Đề xuất bán cổ phần cảng biển, sân bay, đường cao tốc : Không bắt buộc phải nắm giữ thì nên bán

	Vietnam Airlines dự kiến bán 10 - 15% cổ phần cho nhà đầu tư ngoại
	Cổ phần hóa Vietnam Airlines, muốn bay chuyên cơ Chính phủ phải đặt hàng

Tập đoàn Vingroup mong muốn được mua lại 80% cổ phần của Cảng Hải Phòng

Thời gian qua, nhiều nhà đầu tư tư nhân đề nghị được mua cổ phần cảng biển, đường cao tốc, sân bay… đã nhận được sự quan tâm đặc biệt từ dư luận. Ông nhìn nhận và đánh giá như thế nào?

Không phải ngẫu nhiên mà các doanh nghiệp tư nhân lại quan tâm đến cổ phần của các DN cảng biển, đường cao tốc, sân bay… mà họ đã nhìn ra những “điểm nghẽn” làm hạn chế khả năng sinh lời của những công trình hạ tầng khi thuộc sở hữu nhà nước. Đó là sự thiếu vốn để tái đầu tư, mở rộng và nâng cấp cơ sở vật chất, cũng như yếu kém về marketing, kết nối và khai thác thị trường… Sau khi rót thêm vốn, trang bị mô hình quản lý hiện đại chắc chắn sẽ mang lại lợi nhuận cao trong tương lai. Khi đó, không những thu lợi nhuận đều đều từ hoạt động của các công trình này mà họ còn có khả năng thu lời lớn hơn khi bán lại phần vốn trong các dự án sau một thời gian nhất định, do giá trị công trình đã tăng lên nhờ kinh doanh thuận lợi hơn. Do vậy, có thể nói khả năng sinh lợi là yếu tố chính thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư tư nhân.

Luật sư Trương Thanh Đức

Đứng trước xu hướng chuyển dịch cơ cấu sở hữu mới này, theo ông, Nhà nước cần đề ra những biện pháp gì để không thất thoát tài sản?

Tôi cho rằng, Nhà nước cần thận trọng trong việc lựa chọn những biện pháp để làm sao bán tài sản bảo đảm hài hòa lợi ích đôi bên là nhà nước – nhà đầu tư. Biện pháp đầu tiên cần phải làm đó chính là đánh giá, thẩm định giá trị tài sản sao cho đúng, cho đủ bởi một đơn vị độc lập và có năng lực. Đây là khâu cực kỳ quan trọng, nếu khâu đánh giá, thẩm định giá trị tài sản không tốt thì rất dễ bán với giá rẻ và làm thất thoát tài sản của nhà nước. Sau đó, mới tiến hành mời thầu và tổ chức đấu thầu công khai nhằm lựa chọn được nhà đầu tư có đủ năng lực về tài chính và kinh doanh… để vận hành tài sản đó sao cho phát huy hết những thế mạnh vốn có và đem lại lợi ích không chỉ cho riêng DN mà còn cho cả nhà nước và người dân. Nhà nước cần công bố công khai quá trình đánh giá, thẩm định giá trị và đấu thầu để nhân dân biết và giám sát.

Hiện nay, khung pháp lý để quản lý tài sản cho từng loại hạ tầng chưa có hoặc có thì chưa thống nhất thì việc bán một số cơ sở hạ tầng liệu có tránh được lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm không?

Đúng là hiện khung pháp lý cho vấn đề này chưa đầy đủ, theo tôi được biết, hiện nay khung pháp lý mới chỉ có quy định về quản lý, sử dụng và khai thác hạ tầng giao thông đường bộ, còn quy định chuyển nhượng hạ tầng giao thông đường hàng không đang chờ xây dựng. Việc ban hành các quy định cần có thời gian, theo đúng quy trình, thủ tục, chứ không thể làm trong ngày một, ngày hai. Còn việc có lợi ích nhóm, hay lợi ích cá nhân hay không thì khó có thể đưa ra câu trả lời trong lúc này.

Bởi, cái quan trọng nhất vẫn là giá trị tài sản, nếu giá trị tài sản đó được nhà nước đem bán đúng với giá trị thực và sử dụng hiệu quả nguồn vốn có được vào việc tái đầu tư cho các lĩnh vực khác thì rõ ràng không thể nói là có lợi ích gì trong đó cả, còn khi anh bán tài sản dưới giá trị thực thì dư luận có lý do để nghi ngờ. Chính vì thế, điều quan trọng chính là phải công khai thông tin tài sản để nhân dân giám sát, chuyên gia, nhà khoa học góp ý. Nếu trong quá trình bán tài sản đó, có sai sót thì cần xử lý nghiêm và thông tin để dư luận và nhân dân cùng biết. Đó sẽ là cách để các nhóm lợi ích cá nhân không có cơ hội thu lợi bất chính từ việc bán những tài sản nhà nước.

