Tăng cường kiểm soát các hành vi trục lợi từ xăng dầu để hạn chế chi phí đẩy

Tại Đối thoại "Dòng xoáy lạm phát - Kiểm soát chi phí đẩy", ông Đặng Công Khôi - Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) cho rằng, áp lực lạm phát dâng cao từ những yếu tố liên quan đến chi phí đẩy là một trong những vấn đề được dự báo ngay từ cuối năm 2021 và đầu năm 2022. Như thường lệ, trong quý I, nhu cầu mua sắm của người dân tăng cao vào dịp Tết, giá hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng thiết yếu thường nhích tăng nên CPI quý I thường rất cao.

Cũng trong quý I, những yếu tố khó lường như chiến sự Nga - Ukraine và tiếp sau đó, chính sách trừng phạt của Mỹ và châu Âu đối với Nga gây thêm sức ép cho công tác quản lý giá. Tuy nhiên, theo số liệu Tổng cục Thống kê vừa công bố, CPI quý I tăng 1,92% so với cùng kỳ năm trước cho thấy vấn đề kiểm soát mặt bằng giá khá thành công. Hiện công tác quản lý giá vẫn đang nằm trong kịch bản và trong tầm kiểm soát. Tuy nhiên, công tác quản lý, điều hành giá từ nay đến cuối năm vẫn chịu rất nhiều yếu tố khó lường nên không được lơ là, chủ quan. Chi phí đẩy hiện là thách thức lớn nhất và phải kiểm soát được vấn đề này thì lạm phát cơ bản sẽ đạt được mục tiêu.

Cục Quản lý giá dự tính mức giá xăng dầu bình quân sẽ tăng rất cao, khoảng 40% (Ảnh minh họa: Lê Thắm)

Chi phí sản xuất tăng cao dẫn đến áp lực tăng giá hàng loạt hàng hóa, dịch vụ, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất trong nước có thể dễ dàng nhận thấy. Vòng xoáy lạm phát thứ nhất, thứ hai bắt đầu lan dần. Trong đó, theo đánh giá, đến thời điểm hiện nay, yếu tố khó lường nhất vẫn giá xăng dầu. Đây là yếu tố quyết định đến việc thực thi thành công các kịch bản điều hành giá.

Với kịch bản xấu nhất, Cục Quản lý giá dự tính mức giá xăng dầu bình quân sẽ tăng rất cao, khoảng 40%, lúc đó, nhiệm vụ kiểm soát lạm phát sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Do đó, Cục Quản lý giá vẫn thường xuyên cập nhật thông tin kịp thời để phân tích, đánh giá nguyên nhân, đưa ra những dự báo và kịp thời báo cáo Ban Chỉ đạo điều hành giá, từ đó, điều chỉnh linh hoạt các kịch bản điều hành và những giải pháp thực thi hiệu quả, hướng đến mục tiêu kiểm soát lạm phát theo mục tiêu Chính phủ và Quốc hội giao.

"Ngoài ra, chúng tôi cho rằng, phải nhanh chóng kiểm soát được yếu tố lạm phát kỳ vọng. Yếu tố này tác động rất mạnh lên mặt bằng chung, tâm lý chung của thị trường. Nếu có thể kiểm soát được điều này sẽ là một thành công rất lớn. Thời gian qua, theo chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Tài chính và các bộ ngành cũng rất tăng cường công tác cung cấp thông tin, tăng cường trao đổi, tham gia các diễn đàn trao đổi để cung cấp các thông tin đầy đủ kịp thời và trung thực nhất, nắm được diễn biến và nguyên nhân, để từ đó sẽ hạn chế được yếu tố lạm phát kỳ vọng", ông Khôi nhấn mạnh.

Ở góc độ cơ quan quản lý thị trường, ông Nguyễn Đức Lê - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Tổng Cục Quản lý thị trường, Bộ Công Thương) cho biết, với xăng dầu, Cục đã tăng cường giám sát 16.800 cây xăng. Trong quá trình kiểm tra xử lý, ngoài vi phạm về điều kiện kinh doanh như phòng chống cháy nổ, kiểm định cây xăng thì các hành vi chủ yếu thời gian qua là các cửa hàng lợi dụng giờ cao điểm, quản lý thị trường lỏng lẻo để bơm chồng số, không niêm yết giá, tự ý điều chỉnh giá, treo biển không bán hàng dù vẫn có hàng, cố tình găm lại để đợi giá cả lên để bán ra, hoặc che bảng, thông báo cột bơm hỏng, tìm mọi cách để không bán hàng trong những thời điểm Chính phủ điều chỉnh giá. Ngoài ra, một số đối tượng tìm các sản phẩm xăng dầu kém chất lượng bán hàng ra để thu lợi bất chính. Từ đầu năm đến nay chúng tôi đã kiểm tra trên 150 vụ xử lý khoảng 50 vụ với số tiền trên 2,5 tỷ đồng.

