Thông qua Luật Tương trợ tư pháp về hình sự, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026

Luật Tương trợ tư pháp về hình sự gồm 4 chương, 42 điều; quy định nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam với nước ngoài; trách nhiệm của các cơ quan nhà nước Việt Nam trong tương trợ tư pháp về hình sự.

Theo Luật, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao là Cơ quan Trung ương của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong tương trợ tư pháp về hình sự.

Cơ quan Trung ương trong tương trợ tư pháp về hình sự có trách nhiệm làm đầu mối trao đổi thông tin, tiếp nhận, chuyển giao, theo dõi, đôn đốc việc thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự; từ chối hoặc hoãn thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về hình sự theo thẩm quyền.

Đồng thời phối hợp với các cơ quan có liên quan xem xét, giải quyết yêu cầu tương trợ tư pháp về hình sự; đề xuất việc ký kết, gia nhập, thực hiện điều ước quốc tế về tương trợ tư pháp về hình sự và thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật tương trợ tư pháp về hình sự và điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp. (Ảnh: Quang Khánh)

Phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự bao gồm: Tống đạt, giao, gửi văn bản tố tụng; khám xét, thu giữ; Tịch thu, trả lại, xử lý vật chứng, tài sản; tổ chức cho người ở nước được yêu cầu sang nước yêu cầu để hỗ trợ điều tra, cung cấp chứng cứ; tổ chức cho người có thẩm quyền ở nước yêu cầu sang nước được yêu cầu để có mặt trong quá trình thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự; chuyển giao tạm thời người đang bị tạm giam hoặc đang chấp hành án phạt tù ở nước được yêu cầu sang nước yêu cầu để hỗ trợ điều tra, cung cấp chứng cứ; lấy lời khai trực tiếp, trực tuyến và các hình thức thu thập, cung cấp chứng cứ khác; chuyển giao truy cứu trách nhiệm hình sự; trao đổi thông tin; các hình thức tương trợ khác.

Theo Luật, cơ quan lập yêu cầu của Việt Nam bao gồm: Cơ quan Trung ương của Việt Nam trong tương trợ tư pháp về hình sự; Cơ quan điều tra; Viện kiểm sát; Tòa án; Cơ quan thi hành án hình sự, cơ quan thi hành án dân sự; Cơ quan khác theo quy định của pháp luật.

Trong thời hạn 5 ngày làm việc kể từ ngày nhận được kết quả thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về hình sự của nước ngoài, Viện kiểm sát nhân dân tối cao gửi kết quả cho cơ quan lập yêu cầu.

Đại biểu nghe trình bày báo cáo tiếp thu, chỉnh lý dự án luật. (Ảnh: Quang Khánh)

Sau khi tiếp nhận kết quả thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về hình sự, nếu thấy kết quả chưa rõ hoặc chưa đầy đủ, cơ quan lập yêu cầu có thể đề nghị Viện kiểm sát nhân dân tối cao yêu cầu cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài bổ sung, làm rõ.

Trước đó, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo tóm tắt một số vấn đề lớn trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật nêu rõ, với 4 nhóm vấn đề trọng tâm, Luật Tương trợ tư pháp về hình sự thể hiện tinh thần tiếp thu cầu thị nhưng kiên định nguyên tắc lập pháp.

Cụ thể, về nguyên tắc tương trợ tư pháp hình sự, có ý kiến đề nghị bổ sung riêng nguyên tắc bảo vệ quyền con người vào Điều 5. Tuy nhiên, tương trợ tư pháp hình sự không hoạt động tách biệt mà phải đặt trong tổng thể hệ thống tố tụng hình sự của Việt Nam. Bộ luật Tố tụng hình sự quy định 27 nguyên tắc cơ bản, trong đó nguyên tắc bảo vệ quyền con người chỉ là một phần trong tổng thể các nguyên tắc trụ cột như: bảo đảm quyền bào chữa, bình đẳng trước pháp luật, suy đoán vô tội…

Quốc hội thông qua dự án luật. (Ảnh: Quang Khánh)

Nếu chỉ bổ sung một nguyên tắc vào Điều 5, vô hình trung sẽ làm mất sự đầy đủ, mất sự cân đối của tổng thể nguyên tắc tố tụng hình sự. Dự thảo Luật đã quy định rõ hoạt động tương trợ tư pháp hình sự phải phù hợp tuyệt đối với Hiến pháp và pháp luật Việt Nam. Quy định này đã bao trùm đầy đủ nguyên tắc bảo vệ quyền con người và các nguyên tắc nền tảng khác.

Vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị giữ nguyên các quy định đã được chỉnh lý để bảo đảm tính đầy đủ, logic và thống nhất của hệ thống pháp luật.

Một số ý kiến đề nghị làm rõ hơn cơ chế bảo đảm an toàn cho người được mời tham gia tương trợ tư pháp hình sự. Đây là vấn đề cốt lõi, vì liên quan uy tín và cam kết quốc tế của chúng ta.

Trên tinh thần cầu thị, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tiếp thu đầy đủ, chỉnh lý tại Điều 11, Điều 35 và Điều 37, theo hướng: Người tham gia tương trợ tư pháp hình sự được bảo vệ tuyệt đối khỏi việc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, bị bắt, tạm giữ, tạm giam hoặc bất kỳ biện pháp cưỡng chế nào ngoài phạm vi cam kết.

Điều chỉnh này giúp củng cố niềm tin quốc tế, đồng thời khẳng định trách nhiệm, sự minh bạch và thái độ nghiêm túc của Việt Nam trong thực hiện cam kết tương trợ tư pháp…