Làm báo trong kỷ nguyên số

Xu hướng không thể đảo ngược

Chuyển đổi số sẽ vẽ lại bức tranh báo chí. Đó là nhận định của một số chuyên gia. Tới bây giờ, không thể phủ nhận rằng kỷ nguyên số đã và đang giúp cho nền báo chí phát triển nhanh hơn về mọi mặt. Trong vài năm qua, nhiều đơn vị báo chí trong nước đã sớm bắt nhịp công nghệ, tiến mạnh trên nền tảng số. Tuy nhiên, nhìn tổng thể, chuyển đổi số trong các cơ quan báo chí Việt Nam còn chậm so với thế giới.

Đầu năm 2023, ứng dụng ChatGPT, một sản phẩm AI ra đời, nhanh chóng trở thành hiện tượng khuynh đảo toàn cầu. ChatGPT cũng ngay lập tức được đặt vào bối cảnh là “đối thủ thách thức” của báo chí, cả về nghĩa đen lẫn nghĩa bóng.

Người ta xem ChatGPT như là hiện tượng “thiên nga đen” (thường để mô tả sự kiện không thể đoán trước và có tác động lớn) có thể làm thay đổi quỹ đạo của ngành truyền thông, nó thúc đẩy một xu hướng vốn được dự đoán sẽ phải làm trong thời gian dài thì nay phải rút lại trong ngắn hạn - đó chính là chuyển đổi số. Báo chí buộc phải đổi mới và tồn tại.

Ảnh minh họa

Rõ ràng, sự bùng nổ của công nghệ thông tin, các nền tảng trực tuyến, truyền thông xã hội đang tạo ra sức ép cạnh tranh rất lớn đối với các cơ quan báo chí. Chuyển đối số là quá trình tất yếu của xã hội khi mà trí tuệ nhân tạo đang chiếm ưu thế, các cơ quan báo chí đương nhiên không thể đứng ngoài cuộc. Lúc này các nhà báo dường như đều nhận ra tiềm năng của công nghệ kỹ thuật số và cần phải cố gắng thích nghi với những thay đổi đang xảy ra. Ở thời buổi mà một Vlog có thể giành khán giả với những sản phẩm được sản xuất từ điện thoại thông minh thì bắt buộc các nhà báo phải thay đổi tư duy và cách làm, nếu không muốn mất độc giả.

Trên cơ sở kết hợp giữa nội dung tốt và công nghệ hiện đại, báo chí phải làm chủ nền tảng số, nền tảng truyền thông xã hội, hướng tới phương thức sản xuất, cung cấp thông tin đa phương tiện, đa nền tảng, đa dạng hóa thị trường và đa dạng hóa nguồn thu. Tất nhiên, chuyển đổi số không phải cứ muốn là có thể thành công. Song dù thế nào, dù khó khăn thì đây vẫn là con đường báo chí phải bước đi, quyết tâm thực hiện để phát triển. Trong bài viết trên trang Firmknow.com, Tom Rosenstiel, Giám đốc điều hành Viện Báo chí Mỹ khẳng định: “Chúng ta không có sự lựa chọn. Chuyển đổi số, hoặc là chết”.

Lấy thông tin làm trung tâm

Bước vào kỷ nguyên số từ đâu, như thế nào để đạt hiệu quả là câu hỏi của không ít nhà quản lý báo chí. Tại một hội thảo do Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông tổ chức mà người viết có tham dự, nhà báo Lê Quốc Minh, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng Biên tập báo Nhân Dân nêu quan điểm: Khi độc giả chuyển sang những nền tảng mới thì báo chí phải đuổi theo, đón đầu những nền tảng mới đó. Chuyển đổi số chính là để phục vụ độc giả được tốt hơn và nó phải xuất phát từ nhu cầu tự thân của các cơ quan báo chí.

Đối với báo Lao động Thủ đô, bước vào giai đoạn kỷ nguyên số, lãnh đạo Báo cũng đã nhanh nhạy nắm bắt xu thế. Chia sẻ về vấn đề này, Tổng Biên tập báo Lao động Thủ đô Lê Thị Bích Ngọc nhấn mạnh đến việc chuyển đổi số phải là quá trình thay đổi toàn diện về cách làm việc và phương thức sản xuất dựa trên các công nghệ số. Mỗi cơ quan báo chí có thể lựa chọn cách thức chuyển đổi số riêng cho mình, nó không chỉ là đầu tư công nghệ mà còn là vấn đề con người, tòa soạn báo phải tạo ra được quy trình sản xuất mới, tận dụng được sự ưu việt của công nghệ.

Ở thời điểm mà truyền thông xã hội bùng nổ, báo Lao động Thủ đô đã quyết định chuyển hướng đầu tư từ báo giấy tập trung sang phát triển báo điện tử. Bước đầu là phát triển kỹ thuật, các ứng dụng công nghệ để sản xuất các thể loại báo chí hiện đại như infographic, emagazine, video…; đẩy mạnh các hoạt động trực tuyến nhằm truyền tải thông tin đa dạng và tốt nhất. Tới đây, Báo sẽ tiếp tục đầu tư về công nghệ, tiếp cận các nền tảng trí tuệ nhân tạo để phát triển nội dung số.

Năm 2022, bên cạnh phát triển báo điện tử chính thức, Lao động Thủ đô đã xây dựng thêm hai chuyên trang điện tử, gồm: Chuyên trang “Làm giàu” với nội dung chuyên biệt về lĩnh vực kinh tế và chuyên trang “Lao động và Pháp luật” chuyên biệt phổ biến kiến thức pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động. Đây cũng là một phần trong hướng tiếp cận đúng đắn, lấy thông tin làm trung tâm.

Để đạt được mục tiêu chuyển đổi số, tòa soạn tập trung vào việc tạo ra nội dung chất lượng và độc đáo, riêng có; tìm ra các mô hình phát triển nội dung mới song song với đầu tư vào kỹ thuật số. Thay vì để độc giả phải tìm báo, phải mày mò đào bới thông tin qua những ô tìm kiếm trên mạng, thì tòa soạn sẽ tập trung vào việc xử lý thông tin, dữ liệu thu được để đưa ra sản phẩm nội dung tốt nhất, tìm đến theo đúng nhu cầu, xu hướng của từng độc giả riêng biệt.

Chỉ khi đó mới có thể cạnh tranh và tồn tại trong thế giới truyền thông đang thay đổi liên tục này.