Kỳ cuối: Xây dựng người Hà Nội hội nhập mà không hòa tan, hiện đại nhưng vẫn giữ trọn bản sắc

Quy tắc ứng xử - bước đi nền tảng

Sau những băn khoăn về việc nền tảng văn hóa Tràng An liệu có đủ sức chống chọi với “văn hóa đám đông” và trước thực trạng còn nhiều khoảng trống trong hành vi ứng xử, thực tế đã chứng minh thành phố Hà Nội đã hành động quyết liệt để bảo vệ và phát huy phẩm chất thanh lịch - văn minh trong thời đại số bằng những chính sách và phong trào cụ thể.

Đoàn viên, thanh niên hướng dẫn người dân sử dụng công nghệ số.

Hà Nội đã đạt kết quả đáng ghi nhận trong xây dựng văn hóa và con người Thủ đô. Chia sẻ với báo chí, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong cho biết, trong nhiệm kỳ 2020-2025, Thành phố đổi mới mạnh mẽ tư duy trong chiến lược xây dựng văn hóa, con người Thủ đô, trọng tâm là hoàn thiện và triển khai Đề án hệ giá trị người Hà Nội thời kỳ mới gồm 6 nhóm phẩm chất cốt lõi: Yêu nước, Nhân ái, Nghĩa tình, Trung thực, Sáng tạo, Hội nhập.

Hà Nội là địa phương đầu tiên trong cả nước đã ban hành và triển khai có hiệu quả Nghị quyết số 09 - Nghị quyết chuyên đề về “Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thành phố giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”… Việc xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh được Hà Nội đặc biệt chú trọng. Điểm nhấn là Hà Nội đã ban hành Chỉ thị số 30-CT/TU về “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh”…

Không chỉ vậy, Hà Nội là địa phương tiên phong cả nước trong việc ban hành quy tắc ứng xử tại nơi công cộng, trường học và cơ quan. Việc ra đời hai bộ Quy tắc ứng xử dành cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan thuộc thành phố Hà Nội và Quy tắc ứng xử nơi công cộng trên địa bàn Hà Nội đang dần định hình lại văn hóa ứng xử người Hà Nội với các chuẩn mực rõ ràng: tôn trọng, nhường nhịn, không chen lấn xô đẩy, không vứt rác bừa bãi, giữ lời nói nhẹ nhàng…

Theo thời gian các bộ Quy tắc ứng xử đã chứng minh giá trị. Việc triển khai rộng khắp với nhiều hình thức phong phú đã dần tạo ra nếp văn hóa mới trong cán bộ, công chức và nhân dân.

Đó là các mô hình: “Chung cư văn hóa, ứng xử lịch thiệp, tôn trọng không gian chung, không lấn chiếm biến thành của riêng gia đình”; “Nhân dân, tiểu thương khu phố cổ thân thiện với du khách, không chèo kéo, tăng giá, ép du khách sử dụng dịch vụ”; “Hướng dẫn nhân dân chấp hành luật giao thông, thân thiện, nhường nhịn khi có va chạm trên đường”; “Thôn, tổ dân phố không tệ nạn xã hội, môi trường sáng, xanh, sạch, đẹp”…

Đáng nói, dù nhiều mô hình có nội dung tương tự, song việc triển khai không bị rập khuôn mà có sáng tạo cho phù hợp với điều kiện, đặc trưng, tính chất địa bàn, dân cư sinh sống. Từ quy tắc ứng xử ngoài đời thực, Hà Nội đã có cơ sở để bàn đến việc xây dựng những “quy tắc ứng xử số” - nơi con người thể hiện văn hóa không chỉ ngoài phố mà còn trên mạng.

Người cao tuổi tham gia lớp học về chuyển đổi số, mô hình triển khai phong trào "Bình dân học vụ số".

Xác định xây dựng văn hóa, con người là một hành trình bền bỉ. Thành ủy Hà Nội đã triển khai Chương trình số 06-CTr/TU về phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh (trước đây là Chương trình số 04-CTr/TU) suốt tám nhiệm kỳ liên tục).

Đáng chú ý, trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, Chương trình 06 cũng đề cập đến việc hình thành công dân số có nhân cách văn hóa, coi đây là yêu cầu tất yếu để Hà Nội vừa hội nhập quốc tế, vừa giữ bản sắc riêng. Hà Nội không thể chỉ thanh lịch trên phố, mà phải thanh lịch cả trên mạng. Công dân số của Thủ đô không chỉ giỏi công nghệ, mà phải biết mang tinh thần Tràng An vào từng hành vi trên không gian mạng.

Yêu cầu về định hình bản sắc văn hóa mới của người Hà Nội

Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong nhấn mạnh việc xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh không còn là nhiệm vụ văn hóa đơn thuần, mà đã trở thành yếu tố nền tảng trong chiến lược phát triển Thủ đô bền vững, hiện đại, mang bản sắc riêng, có năng lực cạnh tranh quốc tế và xứng đáng là “trái tim của cả nước”.

Hà Nội cũng đang chủ động bồi đắp thêm những giá trị mới, góp phần định hình bản sắc văn hóa mới của người Hà Nội thích ứng với thời đại số, trong đó, bồi đắp giá trị mới đó là: Trách nhiệm, sáng tạo, chủ động thích ứng. Tinh thần đổi mới sáng tạo - sẵn sàng thay đổi tư duy, phương pháp, hành động để bắt kịp xu hướng toàn cầu; Năng lực chuyển đổi số cá nhân - biết ứng dụng công nghệ vào học tập, lao động, quản lý cuộc sống; Tư duy công dân toàn cầu - sống có trách nhiệm với xã hội, với môi trường, và với tương lai của Thủ đô.

