Xiếc Việt Nam trong xu thế hội nhập: Đưa xiếc chạm tới trái tim khán giả (Kỳ 2)

Khó khăn nhưng phải dấn thân

Khó khăn về vật chất, kinh phí đầu tư, thị trường nghệ thuật, nhưng nhiều nghệ sỹ xiếc vẫn sống hết mình với nghề. Theo quan sát của phóng viên báo Lao động Thủ đô tại Hội thi Tài năng diễn viên xiếc toàn quốc vừa diễn ra tại Thủ đô Hà Nội cho thấy, đã có cả máu và nước mắt đổ trên sân khấu, nhưng các nghệ sỹ vẫn không buông lơi, không bỏ cuộc.

Trong hoạt động biểu diễn, bên cạnh việc rèn luyện nâng cao trình độ chuyên môn, mỗi đơn vị nghệ thuật xiếc, cũng như các nghệ sỹ cần khai thác, phát huy những giá trị của di sản, bản sắc văn hóa ở mỗi địa phương, dân tộc, vùng miền để tạo nên sự độc đáo và đa dạng văn hóa. Đặc biệt trong bối cảnh giao lưu văn hóa, hội nhập kinh tế, xiếc Việt Nam không chỉ giữ được bản sắc riêng của Việt Nam, đồng thời phải tiếp thu được những giá trị tiên tiến hiện đại của xiếc quốc tế.

Ảnh minh họa: Bảo Thoa

Cuộc thi Tài năng Diễn viên Xiếc toàn quốc – 2018 diễn ra trong niềm hân hoan của tất cả nghệ sĩ, những người trong giới và cả khán giả yêu mến nghệ thuật xiếc. Đã 12 năm, các tài năng xiếc mới có dịp hội ngộ trên một sân khấu xiếc chuyên nghiệp để cùng nhau trổ tài, học tập kinh nghiệm và chia sẻ những câu chuyện về nghề.

Tham gia Cuộc thi Tài năng Diễn viên Xiếc toàn quốc – 2018 năm nay có 67 nghệ sĩ chính thức, chưa kể các diễn viên phụ, đến từ 6 đơn vị, nhà hát. Diễn ra từ ngày 4/12 đến ngày 10/12 tại Liên đoàn Xiếc Việt Nam, cuộc thi không chỉ đem đến cho người xem những bữa tiệc tinh hoa của xiếc Việt mà còn thể hiện những nỗ lực không ngừng nghỉ của các nghệ sĩ xiếc. Nỗ lực đưa xiếc Việt tới gần hơn với công chúng của những người nghệ sĩ đã được khán giả đáp lại bằng sự trầm trồ, những tràng vỗ tay không ngớt.

Các đoàn xiếc địa phương đã bắt đầu có ý thức xây dựng, làm mới các tiết mục theo xu hướng thế giới là tạo ra những sản phẩm xiếc mang tính nghệ thuật cao, đồng thời vừa mang tính giải trí phục vụ được nhu cầu khán giả hiện nay. Các tiết mục không chỉ dừng lại ở việc “diễn trò” mà thay vào đó là những tiết mục có đầu tư về nội dung, dẫn dắt theo câu chuyện lấy được cảm xúc của khán giả.

Chị Đinh Thị Hằng (Ba Đình, Hà Nội) chia sẻ, phải đến gần 20 năm nay chị không đến rạp xem xiếc bởi không cảm thấy hứng thú với những tiết mục nhàm chán như đi xe đạp, đu dây, xiếc khỉ… nhưng vì lần này các con chị đòi đi xem nên chị đưa đi. Chị khá bất ngờ bởi sau nhiều năm, xiếc đã hoàn toàn đổi khác. Tận mắt chứng kiến những tiết mục nhào lộn, đu dây được dàn dựng công phu, kết hợp với nhiều thành phần nghệ thuật khác khiến chị Hằng thay đổi tư duy về xiếc.

Để có được thành công của cuộc thi là những câu chuyện buồn vui về nghề phía sau cánh gà. Nghệ sĩ Tống Mạnh Liên, huấn luyện viên của đoàn xiếc Long An chia sẻ, ở tỉnh Long An hiện nay, trình độ chuyên môn xiếc của các nghệ sĩ còn nhiều hạn chế bởi đa phần các diễn viên không được đào tạo bài bản mà chỉ được học theo sự trao truyền từ các thế hệ đi trước. Thế nên, đến với cuộc thi, đoàn xiếc Long An chỉ tham gia 1 tiết mục “Thăng bằng trên thang”.

