Bài học đắt giá về giải phóng mặt bằng

Dự án chậm triển khai, phải đền bù thiệt hại

Dự án cầu Nhật Tân và đường dẫn hai đầu cầu bắc qua sông Hồng thuộc tuyến vành đai 2 nối trung tâm thành phố với sân bay Nội Bài. Dự án có tổng mức đầu tư hơn 13.626 tỷ đồng từ nguồn vốn vay ODA của Nhật Bản (10.117 tỷ đồng), vốn đối ứng 2.442 tỷ đồng và ngân sách UBND TP.Hà Nội cho công tác GPMB, tái định cư hơn 1.066 tỷ đồng. Dự án chia làm 3 gói thầu chính: Gói số 1 xây dựng cầu chính và cầu dẫn phía Bắc, gói số 2 xây dựng cầu và đường dẫn phía Nam, gói số 3 xây dựng đường dẫn phía Bắc. Chủ đầu tư là Bộ GT- VT. Nhà thầu chính là Công ty Tokyu (Nhật Bản). Theo dự kiến, dự án lẽ ra đã hoàn thành và bàn giao để sử dụng nhưng đến nay đã chậm tiến độ 27 tháng. Nguyên nhân của sự chậm trễ chính là việc GPMB gói thầu số 3, khởi công từ tháng 3/2009 với thời hạn hoàn thành theo hợp đồng là 34 tháng, nhưng đến tháng 3/2012 công tác GPMB mới cơ bản hoàn tất. Bộ GTVT đã đề xuất và được Chính phủ chấp thuận cho giãn tiến độ tới tháng 5/2014.

Dự án cầu Nhật Tân đang chậm tiến độ.

Vì phải chờ đợi đến 27 tháng, nên nhà thầu Nhật Bản đã đệ đơn đề nghị Bộ GTVT phải hỗ trợ thêm 155 tỷ đồng ngoài hợp đồng, do những chi phí phát sinh. Về phía Bộ và các cơ quan chức trách hiện đang thương thảo với nhà thầu về gói tài chính này. Tuy nhiên, trao đổi với PV, TS Phạm Sỹ Liêm, Phó chủ tịch Tổng hội Xây dựng VN cho rằng, việc nhà thầu đòi đền bù thiệt hại là hoàn toàn phù hợp với Luật Đấu thầu VN và thông lệ quốc tế. Vấn đề là ai phải chịu trách nhiệm mà thôi!

Do đâu GPMB chậm?

Theo Bộ GTVT, việc nhà thầu Nhật Bản đòi bồi thường thiệt hại với dự án cầu Nhật Tân là do khâu GPMB chậm. Tuy vậy đây không phải là dự án duy nhất bị chậm do công tác GPMB mà còn rất nhiều dự án khác trên địa bàn cũng xảy ra tình trạng như vậy. Tại cuộc họp vừa diễn ra giữa UBNDTP và Bộ GTVT, lãnh đạo Ban chỉ đạo GPMB TP cho biết: 10 dự án giao thông trọng điểm trên địa bàn Thủ đô do Bộ GTVT làm chủ đầu tư đều đang gặp vướng mắc trong công tác GPMB. Ngoài dự án cầu Nhật Tân phải kể đến dự án xây dựng QL3 mới Hà Nội-Thái Nguyên. Theo dự kiến, dự án này phải hoàn thành GPMB trong tháng 5/2013 nhưng đến nay mới chỉ xong phần thuộc địa phận huyện Đông Anh, 2,37ha đất trên địa bàn huyện Gia Lâm và Sóc Sơn đang vướng mắc do dân kiến nghị nâng giá đền bù hoặc đang khó khăn trong việc xác định giá đất ở làm căn cứ bồi thường. Dự án khác như đường cao tốc Nội Bài-Lào Cai, nhà ga T2 Cảng hàng không quốc tế Nội Bài…  dù đã cơ bản bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư nhưng tại một số hạng mục nhỏ lại chưa thực hiện GPMB xong nên ảnh hưởng đến việc triển khai thi công.

Vấn đề đặt ra vì sao GPMB lại khó như vậy? Thời gian qua TP đã vận dụng rất nhiều chính sách của Nhà nước đối với công tác GPMB nhưng khâu này vẫn bế tắc, dẫu Thủ tướng đã ban hành nghị định liên quan đến đền bù và GPMB theo hướng đền bù sát với giá thị trường? Tại cuộc họp, lãnh đạo các địa phương nơi có các dự án đổ lỗi nào là cơ chế, chính sách trong công tác đền bù, hỗ trợ và tái định cư (TĐC) có nhiều thay đổi nên các địa phương gặp nhiều khó khăn, nhất là việc xác định giá đất. Cạnh đó, vấn đề nguồn vốn phục vụ công tác TĐC lại chậm được triển khai, dẫn đến tắc trong khâu GPMB. Điển hình là khu TĐC tại chỗ thuộc 2 xã Quang Tiến và Phù Lỗ (huyện Sóc Sơn), UBND huyện Sóc Sơn đã phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và lập dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật nhưng đến nay vẫn chưa được bố trí vốn.

Về phía chính quyền quận, huyện báo cáo là vậy, song qua tìm hiểu của chúng tôi, việc chậm GPMB không chỉ do sự trây ỳ của người dân. Tại các dự án thuộc địa bàn Đông Anh, Sóc Sơn, nhiều người dân phản ánh công tác đền bù không phải là tiền nhà nước áp giá không thỏa đáng mà là do chính quyền sở tại không sát sao. Có những hộ, cơ quan chuyên môn không đến đo đạc nhưng vẫn gọi người dân đến nhận tiền đền bù.

Qua sự cố dự án cầu Nhật Tân và các dự án đang chậm tiến độ, Chủ tịch UBNDTP Nguyễn Thế Thảo cho rằng, đây là bài học sâu sắc và đắt giá để TP, các sở  ngành, quận, huyện làm tốt hơn nữa trong khâu GPMB. Tuy nhiên, để làm tốt khâu này, Chủ tịch Nguyễn Thế Thảo nhấn mạnh, ngoài sự nỗ lực chính quyền sở tại điều quan trọng chủ đầu tư phải hoàn thiện quy hoạch, bàn giao mặt bằng cắm mốc giới rồi mới tính thời điểm GPMB. “Điển hình như dự án đường sắt đô thị Cát Linh- Hà Đông hiện tại chủ đầu tư mới bàn giao mốc giới dự án song đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ là chậm tiến độ do 2 quận Thanh Xuân và Đống Đa chậm bàn giao mặt bằng”, Chủ tịch nêu rõ.
 

L. Hà- A. Tùng