Những sáng kiến trẻ làm đẹp Thủ đô từ việc nhỏ nhất

Công cụ giải bài toán đô thị

Giờ tan tầm ở Hà Nội luôn là trải nghiệm đầy căng thẳng với bất cứ ai, với tiếng còi xe dày đặc, dòng phương tiện nối dài và các nút giao liên tục quá tải. Nhưng với hai học sinh Lê Quang Thắng và Bùi Ngọc Diệp (Trường TH&THCS FPT Cầu Giấy), chính sự “hỗn loạn” ấy lại trở thành động lực để các em tạo ra một mô hình công nghệ phục vụ đời sống đô thị: “Giao thông xanh với AI”.

Mô hình công nghệ “Giao thông xanh với AI”.

Bắt đầu từ vài trăm bức ảnh tự mình chụp ngoài đường phố Hà Nội, hai bạn trẻ tự thu thập dữ liệu, tự tìm hiểu kiến thức, rồi tự huấn luyện mô hình YOLO - công nghệ nhận diện đối tượng thời gian thực được sử dụng trong nhiều hệ thống công nghệ hiện đại. Nhờ đó, hệ thống có thể phân loại xe máy, ô tô, xe tải… và đặc biệt tối ưu hóa thời gian đèn tín hiệu dựa trên mật độ phương tiện tại từng thời điểm.

“Chúng em nhận thấy thời gian đèn đỏ ở nhiều nút giao chưa được tối ưu, gây ùn tắc và ô nhiễm. Mong muốn giải quyết vấn đề này đã thôi thúc chúng em xây dựng hệ thống giao thông thông minh”, bạn Lê Quang Thắng chia sẻ.

Không chỉ dừng ở việc đếm xe, mô hình mà hai học sinh phát triển có thể góp phần giảm tắc nghẽn, phân luồng giao thông và gợi mở hướng tích hợp với các trung tâm điều khiển giao thông trong tương lai. Bên cạnh đó, các ứng dụng AI trong giao thông còn mở ra nhiều khả năng như cảnh báo tai nạn, nhận diện tình huống nguy hiểm hay các thiết bị hỗ trợ an toàn cho người đi đường.

Việc các bạn trẻ chủ động tìm hiểu, thử nghiệm và hiện thực hóa ý tưởng đã cho thấy bộ mặt mới của thế hệ Gen Z - tư duy nhanh, sẵn sàng thử sai và hướng đến giải pháp.

Cũng mang tinh thần “nhìn thẳng vấn đề đô thị để tìm cách giải”, Nguyễn Thành Vinh và Trần Khải Tuấn (Trường THCS-THPT Nguyễn Siêu) lại chọn một hướng rất khác: Xử lý rác thải - bài toán nan giải của mọi thành phố lớn.

Từ 20.000 hình ảnh của các loại rác như giấy, nhựa, thủy tinh, kim loại… hai bạn xây dựng mô hình AI có khả năng phân loại rác chỉ trong 1-2 giây. Máy được kết hợp giữa camera, cảm biến và bảng mạch điều khiển, cho phép rác được nhận diện và tự động gạt vào thùng đúng loại.

Điều đặc biệt, cả hai tự học Python, C++, tự lắp ráp hệ thống phần cứng, và khi gặp khó khăn còn… lên Chat GPT để hỏi. Ý tưởng tuy xuất phát từ quan sát đời thường, khi nhiều người vẫn chưa quen phân loại rác, nhưng cách triển khai lại thể hiện rõ nét sự chủ động và nhạy bén của thế hệ trẻ: Học nhanh, làm thật, thử nghiệm liên tục.

Không chỉ tạo ra sản phẩm công nghệ, các em còn góp phần quan trọng trong việc hình thành thói quen xanh cho cộng đồng. Bởi mỗi thiết bị như vậy xuất hiện ở trường học hay khu dân cư đều có thể tác động trực tiếp đến hành vi của hàng trăm, hàng nghìn người.

Bền bỉ lan tỏa lối sống xanh

Trong số các sáng kiến vì môi trường của thanh thiếu niên Hà Nội, nhóm học sinh lớp 8A1 Trường THCS Giảng Võ 2 gồm: Phạm Như Lâm, Đỗ Thành Thắng, Đồng Trịnh Việt Bách, Lê Trường Vĩ lại chọn cách tiếp cận không cần sản phẩm vật lý, nhưng tạo ra sức lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng.

Dự án “Clean Transport for a Sustainable Future”.

