Vì sao xăng tiếp tục nằm trong diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt?

Dù có nhiều ý kiến trái chiều, song Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính khẳng định, việc tiếp tục áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với xăng là cần thiết trong giai đoạn hiện nay và sẽ được nghiên cứu sửa đổi đồng bộ với thuế bảo vệ môi trường trong tương lai.

Theo ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính, việc giữ thuế tiêu thụ đặc biệt với xăng là một phần trong chiến lược điều tiết tiêu dùng, kiểm soát ô nhiễm và bảo vệ môi trường, nhất là khi Việt Nam đã đưa ra các cam kết mạnh mẽ tại Hội nghị COP26 về giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Việc giữ xăng trong diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt thể hiện nỗ lực của cơ quan lập pháp trong cân bằng giữa lợi ích ngân sách, trách nhiệm môi trường và cam kết quốc tế.

Xăng là mặt hàng tiêu dùng phổ biến nhưng cũng là nguồn phát thải khí nhà kính chủ yếu trong giao thông và công nghiệp. Việc đánh thuế tiêu thụ đặc biệt không chỉ tạo nguồn thu ngân sách mà còn khuyến khích người dân, doanh nghiệp tiết kiệm nhiên liệu, chuyển đổi sang năng lượng sạch như điện, hydrogen hoặc phương tiện công cộng.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh ngân sách nhà nước cần được củng cố sau đại dịch và khủng hoảng kinh tế toàn cầu, việc duy trì các sắc thuế ổn định như tiêu thụ đặc biệt trên xăng đóng vai trò quan trọng trong đảm bảo nguồn thu bền vững.

Tuy bảo lưu việc thu thuế với xăng, song Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng nhìn nhận, cần cải cách đồng bộ giữa thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế bảo vệ môi trường. Điều này nhằm tránh tình trạng người tiêu dùng bị đánh thuế hai lần cho cùng một hành vi tiêu dùng (xăng vừa chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, vừa chịu thuế bảo vệ môi trường). Đồng thời, tạo sự minh bạch và hợp lý trong điều tiết thuế, hệ thống thuế cần phản ánh đúng tác động của mặt hàng đối với môi trường và xã hội. Nhiều quốc gia có xu hướng áp dụng thuế carbon hoặc thuế năng lượng, thay vì duy trì song song nhiều sắc thuế chồng chéo. Việc nghiên cứu cải cách này cần thời gian, dữ liệu và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, nên trong ngắn hạn, giữ nguyên quy định hiện hành là cách tiếp cận thận trọng và thực tiễn.

Một trong những lý do khiến nhiều đại biểu Quốc hội đề xuất loại bỏ xăng khỏi diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt là vì đặc điểm “thiết yếu” của mặt hàng này. Theo họ, thuế tiêu thụ đặc biệt nên áp dụng với các hàng hóa, dịch vụ không thiết yếu, xa xỉ hoặc gây tác động tiêu cực đến sức khỏe, xã hội như rượu bia, thuốc lá, game online…

Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng, tiêu thụ đặc biệt không chỉ là sắc thuế đánh vào “xa xỉ phẩm” mà còn nhằm điều tiết tiêu dùng gây ảnh hưởng xấu đến môi trường hoặc sức khỏe cộng đồng. Ở khía cạnh này, xăng với đặc điểm phát thải CO2 lớn vẫn thuộc phạm vi điều chỉnh hợp lý.

Việc giữ xăng trong diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt thể hiện nỗ lực của cơ quan lập pháp trong cân bằng giữa lợi ích ngân sách, trách nhiệm môi trường và cam kết quốc tế. Tuy nhiên, cũng cần nhấn mạnh rằng chính sách thuế không phải bất biến, mà cần điều chỉnh theo xu thế phát triển năng lượng xanh, mức sống của người dân và sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Trong thời gian tới, Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành liên quan cần khẩn trương hoàn thiện hệ thống thuế năng lượng một cách hợp lý và hiệu quả hơn, tránh tình trạng chồng thuế, đảm bảo công bằng, minh bạch và khuyến khích xu hướng tiêu dùng bền vững.

Tóm lại, việc giữ nguyên thuế tiêu thụ đặc biệt với xăng trong dự thảo Luật lần này là bước đi hợp lý trong ngắn hạn, song cần đi kèm lộ trình cải cách toàn diện về thuế môi trường - năng lượng trong dài hạn, nhằm tạo nền tảng pháp lý đồng bộ cho một nền kinh tế xanh và phát triển bền vững.