Có ý kiến cho rằng, đề xuất bán cổ phần cảng biển, đường cao tốc, sân bay… cho doanh nghiệp tư nhân nhưng chúng ta lại thiếu hẳn bộ khung pháp lý rõ ràng nên dễ dẫn đến tác hại đối với sự phát triển của đất nước. Ông nghĩ sao về điều này?

Việc bán cổ phần, bán quyền khai thác đang có xu hướng diễn ra trên diện rộng. Nhưng đến nay mới chỉ có lĩnh vực hàng hải là có Nghị định 21/2012 về quản lý cảng biển và luồng hàng hải, trong đó quy định cụ thể việc bán quyền khai thác kết cấu hạ tầng cảng biển (từng phần hoặc toàn bộ). Ở lĩnh vực đường bộ thì có Nghị định 108/2009 và Nghị định 15/2015 của Chính phủ áp dụng cho các dự án PPP (hợp tác công - tư) song còn một số hạn chế, bất cập. Chính vì thế, việc bán cổ phần như vậy cần hết sức thận trọng, nếu nhà nước không chọn được DN đủ năng lực về nhân lực, tài chính, quản trị… thì hoạt động của các cảng biển, sân bay, đường cao tốc sẽ không hiệu quả và làm ảnh hưởng tới sự phát triển của nền kinh tế.

Đã là bán, nếu bán đúng giá, thì về mặt kinh tế, nhà nước chẳng mất gì, ví như bán sân bay thì thu tiền về và tổng tài sản không thêm không bớt mà chỉ chuyển từ dạng này sang dạng khác. Nhưng đó mới chỉ xét về mặt kinh tế, còn dưới góc độ về an ninh quốc phòng, an ninh xã hội… thì sao thưa ông?

Tôi nghĩ, trước khi có ý định chuyển nhượng cổ phần của DNNN nào thì vấn đề an ninh quốc phòng, an ninh xã hội là điều được nhà nước đặc biệt quan tâm và thận trọng. Phần nào trực tiếp ảnh hưởng đến an ninh, quốc phòng thì nhà nước sẽ không bao giờ chuyển nhượng hay bán cổ phần. Nhà nước chỉ bán phần khai thác, sử dụng, vận hành công trình, hạ tầng, tài sản, còn phần cấp phép, thu thuế, xuất nhập cảnh, kiểm soát an ninh,.. thì các cơ quan chức năng của nhà nước vẫn chịu trách nhiệm. Những gì mà nhà nước không bắt buộc hay không cần thiết phải nắm giữ thì nên bán để tập trung vào những lĩnh vực cần có vai trò quản lý, điều tiết, tham gia của nhà nước nhằm tạo môi trường kinh doanh và sự cạnh tranh cho các DN. Như vậy, tôi nghĩ việc chuyển nhượng cổ phần này chỉ dưới hình thức chuyển quyền khai thác, định đoạt phần tài sản kinh doanh, chứ không phải “mua đứt, bán đoạn” toàn bộ một công trình, dự án.

Trước đây, số tiền khổng lồ có được từ quá trình cổ phần hóa DNNN chưa được thống kê cụ thể và hiệu quả sử dụng vẫn là câu hỏi chưa có lời giải đáp. Liệu lần này nếu bán cổ phần cảng biển, sân bay, đường cao tốc… thì số tiền thu được, theo ông phải quản lý, sử dụng như thế nào cho hiệu quả?

Việc thu chi tài sản của nhà nước trong trường hợp này đều phải thực hiện theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước, nhưng chỉ như thế thì chưa đủ. Việc bán những tài sản dạng này cần có thêm cơ chế giám sát, thông tin công khai, minh bạch. Ví như: Tiền này anh chi vào việc gì, hết bao nhiêu? Mục đích để làm gì…? Rồi thông tin để nhân dân cũng biết, cùng giám sát. Tôi cho rằng, khi chúng ta chi tiền vào đúng mục đích, đúng cái cần làm thì nhân dân sẽ ủng hộ.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Hoàng Long