Một trong những hoạt động tích cực đang được triển khai sâu rộng trong tầng lớp nhân dân Thủ đô đó là phong trào “Bình dân học vụ số”. Nếu như cách đây hơn 70 năm, phong trào bình dân học vụ giúp xóa mù chữ cho hàng triệu người dân, thì nay, Hà Nội đang tái hiện tinh thần ấy trong bối cảnh mới: giúp mọi người, từ trẻ nhỏ đến người cao tuổi, trang bị kỹ năng số cơ bản.

Cùng với phong trào “Bình dân học vụ số”, mới đây, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội đã ban hành Chỉ thị số 11 về việc triển khai Chiến dịch “45 ngày đêm ra quân hỗ trợ hoạt động chuyển đổi số tại các xã, phường trong giai đoạn đầu vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp” trên địa bàn thành phố Hà Nội.

Tại nhiều phường, xã, các lớp học miễn phí được mở ra, dạy người cao tuổi cách dùng điện thoại thông minh, cách nhận diện tin giả, cách bảo mật thông tin cá nhân. Ở các trường học, giáo viên hướng dẫn học sinh kỹ năng sử dụng mạng xã hội an toàn, cách viết, bình luận có văn hóa. Cùng với đó, đoàn thanh niên “đi từng ngõ, gõ từng nhà” phổ cập về công nghệ số đến từng người dân.

Tại căn phòng chỉ rộng vài chục mét vuông, cũng là nhà riêng của ông Đinh Ngọc Sơn - Bí thư Chi bộ khu dân cư số 9 (phường Cầu Giấy, Hà Nội), nguyên Phó Trưởng khoa Phát thanh - Truyền hình, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, lớp học về chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) diễn ra sôi nổi.

Đối với ông Sơn, mô hình lớp học chuyển đổi số và AI ra đời nhằm xóa bỏ rào cản, nỗi sợ lên mạng là sẽ bị lừa đảo bủa vây. “Người già có nỗi sợ vào mạng sẽ bị kẻ xấu nhanh chóng tiếp cận và sẽ là nạn nhân của lừa đảo. Tôi có những cách giải thích vì sao lại bị lừa, luôn đề cao bảo mật thông tin cá nhân. Ngoài ra, cũng cần hướng dẫn mọi người sử dụng mạng xã hội một cách có văn minh, không chỉ là phổ cập kỹ năng công nghệ mà còn xây dựng thói quen văn hóa…”, ông Sơn nói.

Theo nhiều nhà khoa học, nhà quản lý, việc xây dựng chuẩn mực văn hóa người Hà Nội trong thời kỳ mới là hết sức cần thiết.

Việc xây dựng chuẩn mực văn hóa người Hà Nội trong thời kỳ mới được nhiều nhà khoa học, nhà quản lý cho là hết sức cần thiết. Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội cho rằng: “Việc xây dựng chuẩn mực văn hóa người Hà Nội cần triển khai gắn bó với hệ giá trị-văn hóa con người Việt Nam. Để thích ứng thời đại mới, cần bổ sung một số phẩm chất mới. 5 phẩm chất cần có, cụ thể là: Tiên phong, bản lĩnh, sáng tạo, bao dung, thanh lịch - văn minh”.

Giữ gìn, phát huy tinh hoa văn hóa, nâng cao nhận thức, thúc đẩy mạnh mẽ việc xây dựng, thực hiện giá trị, chuẩn mực, đặc trưng người Hà Nội thanh lịch, văn minh trong thời kỳ mới là hành trang quan trọng để người dân Thủ đô vững bước vào kỷ nguyên vươn mình. Trong bối cảnh đó, Hà Nội đã và đang có những giải pháp để nâng cao văn hóa giao tiếp, ứng xử và tinh thần trách nhiệm của công dân Thủ đô trong thời đại số, Cụ thể đó là đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức cho nhân dân về thái độ, hành vi ứng xử văn hóa trên không gian mạng.

Bổ sung, hoàn thiện quy chế, quy định quản lý, văn hóa ứng xử khi sử dụng không gian mạng. Chủ động, lan tỏa thông tin chính thống, tích cực, tin cậy cho nhân dân Thủ đô, đặc biệt là học sinh, sinh viên, đoàn viên, thanh niên trẻ của Thủ đô. Khơi dậy động cơ đúng đắn cho nhân dân Thủ đô trong phát triển văn hóa ứng xử trên không gian mạng. Xử lý nghiêm, kịp thời, có chế tài đối với cá nhân, tổ chức có thái độ, hành vi vi phạm văn hóa ứng xử trên không gian mạng trên địa bàn Thủ đô.

Tất cả sẽ góp phần lan tỏa hình mẫu công dân Hà Nội hiện đại. Việc định hình mẫu hình “Người Hà Nội thời đại mới” không chỉ nhằm phát triển bền vững Thủ đô, mà còn có ý nghĩa lan tỏa giá trị Việt Nam ra thế giới. Người Hà Nội vừa là người gìn giữ hồn cốt văn hóa dân tộc, vừa là công dân số, công dân toàn cầu - hội nhập mà không hòa tan, hiện đại nhưng vẫn giữ trọn bản sắc.