Bảo tồn và phát triển hoa sen Việt Nam

Chiều 12/7, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội (NN& PTNT) phối hợp với Ủy ban nhân dân (UBND) quận Tây Hồ và Viện Nghiên cứu rau quả tổ chức hội thảo bảo tồn và phát triển hoa sen Việt Nam. Đây là một trong những sự kiện trong khuôn khổ Lễ hội Sen Hà Nội năm 2024.

Khôi phục, bảo tồn giống sen Bách Diệp

Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Nguyễn Đình Hoa cho biết, hoa sen là biểu tượng của sự thuần khiết, trong sáng; tượng trưng cho khí phách, bản sắc tâm hồn Việt. Ở Việt Nam có nhiều địa phương trồng sen nổi tiếng, như: Sen Tháp Mười (tỉnh Đồng Tháp), sen Huế (tỉnh Thừa Thiên Huế), sen Nam Đàn (tỉnh Nghệ An).

Các đại biểu tham dự hội thảo.

Ở Hà Nội, nhắc đến hoa sen người ta nghĩ ngay đến sen Bách Diệp của vùng đất Tây Hồ. Sen Bách Diệp có khoảng trăm cánh nở rất to, có màu hồng nhạt, hương thơm ngát; có màu sắc và hương thơm độc đáo, khác biệt so với hoa sen của các vùng đất khác.

Tuy nhiên hiện nay, diện tích trồng sen Tây Hồ đang bị thu hẹp do quá trình đô thị hóa. Do vậy, để bảo tồn và phát triển cây sen quý Tây Hồ, Sở NN&PTNT Hà Nội đã giao Trung tâm Khuyến nông Hà Nội phối hợp với Viện Nghiên cứu rau quả đưa vào trồng thử nghiệm hơn 30 giống sen mới tại Hà Nội do Viện Nghiên cứu rau quả tuyển chọn được qua việc lai tạo, nhập nội giống.

Kết quả, đã chọn được gần 20 giống sen thích ứng tốt với điều kiện thổ nhưỡng của Hà Nội. Trong đó bao gồm các giống sen chuyên canh để lấy củ, hoa, làm tơ sen và lấy hạt cho năng suất, phẩm cấp vượt trội. Trước đây, sen Hà Nội chỉ có hoa trong mùa hè, song nhờ ứng dụng khoa học, kỹ thuật nên đã tạo ra nhiều giống mới, giúp mùa sen ở Hà Nội có thể kéo dài từ tháng 4 đến tháng 11 hàng năm.

Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Nguyễn Đình Hoa phát biểu khai mạc hội thảo.

Theo Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Nguyễn Đình Hoa, nhằm khôi phục và bảo tồn giống sen Bách Diệp nổi tiếng của Tây Hồ, năm 2024, Sở NN&PTNT Hà Nội đã giao Trung tâm Khuyến nông Hà Nội triển khai mô hình “Sản xuất hoa sen chất lượng, thích ứng với biến đổi khí hậu” tại quận Tây Hồ với quy mô 7 ha tại 2 đầm sen Đầu Đồng và Thủy Sứ, phường Quảng An, quận Tây Hồ, đến nay đã đạt được kết quả rất đáng kích lệ, sen sinh trưởng phát triển tốt, cho hoa rất đẹp vào đúng dịp Lễ hội Sen năm 2024 qua đó góp phần bảo vệ môi trường, phát triển du lịch sinh thái.

Hà Nội đã mở rộng các vùng trồng sen ở nhiều quận, huyện, thị xã, đến nay có khoảng hơn 600ha trồng sen, tập trung ở các địa phương, như: Mỹ Đức 188ha, Ba Vì 70ha, Mê Linh 65ha, Phúc Thọ 25ha, Ứng Hòa 25ha, Bắc Từ Liêm 25ha, Tây Hồ 19,6ha, Quốc Oai 18ha…

Sen Bách Diệp đã đem đến niềm tự hào cho người dân Tây Hồ. Bí thư Quận ủy, Chủ tịch Hội đồng nhân dân quận Tây Hồ Lê Thị Thu Hằng cho biết, người dân trồng sen Tây Hồ coi sen Bách Diệp là một đặc ân được trời đất ban tặng. Đặc sản trà sen Tây Hồ là một trong những sản phẩm mang tính biểu tượng của Thủ đô Hà Nội. Với hương thơm dịu nhẹ, vị thanh mát, trà sen Tây Hồ đã trở thành món quà đặc biệt được nhiều người yêu thích và lựa chọn cho gia đình, bạn bè.

