Bảo vệ dữ liệu cá nhân để ngăn ngừa tội phạm công nghệ cao

Nhiều hệ lụy

Thời gian gần đây, nhiều người dân phản ánh thường xuyên nhận được các cuộc gọi, tin nhắn rác quảng cáo, chào bán sản phẩm. Điều đáng nói, người gọi biết rất rõ tên tuổi, địa chỉ nơi sinh sống và làm việc, thậm chí cả lịch sử đi máy bay, các điểm đến công tác… của người dân. Tình trạng này diễn ra thường xuyên, liên tục khiến họ vô cùng khó chịu. Chị Trần Thị Bình (quận Nam Từ Liêm) chia sẻ, mặc dù không có nhu cầu, nhưng bất kỳ giờ nào chị cũng có thể bị các cuộc gọi quảng cáo bán sản phẩm, mua nhà chung cư, cho thuê bất động sản, sửa chữa máy lọc nước làm phiền. Điều kỳ lạ là người gọi điện biết rất nhiều thông tin về tôi, không chỉ tên tuổi, mà còn cả địa chỉ cư trú, nơi làm việc…

Công an thành phố Huế bắt giữ nhóm đối tượng mua bán trái phép 53 triệu thông tin dữ liệu cá nhân.

Theo thống kê của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, Việt Nam là một trong những nước đứng đầu thế giới về tỷ lệ người dùng internet và mạng xã hội. Hiện nước ta có trên 78 triệu người sử dụng internet, tương đương 79,1% dân số. Tổng cộng có 168,5 triệu kết nối di động hoạt động ở Việt Nam, con số này tương đương với 169,8% tổng dân số... Những con số này cung cấp cái nhìn tổng quan về tiềm năng bối cảnh kỹ thuật số ở Việt Nam. Tuy nhiên, đây cũng chính là “mảnh đất màu mỡ” mà các đối tượng tội phạm lừa đảo trên không gian mạng nhắm đến.

Thời gian qua, các cơ quan chức năng đã liên tiếp triệt phá, bắt giữ hàng chục đối tượng lừa đảo chiếm đoạt tài sản với hoạt động tinh vi, xuyên quốc gia, gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng cho nhiều nạn nhân. Các chuyên gia nhận định rằng lộ lọt dữ liệu không chỉ gây phiền toái cho người dùng mà còn tạo điều kiện cho các hành vi lừa đảo tinh vi hơn. Tin tặc thường kết hợp dữ liệu cá nhân với các công nghệ như AI để tạo ra các kịch bản lừa đảo đánh trúng tâm lý, dễ thuyết phục nạn nhân. Nhóm tội phạm này có trong tay dữ liệu cá nhân của người dân. Từ nguồn dữ liệu bất hợp pháp này, trong đó có số điện thoại di động, các đối tượng đã tiến hành các cuộc gọi lừa đảo.

Điển hình như mới đây, Công an thành phố Huế đã triệt phá thành công chuyên án mua bán trái phép thông tin dữ liệu cá nhân của công dân trên toàn quốc, bắt giữ 3 đối tượng cầm đầu. Đường dây này sử dụng nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi như: sử dụng sim “rác”, tài khoản ngân hàng không chính chủ (mua, thuê lại của người khác), tạo các tài khoản ảo trên các mạng xã hội để thực hiện hành vi phạm tội. Bước đầu, xác định từ năm 2019 đến nay, nhóm đối tượng này đã thu thập, mua bán trái phép hơn 53 triệu thông tin dữ liệu cá nhân, thu lợi bất hợp pháp hàng tỷ đồng.

Còn tại Bắc Ninh, Công an tỉnh cũng vừa phối hợp với các đơn vị chức năng phá thành công chuyên án, triệt xoá một đường dây lừa đảo xuyên biên giới sử dụng công nghệ cao, với các thủ đoạn tinh vi, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Với thủ đoạn giả danh Công an cấp phường, Công an cấp huyện, cán bộ ngành thuế, ngành điện, ngành giáo dục gọi điện thoại yêu cầu bị hại cập nhật thông tin căn cước công dân, nộp hồ sơ nhập học trực tuyến, khám sức khỏe, kê khai thuế… sau đó chiếm quyền sử dụng điện thoại và chiếm đoạt tiền trong tài khoản ngân hàng của người bị hại. Bước đầu, cơ quan Công an đã bắt giữ gần 60 đối tượng và làm rõ từ tháng 5/2024 đến nay các đối tượng đã chiếm đoạt gần 1.000 tỷ đồng của hơn 13.000 bị hại trên cả nước.

Người dân cần tự bảo vệ mình

Theo Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an), nguyên nhân gây ra tình trạng lộ dữ liệu cá nhân có thể kể đến như ý thức và nhận thức của người sử dụng chưa coi trọng dữ liệu cá nhân của mình; một số cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp sở hữu dữ liệu khách hàng trong quá trình thu thập, khai thác, lưu trữ áp dụng biện pháp bảo vệ chưa chặt chẽ, tạo kẽ hở để lộ lọt dữ liệu thông tin cá nhân và chế tài xử lý vẫn còn thiếu và chưa đủ sức răn đe nên nhiều cá nhân, tổ chức sẵn sàng vi phạm để mua bán trái phép dữ liệu cá nhân, thu lợi bất chính.

Hệ quả của việc dữ liệu bị lộ lọt là việc thông tin cá nhân sẽ bị các nhóm tội phạm thu thập, sử dụng nhiều mục đích thương mại như quảng cáo sản phẩm khiến người mua bị làm phiền. Nguy hiểm hơn là bị sử dụng trong các mục đích như lừa đảo, chiếm đoạt tài khoản ngân hàng, chiến đoạt tiền của người dân.

Luật sư Nguyễn Hoàng - Đoàn luật sư thành phố Hà Nội, khuyến cáo, để phòng tránh việc bị lộ lọt dữ liệu, thông tin cá nhân trên mạng, bị các đối tượng xấu lợi dụng người dân cần chủ động phòng, chống lộ, lọt thông tin bằng cách không cung cấp thông tin cá nhân cho các đơn vị, tổ chức không uy tín. Trong trường hợp được hỏi thông tin cần hiểu rõ bên yêu cầu thông tin sẽ làm gì với các dữ liệu mình cung cấp, từ đó cân nhắc cho hay không cho thông tin.

Đặc biệt, cần nâng cao cảnh giác khi nhận được các cuộc gọi, email đến từ các địa chỉ không thường xuyên trao đổi làm việc. Không vội tin ngay kể cả khi có ai đó đọc rõ các thông tin cá nhân của bạn. Luôn đảm bảo 2 nguyên tắc: nguyên tắc thứ nhất là Cơ quan công an, Nhà nước không bao giờ làm việc qua điện thoại, trong mọi trường hợp bạn nên đề nghị được làm việc trực tiếp tại trụ sở các bên liên quan. Nguyên tắc thứ hai là tuyệt đối không thực hiện chuyển tiền đến tài khoản mà bạn chưa bao giờ giao dịch, kể cả tài khoản đó có tên giống với tên của người quen.