"Bên cạnh xăng dầu, các mặt hàng thiết yếu khác cũng được tăng cường kiểm tra. Chúng tôi đã phối hợp với Tổng cục Hải quan trong việc xác định nguyên liệu đầu vào cũng như nguồn gốc xuất xứ của hàng hóa khi xuất sang các nước có hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, phối hợp với các cơ quan của Bộ Tài chính trong xác định giá, đặc biệt đẩy mạnh kiểm tra bán hàng có niêm yết giá", ông Lê cho biết.

Theo ông Lê, để kiểm soát giá hàng hóa, tránh hành vi "té nước theo mưa", thứ nhất, Việt Nam cần đa dạng hóa nguồn cung nhằm đảm bảo nguyên vật liệu cho các đơn vị sản xuất. Thứ hai, nắm bắt được tình hình thị trường, trên cơ sở thực tế đó xây dựng chính sách quản lý điều hành về giá để tham mưu cho Chính phủ có những quyết định tốt nhất để ổn định giá cả. Thứ ba, ý thức của người tiêu dùng trong vấn đề ứng phó với giá cả, lạm phát cần được chuyển biến, lựa chọn những sản phẩm phù hợp, đang sẵn có thay vì tìm các sản phẩm nhập khẩu…

Thứ tư, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nhất là trong lĩnh vực quản lý giá, làm sao để tất cả nơi sản xuất kinh doanh được niêm yết giá, loại trừ những tổ chức cá nhân lợi dụng tình hình dịch bệnh để tăng giá, đầu cơ, găm hàng tích trữ hàng dẫn đến khủng hoảng hàng cho người dân. Thứ năm, tuyên truyền, các cơ quan chức năng phải cho người dân thấy các thông tin chính xác, kịp thời về chính sách của Nhà nước trong việc bình ổn thị trường kiềm chế lạm phát.

Ý thức của người tiêu dùng trong vấn đề ứng phó với giá cả, lạm phát cần được chuyển biến, lựa chọn những sản phẩm phù hợp, đang sẵn có thay vì tìm các sản phẩm nhập khẩu (Ảnh minh họa: Bảo Thoa)

Chuyên gia Nguyễn Đức Chung - Quyền Hiệu trưởng trường Đại học Ngân hàng thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, thông thường, lạm phát luôn tác động nhiều vòng đến nền kinh tế, có vòng 1, vòng 2, vòng 3 và nhiều hơn nữa. Trong khi đó, vấn đề năng lượng Việt Nam rất khó có thể kiểm soát được do vẫn phải phụ thuộc một phần vào thị trường quốc tế, thậm chí kịch bản xấu về năng lượng cũng không thể dự báo chính xác. Vì vậy, ảnh hưởng của các vòng sẽ bị đan xen, tác động kép lẫn nhau.

"Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy, giá xăng dầu ảnh hưởng rất mạnh tới một số mặt hàng của Việt Nam. Ví dụ xăng dầu chiếm 58,5% giá thành của các ngành luyện kim, phân bón, thép; 36,73% của thuỷ sản; 63,36% của vận tải. Ngoài giá xăng dầu, vẫn còn một vấn đề phải tính đến nữa là việc Trung Quốc đang theo đuổi chính sách Zero Covid-19, làm gián đoạn chuỗi cung ứng, khan hiếm nguyên vật liệu. Thực tế ở thành phố Hồ Chí Minh, nguồn cung của thị trường rất căng và giá thì khó đoán.

Từ các diễn biến trên, chúng tôi đưa ra kịch bản mô phỏng là: Nếu xăng dầu tiếp tục tiến tới mức 140 USD/thùng thì lạm phát bình quân cả năm vẫn có thể ở mức 4%. Nhưng tính theo tháng và so với cùng kỳ, lạm phát sẽ vượt 4% ngay trong tháng 8 và tháng 9, thậm chí cuối năm có thể lên trên 7%. Khi đó, nó sẽ gây ra kỳ vọng lạm phát và áp lực cho việc điều hành, kiểm soát lạm phát của năm 2023. Do đó, việc đặt ra các mục tiêu là rất quan trọng để đảm bảo tính ổn định, minh bạch trong thông tin. Tuy nhiên, cũng phải đảm bảo tính linh hoạt với thị trường", ông Chung phân tích.

Theo ông Chung, với phần cấu phần giá năng lượng không thể lường trước, cùng một số yếu tố nguy cơ đang tiềm ẩn sẽ ảnh hưởng rất lớn tới lạm phát, Việt Nam nên điều chỉnh phù hợp hơn, mục tiêu kiểm soát lạm phát ở mức 4% có thể đã quá cũ. Như vậy sẽ giảm áp lực cho nhà quản lý, tránh kỳ vọng từ người dân, đồng thời thể hiện tính linh hoạt và thị trường.

Bảo Thoa