Bỏ quy định “không chuyển đổi hình phạt tù thành các hình phạt khác”

Quy định thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm đối với quyết định dẫn độ

Đây là 4 dự án Luật đã được Quốc hội thảo luận tại Kỳ họp thứ 9. Sau kỳ họp, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đã chủ trì, phối hợp với Cơ quan chủ trì soạn thảo (Bộ Công an, Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp) và các cơ quan hữu quan nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) để chỉnh lý các dự thảo luật.

Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, một số ý kiến ĐBQH đề nghị không quy định thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm đối với quyết định dẫn độ hoặc quyết định từ chối dẫn độ vì không cần thiết.

Theo Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, hoạt động dẫn độ liên quan trực tiếp đến việc bảo đảm quyền con người, có vai trò đặc biệt quan trọng trong quan hệ hợp tác tư pháp quốc tế, thể hiện quyền tài phán và chủ quyền quốc gia trong lĩnh vực tư pháp hình sự.

Do đó, việc quyết định dẫn độ hoặc từ chối dẫn độ phải được tiến hành thận trọng, đúng quy định pháp luật và đặt dưới cơ chế kiểm soát tư pháp chặt chẽ thông qua các thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm (nếu có) nhằm phòng tránh oan, sai và không bỏ lọt tội phạm, đồng thời thể hiện thiện chí của Việt Nam trong hoạt động hợp tác tư pháp quốc tế.

Phiên họp thứ 48 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. Ảnh: Phạm Thắng.

Quyết định dẫn độ và quyết định từ chối dẫn độ của Tòa án thuộc phạm vi điều chỉnh của Điều 370, Điều 397 của Bộ luật Tố tụng hình sự. Trên thực tiễn đã có trường hợp phải áp dụng thủ tục tái thẩm với quyết định từ chối dẫn độ do sau khi có quyết định, cơ quan chức năng mới phát hiện tình tiết mới quan trọng.

So với Luật Tương trợ tư pháp hiện hành, dự thảo Luật chuyển thẩm quyền xem xét yêu cầu dẫn độ từ một Hội đồng gồm 3 thẩm phán của Tòa án nhân dân cấp tỉnh sang cho 1 thẩm phán của Tòa án nhân dân khu vực nên trước mắt có thể ảnh hưởng nhất định đến chất lượng của việc xem xét yêu cầu dẫn độ.

Do đó, việc quy định thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm đối với quyết định dẫn độ hoặc từ chối dẫn độ sẽ giúp khắc phục các sai sót, vi phạm pháp luật nghiêm trọng hoặc xử lý những tình tiết mới phát sinh sau khi quyết định đã có hiệu lực.

Vì vậy, Thường trực Ủy ban đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho giữ quy định về giám đốc thẩm, tái thẩm đối với quyết định dẫn độ hoặc quyết định từ chối dẫn độ như Chính phủ trình.

Về giữ người trong trường hợp khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ chính thức, một số ý kiến ĐBQH đề nghị bổ sung trình tự, thủ tục giữ người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ trong trường hợp chưa có yêu cầu dẫn độ chính thức.

Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nhận thấy, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2025 đã quy định việc giữ người trong trường hợp khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ được thực hiện theo quy định của điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên và pháp luật về dẫn độ.

Tiếp thu ý kiến ĐBQH, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp và Bộ Công an thống nhất đề nghị chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng quy định về thủ tục và điều kiện giữ người trong cả 2 trường hợp (Việt Nam và nước ngoài là thành viên của điều ước quốc tế; Việt Nam và nước ngoài không cùng là thành viên của điều ước quốc tế về dẫn độ); về thời hạn giữ người trong trường hợp khẩn cấp (không quá 45 ngày) tại cơ sở lưu trú cho người nước ngoài chờ xuất cảnh.

Quy định kinh phí chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù

Đối với kinh phí chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù của dự thảo Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, một số ý kiến ĐBQH đề nghị quy định cụ thể, rõ hơn việc tự nguyện đóng góp, hỗ trợ và việc quản lý, sử dụng nguồn kinh phí này; đồng thời, giao Bộ Công an quản lý, sử dụng nguồn kinh phí, giao Chính phủ quy định việc quản lý, sử dụng cụ thể.

Đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực Ủy ban nhận thấy, ý kiến ĐBQH là có cơ sở, phù hợp với thực tiễn vì mặc dù khoản kinh phí do người đang chấp hành án phạt tù, cơ quan, tổ chức, cá nhân khác tự nguyện đóng góp chỉ được sử dụng chi trả cho cá nhân người đang chấp hành án phạt tù trong quá trình di chuyển từ nước chuyển giao về nước nhận nhưng cần phân định rõ hơn để tránh việc trùng nội dung chi từ ngân sách, bảo đảm công khai, minh bạch.