Nghệ sĩ Lê Văn Lực không ngần ngại chia sẻ cảm xúc bị choáng ngợp khi lần đầu tiên được luyện tập, biểu diễn trên một sân khấu lớn và chuyên nghiệp. Bởi vậy mà âm thanh, ánh sáng của một rạp đạt chuẩn quốc tế đã làm anh choáng và ngã từ trên thang ở độ cao trên 4m xuống sàn khi tập luyện. Cú ngã này khiến anh bị trấn thương và phải điều trị tích cực trong suốt những ngày diễn ra cuộc thi. Thế nhưng nghệ sỹ trẻ vẫn cố gắng dự thi một trong 3 tiết mục mà anh chuẩn bị.

Không riêng đoàn địa phương như tỉnh Long An, ngay cả đoàn thành phố là Nhà hát nghệ thuật Phương Nam TP. Hồ Chí Minh tham gia cuộc thi này trong điều kiện nhà hát sửa chữa rạp, không có sân khấu tập riêng cho xiếc. Các nghệ sĩ phải hoàn toàn tập “mộc” mà không có bất kỳ công cụ hỗ trợ nào.

Đưa xiếc chạm tới trái tim khán giả

Trong xu thế hội nhập hiện nay, trước sự xuất hiện nhiều loại hình nghệ thuật ngoại lai, sân khấu xiếc gặp không ít khó khăn khi khán giả không còn mấy mặn mà với nghệ thuật xiếc. NSƯT Tống Toàn Thắng, Phó giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam chia sẻ, ngày nay, nhu cầu được thưởng thức nghệ thuật của công chúng ngày càng cao và dễ dàng tiếp cận qua các phương tiện truyền thông, mạng internet. Nếu như xiếc Việt không thay đổi tư duy làm xiếc theo lối thủ công xưa cũ thì xiếc Việt dễ dàng bị mai một và đào thải. Thách thức này đặt ra cho những người làm nghề phải vận động, sáng tạo ra từ một “trò” xiếc thành những tác phẩm xiếc có cốt truyện, có kịch bản như một vở diễn để tìm tòi con đường tiếp cận khán giả bằng cảm xúc.

Trong cuộc tọa đàm về “Nghệ thuật xiếc Việt Nam trong xu thế hội nhập” với sự tham gia của các nhà quản lý, các nhà chuyên môn và đông đảo các nghệ sĩ, đặc biệt là các nghệ sĩ trẻ. Nhiều ý kiến chia sẻ về khó khăn, những bất cập trong nghề đã được các nghệ sĩ đưa ra để tìm một tiếng nói chung cho sự phát triển chuyên môn trong xã hội hiện đại.

Không ít nghệ sĩ đã giãi bày những mong mỏi được cơ quan quản lý quan tâm hơn tới chế độ đãi ngộ cho các nghệ sĩ xiếc. Ông Trần Hướng Dương, Thứ trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn, Trưởng BTC cuộc thi cho biết, thời gian tới, trong việc xây dựng chính sách cho các nghệ sĩ, Cục sẽ đặc biệt quan tâm tới xây dựng chế độ chính sách cho các nghệ sĩ, đặc biệt là những nghệ sĩ đặc thù như xiếc. Bên cạnh đó, Cục sẽ xây dựng chiến lược truyền thông cho các loại hình nghệ thuật sân khấu, trong đó có xiếc để tăng sức hấp dẫn và đưa xiếc Việt chạm tới trái tim khán giả.

Giải pháp: Để thực hiện, Xiếc Việt Nam cần có một chiến lược phát triển đồng bộ, dài hạn tổng thể trong tương lai để khắc phục những hạn chế và đề ra phương hướng phát triển ổn định, vững mạnh về mọi mặt, tận dụng được hết những nguồn nội lực hiện có đẩy mạnh công việc một cách khoa học, sáng tạo, định hướng phong cách nghệ thuật xây dựng các chương trình tiết mục có chất lượng và khẳng định chỗ đứng của nghệ thuật xiếc Việt Nam đáp ứng yêu cầu giao lưu, hợp tác với các đối tác nước ngoài trong thời kỳ hội nhập.

Tuy nhiên với nghệ thuật Xiếc Việt Nam cần nhất là phải được các cấp lãnh đạo quan tâm đề ra các chính sách đào tạo dài hơi với đặc thù nghệ thuật xiếc như: Chính sách phát hiện tài năng nghệ thuật và đãi ngộ tài năng nghệ thuật để đào tạo được đội ngũ diễn viên có trình độ xây dựng được những tiết mục xiếc đỉnh cao, ngang tầm thế giới. Làm nghệ thuật phải có lòng đam mê, năng khiếu và tài năng, quan tâm đến con người, biết phát huy khả năng của từng cá nhân, động viên đúng lúc, kịp thời bằng cả tinh thần và vật chất sẽ là động lực thúc đẩy mạnh mẽ để họ đem hết khả năng của mình cống hiến cho sự nghiệp.

Bảo Thoa