Tuy nhiên, thời gian qua, do nhiều lý do, diện tích trồng sen đã bị mai một. Để giữ gìn, khôi phục và phát triển diện tích trồng sen, giữ nét văn hóa của người Hà Nội, quận Tây Hồ đã và đang triển khai thực hiện Đề án khôi phục trồng sen Bách Diệp tại 18 hồ trên địa bàn. Trên cơ sở những kết quả bước đầu, quận sẽ tiếp tục nhân rộng diện tích trồng sen, để giữ gìn, bảo tồn giá trị của sen, qua đó góp phần thúc đẩy, phát triển kinh tế, du lịch - văn hóa làng nghề trên địa bàn quận.

Phát triển thương hiệu sen gắn liền với kinh tế du lịch bền vững

Với mục tiêu là bảo tồn và phát triển hoa sen trên địa bàn thành phố Hà Nội, tại hội thảo, các doanh nghiệp, đại diện các tỉnh, thành phố đã thảo luận, làm rõ hơn các nội dung: Thực trạng và định hướng, giải pháp phát triển sen trên địa bàn Hà Nội; bảo tồn phát triển sen Tây Hồ trong hệ sinh thái sen Việt Nam; kinh nghiệm khai thác giá trị kinh tế sen gắn với văn hóa du lịch của một số tỉnh, thành phố...

Sản phẩm lụa tơ sen được người tiêu dùng đánh giá cao.

PGS.TS Đặng Văn Đông - Viện Nghiên cứu rau quả cho biết Việt Nam có 3 miền, có 3 loại giống sen đặc trưng cho mỗi vùng miền. Theo Quyết định số 4924/QĐ-UBND ban hành ngày 24/9/2014 của UBND thành phố Hà Nội, sen Hồ Tây được xếp vào nhóm nguồn gen đặc sản, quý hiếm cần được bảo tồn phát triển.

Để bảo tồn và phát triển sen Tây Hồ một cách bền vững cần có sự tham gia và hành động cụ thể từ các cơ quan quản lý, các tổ chức bảo tồn và cộng đồng. Các cơ quan quản lý nên tập trung vào việc xây dựng và thực thi các chính sách bảo tồn phát triển một cách cụ thể, bao gồm ban hành các quy định về bảo vệ môi trường, quản lý tài nguyên và hỗ trợ tài chính cho các dự án bảo tồn phát triển sen. Trong đó tập trung vào kiểm soát ô nhiễm và chất lượng nước và giải pháp về khoa học công nghệ.

Từ cây sen, hoa sen, các địa phương, các nghệ nhân đã cho ra nhiều sản phẩm, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ngày càng cao của người dân. Tại Hà Nội có rất nhiều đặc sản tinh túy được chế biến từ sen, vừa mang lại giá trị kinh tế, vừa là nét văn hóa đặc sắc của người Hà thành. Lũy kế đến nay, Hà Nội đã đánh giá, phân hạng được 2.723 sản phẩm OCOP, trong đó có 18 sản phẩm từ cây sen.

Các đại biểu ký kết các biên bản ghi nhớ hợp tác hỗ trợ công nghệ, xây dựng mô hình phát triển sen và hợp tác tiêu thụ sản phẩm từ sen.

Với những giá trị mà sen mang lại, các tỉnh, thành trên cả nước đã gắn cây sen với phát triển du lịch theo chuỗi giá trị. Chia sẻ về kinh nghiệm phát triển thương hiệu sen gắn liền với kinh tế du lịch bền vững tại tỉnh Đồng Tháp, ông Trần Văn Nhãn - Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp, Quản lý khai thác công trình thủy lợi và nước sạch nông thôn tỉnh Đồng Tháp cho hay: Sen không chỉ là một biểu tượng văn hóa, mà còn là một trong những ngành hàng chủ lực của nền nông nghiệp tỉnh Đồng Tháp, các bộ phận của cây sen đã được phát huy giá trị mang lại lợi ích cho sức khỏe và nâng cao đời sống cho người dân, đã thực hiện xây dựng hình ảnh Đồng Tháp là “Quê Sen”, “Thủ phủ Sen”, khẩu hiệu “Đồng Tháp - Thuần khiết như hồn Sen”... Từ đó góp phần hình thành và phát triển chuỗi giá trị ngành hàng Sen Đồng Tháp đa giá trị hơn, phát triển thương hiệu sen gắn với kinh tế du lịch bền vững, phù hợp với xu hướng nền kinh tế tuần hoàn, tăng trưởng xanh hiện nay.