặc việc thực hiện không đạt yêu cầu.