Việt Nam trước cơ hội bứt phá trong chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu

Chiều 10/9, tại Hà Nội, Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam (VEIA) phối hợp cùng RX Tradex Vietnam tổ chức hội thảo chuyên sâu với chủ đề “Chiến lược nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu”.

Sự kiện nằm trong khuôn khổ Triển lãm NEPCON Vietnam 2025, quy tụ các chuyên gia, doanh nghiệp và hiệp hội ngành hàng để bàn giải pháp giúp Việt Nam tận dụng cơ hội, đồng thời khẳng định vai trò từ gia công sang sáng tạo trong chuỗi giá trị.

Các chuyên gia tại phiên thảo luận.

Chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu đang bước vào giai đoạn tăng trưởng mạnh, dự kiến đạt giá trị hơn 1.000 tỷ USD vào năm 2025, với động lực từ bán dẫn, thiết bị thông minh và trí tuệ nhân tạo (AI). Tuy nhiên, thiếu hụt chip bán dẫn kéo dài, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung và các rủi ro địa chính trị đã buộc các tập đoàn đa quốc gia phải đa dạng hóa nguồn cung.

Chiến lược “China+1” - giảm phụ thuộc vào Trung Quốc đã tạo làn sóng dịch chuyển sản xuất sang Đông Nam Á. Việt Nam trở thành điểm đến hàng đầu, nhờ lợi thế nhân công, vị trí địa lý và chính sách hội nhập. Đến năm 2025, Việt Nam được dự báo chiếm khoảng 15% thị phần nhập khẩu điện tử của Mỹ, với kim ngạch xuất khẩu điện tử ước đạt 169 tỷ USD.

Ngành bán dẫn - lĩnh vực lõi của chuỗi cung ứng cũng đang phát triển nhanh tại Việt Nam, dự báo đạt 31,28 tỷ USD vào năm 2027, tốc độ tăng trưởng kép 10 - 15%/năm. Các tập đoàn lớn như Samsung, Intel, Foxconn đã đầu tư hàng tỷ USD, đưa Việt Nam thành trung tâm ATP (lắp ráp, thử nghiệm, đóng gói) và mở rộng sang nghiên cứu, phát triển.

Song song, Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ như Nghị định 111/2015/NĐ-CP và nghị định sửa đổi 205/2025/NĐ-CP, nhằm thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ và nâng cao giá trị nội địa. Đến nay, xuất khẩu điện tử chiếm khoảng 40% kim ngạch xuất khẩu quốc gia, trở thành trụ cột kinh tế.

Dù tăng trưởng nhanh, ngành điện tử Việt Nam vẫn đối diện nhiều rào cản. Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong thiết kế chip và R&D, khiến doanh nghiệp khó bắt kịp công nghệ cao. Cơ sở hạ tầng logistics, điện năng còn hạn chế, làm gia tăng chi phí sản xuất. Sự phụ thuộc vào nhập khẩu linh kiện khiến giá trị gia tăng nội địa chỉ đạt 20 - 30%.

Ngoài ra, các rủi ro từ môi trường quốc tế như nguy cơ Mỹ áp thuế, cạnh tranh từ Ấn Độ và Philippines, hay các cáo buộc về xuất xứ hàng hóa có thể ảnh hưởng trực tiếp đến xuất khẩu. Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) cũng lưu ý vấn đề điều kiện lao động và an toàn sản xuất trong ngành điện tử Việt Nam. Trong bối cảnh đó, việc chuyển từ “xưởng gia công” sang “người chơi chính” trong chuỗi cung ứng toàn cầu trở thành bài toán cấp bách.

Triển lãm NEPCON VIETNAM 2025.

Bà Đỗ Thị Thúy Hương - Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam (VASI), Ủy viên Ban Chấp hành VEIA, cho biết, chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu đang bước vào giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ, dự báo đạt quy mô hơn 2.500 tỷ USD vào năm 2025. Động lực chính đến từ sự bùng nổ của AI, xe điện và mạng 5G. Trung Quốc hiện vẫn là trung tâm dẫn dắt, song Việt Nam đang nổi lên như một điểm đến quan trọng trong chiến lược đa dạng hóa chuỗi cung ứng của các tập đoàn quốc tế.

Tuy nhiên, để tận dụng cơ hội này, Việt Nam phải đối mặt không ít thách thức. Đáng chú ý là tình trạng thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, sự phụ thuộc lớn vào nhập khẩu linh kiện và hệ thống hạ tầng công nghiệp chưa đồng bộ. Ngoài ra, những biến động về thuế quan và khủng hoảng thiếu chip bán dẫn trên phạm vi toàn cầu tiếp tục tạo sức ép lớn đối với doanh nghiệp trong nước. Theo bà Hương, việc vượt qua rào cản đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, hiệp hội ngành hàng và cộng đồng doanh nghiệp để đưa Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Ông Đàm Đắc Quang - CEO Lumi Smart Factory cho rằng, để ngành điện tử Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Về tài chính - thuế, ông đề xuất áp dụng ưu đãi thuế cho doanh nghiệp EMS công nghệ cao, hỗ trợ tín dụng và giảm thuế nhập khẩu linh kiện chưa sản xuất được. Về chuỗi cung ứng, cần thúc đẩy nội địa hóa từ khối FDI, phát triển khu công nghiệp chuyên ngành và trung tâm logistics.

Trong lĩnh vực công nghệ - R&D, ông kiến nghị có quỹ đổi mới sáng tạo, hỗ trợ chi phí phần mềm thiết kế và xây dựng trung tâm thí nghiệm quốc gia. Đồng thời, việc liên kết với các trường đại học để đào tạo kỹ sư, nhân lực SMT, QC và chính sách giữ chân đội ngũ R&D là hết sức quan trọng. Ông Đàm Đức Quang nhấn mạnh chiến lược phát triển ngành EMS bền vững cùng hợp tác quốc tế sẽ là chìa khóa để Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bối cảnh chuỗi cung ứng điện tử năm 2025 mở ra cơ hội vàng cho Việt Nam, nhưng cũng đòi hỏi hành động quyết liệt. Chính phủ, doanh nghiệp và các hiệp hội cần đồng hành trong đào tạo nhân lực, xây dựng hạ tầng và đổi mới sáng tạo.

Các chuyên gia tại NEPCON Vietnam 2025 đều thống nhất rằng Việt Nam phải đi theo chiến lược “Make in Vietnam”, chuyển từ lắp ráp sang nghiên cứu - sáng tạo, gia tăng giá trị nội địa và tham gia sâu vào các khâu cao cấp. Chỉ khi đó, ngành điện tử mới trở thành động lực cho mục tiêu phát triển kinh tế, đóng góp vào khát vọng trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045.

Bảo Thoa