Telegram, ứng dụng bảo mật hay “vùng tối” trên không gian mạng?

Đối với nhiều người, Telegram là công cụ bảo vệ quyền riêng tư giữa thời đại số hóa dữ liệu. Tuy nhiên, tại Việt Nam, nền tảng từng được kỳ vọng này lại đang dần trở thành “vùng tối” nguy hiểm, nơi tội phạm mạng ẩn náu, lừa đảo hoành hành và các hành vi vi phạm pháp luật lan rộng đến mức báo động.

Tự do, ẩn danh, rủi ro

Khác với Facebook, Zalo hay các nền tảng nhắn tin gắn liền với danh tính thật, Telegram cho phép người dùng hoạt động hoàn toàn ẩn danh từ việc đặt biệt danh, giấu số điện thoại, đến tham gia hoặc điều hành các nhóm/kênh lên đến hàng trăm nghìn người mà không cần xác minh danh tính. Chính vì vậy, ứng dụng này nhanh chóng trở thành “điểm tụ hội” của nhiều cộng đồng, từ nhà đầu tư tiền ảo, sinh viên chia sẻ tài liệu, đến các hội nhóm thảo luận chính trị, tôn giáo, nội dung người lớn...

Tuy nhiên, chính tính năng bảo mật cao và sự tự do không giới hạn ấy đã tạo điều kiện lý tưởng cho các hành vi phạm pháp phát triển mạnh mẽ. Hàng loạt kênh, nhóm Telegram đã và đang trở thành nơi diễn ra các hoạt động lừa đảo tinh vi, buôn bán chất cấm, phát tán nội dung đồi trụy, thậm chí cả môi giới mại dâm, cá độ bóng đá và rao bán dữ liệu cá nhân.

Ảnh minh họa.

Trong số các hoạt động vi phạm nổi bật trên Telegram tại Việt Nam, lừa đảo chiếm tỉ lệ lớn và ngày càng tinh vi. Từ các mô hình đầu tư tài chính “siêu lợi nhuận”, tiền ảo trá hình, đến lừa đảo tuyển dụng cộng tác viên online hay giả danh cơ quan nhà nước, tất cả đều được dàn dựng bài bản trong các nhóm kín.

Bên cạnh đó, hoạt động cờ bạc trực tuyến cũng “ẩn mình” dưới các kênh cá độ bóng đá, đánh lô đề, game bài đổi thưởng... với số tiền giao dịch lên đến hàng tỷ đồng. Các đường dây này thường sử dụng tài khoản ngân hàng không chính chủ hoặc tiền điện tử để qua mặt cơ quan chức năng. Điển hình là vụ việc Công an tỉnh Bắc Giang triệt phá đường dây đánh bạc qua Telegram với quy mô lên đến 1 tỷ đồng.

Một thực trạng đáng báo động khác là sự phát triển của các “chợ tình” công khai trên nền tảng này. Các kênh môi giới mại dâm đăng tải hình ảnh, video nhạy cảm kèm giá cả và phương thức liên hệ. Các nhóm “sugar baby – sugar daddy”, chia sẻ kinh nghiệm “check hàng” mọc lên như nấm, khiến Telegram dần trở thành một “ổ mại dâm” trên không gian mạng.

Telegram và nguy cơ thành “web đen” phiên bản mới

Theo thống kê từ Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05), trong số hơn 9.600 kênh, nhóm Telegram hoạt động tại Việt Nam, có tới 68% mang nội dung xấu độc, vi phạm pháp luật. Nhiều nhóm có hàng chục nghìn người tham gia, tán phát tài liệu phản động, thông tin giả mạo, thậm chí nghi vấn liên quan đến khủng bố.

Các chuyên gia an ninh mạng cảnh báo: Telegram có nguy cơ trở thành một phiên bản mới của “web đen”, nơi các hành vi tội phạm diễn ra ngang nhiên nhưng lại rất khó truy vết. Với khả năng tạo tài khoản ẩn danh, mã hóa đầu-cuối, không lưu trữ dữ liệu tại quốc gia sử dụng, Telegram trở thành “pháo đài ảo” cho tội phạm mạng nương náu và giao dịch.

Telegram hiện không có văn phòng đại diện tại Việt Nam, cũng không thực hiện nghĩa vụ thông báo cung cấp dịch vụ viễn thông xuyên biên giới như quy định từ ngày 1/1/2025 theo Luật Viễn thông. Do đó, các cơ quan chức năng Việt Nam gặp nhiều khó khăn trong việc yêu cầu hợp tác điều tra, xử lý vi phạm hoặc gỡ bỏ nội dung độc hại.

Cục Viễn thông đã đề nghị các doanh nghiệp viễn thông trong nước triển khai biện pháp kỹ thuật nhằm ngăn chặn Telegram. Tuy nhiên, với sự phổ biến của VPN và proxy, việc cấm đoán kỹ thuật là không bền vững. Bởi vấn đề cốt lõi không nằm ở nền tảng, mà ở cách sử dụng.

Trong bối cảnh các nền tảng xuyên biên giới phát triển mạnh, việc quản lý không gian mạng không thể chỉ dựa vào biện pháp hành chính. Việt Nam cần một chiến lược toàn diện giữa kết hợp truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng, tăng cường phối hợp quốc tế về an ninh mạng, sử dụng trí tuệ nhân tạo để giám sát và phân tích dữ liệu bất thường.

Cùng với đó là việc hoàn thiện khung pháp lý, quy trách nhiệm rõ ràng cho các nền tảng nước ngoài khi cung cấp dịch vụ tại Việt Nam. Nếu không, những nền tảng như Telegram sẽ tiếp tục là mảnh đất màu mỡ cho tội phạm công nghệ cao.

Công nghệ bản thân không có lỗi. Telegram được tạo ra với sứ mệnh bảo vệ quyền riêng tư, nhưng sự thiếu kiểm soát đang biến nó thành “vùng tối” đầy nguy hiểm. Từ một ứng dụng lý tưởng cho giao tiếp an toàn, Telegram đã và đang trở thành công cụ cho giới tội phạm lộng hành tại Việt Nam. Đã đến lúc cần một hành động quyết liệt, khéo léo và đồng bộ để kéo ánh sáng trở lại không gian số, trước khi “vùng tối” này lan rộng và không thể kiểm soát.

T.An