Dự án “Clean Transport for a Sustainable Future” của các bạn hướng đến vận động thói quen di chuyển bền vững - khuyến khích người dân sử dụng xe đạp và xe điện nhằm giảm phát thải CO2 và cải thiện chất lượng không khí.

Điểm độc đáo của dự án nằm ở cách các bạn trẻ truyền thông. Nhóm xây dựng landing page chuyên nghiệp, sản xuất video, infographic, thực hiện khảo sát trực tuyến và truyền thông mạng xã hội theo phong cách trẻ trung, bắt trend. Nhờ đó, thông điệp giảm phát thải được tiếp cận theo cách dễ hiểu, gần gũi và phù hợp với giới trẻ.

Không chỉ dừng ở việc thay đổi nhận thức, dự án còn được liên hệ với ba mục tiêu phát triển bền vững (SDGs): Sức khỏe, thành phố bền vững và hành động vì khí hậu. Đại diện Trường THCS Giảng Võ 2 đánh giá, đây là ví dụ điển hình cho chiến lược đưa STEM vào đời sống: Học sinh không chỉ học lý thuyết mà giải quyết các vấn đề thực tế của xã hội.

Nếu những dự án AI cho thấy sức mạnh công nghệ, thì Striped Project, một dự án môi trường do học sinh Hà Nội lập nên từ năm 2015, lại khẳng định giá trị của sự bền bỉ. Trải qua 10 năm hoạt động, nhóm đã trở thành phong trào bảo vệ môi trường nổi bật của người trẻ Thủ đô.

Striped Project duy trì nhiều chương trình quen thuộc như “Lượm đây” - thu gom giấy vụn, báo, chai lọ; “Giờ phe” - hội chợ tái chế gây quỹ; “Striped tour” - hoạt động đồng hành cùng học sinh tiểu học thực hành tái chế; hay “Ngày tình nguyện” - mang các hoạt động giáo dục môi trường đến trẻ em vùng cao. Từ các vật phẩm thu gom, nhóm phân loại, tái chế và gây quỹ hỗ trợ những hoàn cảnh khó khăn.

Không chỉ là các buổi thu gom rác hay phiên chợ thiện nguyện, Striped Project còn lan tỏa lối sống xanh bằng những nội dung rất đời thường trên mạng xã hội. Một bài viết về màng xốp hơi trong các gói hàng, kể rằng “khi mở gói hàng, thứ nhìn thấy đầu tiên không phải món đồ mình mong đợi mà là lớp màng xốp hơi quen thuộc, thứ đang tạo ra hàng tấn rác thải nhựa”, khiến người đọc phải giật mình nhìn lại thói quen tiêu dùng của chính mình.

Một hoạt động tái chế, bảo vệ môi trường của dự án “Striped Project”.

Nhờ sự sáng tạo trong truyền thông, trang fanpage của dự án đã thu hút hơn 30.000 lượt theo dõi, trở thành kênh lan tỏa thói quen xanh nhẹ nhàng mà hiệu quả. Từ vài chục thành viên ban đầu, dự án nay đã có hàng trăm bạn trẻ tham gia mỗi năm, hoạt động rộng khắp tại nhiều trường học và trung tâm bảo trợ. Điều tạo nên sức hút bền lâu của Striped không chỉ là những hoạt động thiện nguyện, mà là cảm giác “được góp phần thay đổi điều gì đó”, dù rất nhỏ, nhưng chân thực.

Từ các sáng kiến giao thông, mô hình phân loại rác, dự án truyền thông môi trường đến phong trào tái chế bền bỉ, có thể thấy người trẻ Thủ đô đang tiếp cận các vấn đề đô thị bằng một tinh thần rất mới. Họ không đứng ngoài hay chỉ phàn nàn về ùn tắc, ô nhiễm, rác thải; họ chọn cách tự tay xây dựng các giải pháp của riêng mình, đôi khi chỉ nhỏ, đôi khi còn là thử nghiệm, nhưng đều xuất phát từ mong muốn làm cho Hà Nội trở nên đáng sống hơn.

Các bạn trẻ nhìn những khúc mắc đô thị như ùn tắc, ô nhiễm, rác thải và lập tức nghĩ đến công nghệ, truyền thông hay các mô hình cộng đồng để giải quyết. Chính những hành động giản dị nhưng thiết thực ấy đang từng ngày góp phần tạo nên một Hà Nội xanh hơn, sạch hơn và hiện đại hơn, một Hà Nội được kiến tạo bởi chính những người trẻ của mình.