Tuy nhiên, do đây là nội dung cụ thể; mức hỗ trợ, đóng góp tự nguyện cũng khác nhau nên để bảo đảm tính ổn định của Luật, phù hợp với thực tiễn, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp và Cơ quan chủ trì soạn thảo đề nghị giao Chính phủ quy định chi tiết nội dung này.

Về chuyển đổi hình phạt tù, một số ý kiến ĐBQH đề nghị rà soát, chỉnh lý quy định cụ thể, chi tiết hơn việc chuyển đổi hình phạt tù, đồng thời, bổ sung nội dung giao quy định chi tiết Điều này.

Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp và Cơ quan chủ trì soạn thảo xin tiếp thu một phần ý kiến của ĐBQH, bỏ quy định “không chuyển đổi hình phạt tù thành các hình phạt khác”. Bên cạnh đó, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nhận thấy, chuyển đổi hình phạt tù là vấn đề lớn, phức tạp, phải căn cứ vào các tình tiết của vụ án được nêu trong bản án, quyết định đã được nước chuyển giao tuyên để chuyển đổi phù hợp với chính sách hình sự và quy định của pháp luật Việt Nam, trong khi chính sách hình sự của Việt Nam và các nước có nhiều điểm khác biệt.

Do đó, để bảo đảm tính ổn định, khả thi của Luật, thuận lợi khi áp dụng, phù hợp với thực tiễn và sự đa dạng của pháp luật các nước trên thế giới cũng như yêu cầu đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp và Cơ quan chủ trì soạn thảo thống nhất đề nghị không bổ sung các quy định chi tiết về nội dung này tại dự thảo Luật.

Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao thống nhất quản lý hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự

Đề cập về việc Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước đối với hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự của dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về hình sự, có ý kiến ĐBQH đề nghị quy định Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước đối với hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng nhấn mạnh, hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự là việc các quốc gia (thông qua các cơ quan tiến hành tố tụng: Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án) hỗ trợ, giúp đỡ nhau trong việc giải quyết vụ án hình sự. Do đó, dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về hình sự giao Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao thống nhất quản lý hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự trong phạm vi cả nước là phù hợp.

Về từ chối, hoãn thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự, có ý kiến ĐBQH đề nghị cân nhắc không quy định bắt buộc phải từ chối tương trợ tư pháp về hình sự trong trường hợp “yêu cầu tương trợ tư pháp đối với tội phạm có liên quan đến chính trị hoặc quân sự”.

Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho biết, tuy một số hiệp định song phương về tương trợ tư pháp mới được ký kết giữa Việt Nam và các nước thời gian gần đây có quy định vấn đề này, song đây là thỏa thuận riêng của hai nước, xuất phát từ đặc điểm cụ thể của các bên tham gia ký kết.

Do đó, để bảo đảm sự linh hoạt cho quá trình đàm phán, ký kết các hiệp định thời gian tới phù hợp với đặc điểm của tương trợ tư pháp về hình sự, đồng thời tránh tạo ra xung đột pháp luật hoặc tạo ra cách hiểu khác nhau đối với các quy định của pháp luật có liên quan, đặc biệt là Bộ luật Hình sự, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp và Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao thống nhất đề nghị tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng quy định đây là trường hợp có thể bị từ chối tương trợ tư pháp về hình sự thay cho quy định bắt buộc phải từ chối như dự thảo Luật trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9.

Về thực hiện tương trợ tư pháp về dân sự giữa Việt Nam với các nước có chung đường biên giới, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho biết, việc quy định tương trợ tư pháp về dân sự giữa Việt Nam và các nước có chung đường biên giới là cần thiết, tạo điều kiện cho cơ quan có thẩm quyền của các nước giải quyết nhanh vụ việc dân sự, phá sản, thi hành án dân sự, tránh dồn việc lên Cơ quan trung ương về tương trợ tư pháp về dân sự của mỗi nước.

Hiện nay, Nhà nước ta đã ký kết Hiệp định tương trợ tư pháp với cả 3 nước có chung đường biên giới, trong đó Hiệp định tương trợ tư pháp giữa Việt Nam và Lào có quy định nội dung tương trợ tư pháp về dân sự giữa cơ quan tư pháp của các tỉnh giáp biên giới hai nước. Do đó, tiếp thu ý kiến xác đáng của ĐBQH, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp thống nhất với Cơ quan chủ trì soạn thảo đề nghị nội luật hóa quy định của điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết và bổ sung 1 điều luật mới quy định về nội dung này.