Kỳ cuối: Người cộng sản mẫu mực, nhà chính trị, quân sự song toàn

Theo các tài liệu lịch sử, nhắc đến tấm gương sáng về lòng yêu nước, thương dân, suốt đời phấn đấu hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân, giữ vững ý chí chiến đấu đến cùng thì không thể không nhắc đến đồng chí Phùng Chí Kiên.

Những năm tháng ông hoạt động ở nước ngoài (Trung Quốc và Liên Xô) là lúc phong trào cách mạng Việt Nam gặp muôn vàn khó khăn. Đây là giai đoạn ông hoạt động trên nhiều phương diện khác nhau, chẳng hạn như: Học tập, nghiên cứu lý luận, khảo sát và hoạt động thực tiễn, đặc biệt chuẩn bị những nội dung cho Đại hội Đảng lần thứ I. Một Đại hội có ý nghĩa vô cùng quan trọng, tạo bước ngoặt, đánh dấu sự phục hồi của phong trào cách mạng.

Những năm tháng hoạt động bên cạnh lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, với nhiều trọng trách khác nhau (huấn luyện, đào tạo cán bộ, chuẩn bị cho Hội nghị lần thứ tám Ban chấp hành Trung ương Đảng, bảo vệ, xây dựng căn bản cứ địa các mạng ở Bắc Sơn - Võ Nhai ...), ông đã giữ vững khí tiết cách mạng, nguyện hy sinh đến hơi thở cuối cùng để bảo toàn lực lượng cho cuộc chiến đấu lâu dài mà Đảng và dân tộc sẽ phải trải qua.

Không chỉ yêu nước, thương dân, ông còn nổi tiếng là nhà chính trị, quân sự tài ba, lỗi lạc. Lòng yêu nước, chí căm thù đế quốc xâm lược, khát khao thực hiện giải phóng dân tộc của ông đã gây được ấn tượng mạnh mẽ đối với lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc. Tố chất thông minh, nhạy cảm trong học tập tiếp thu khoa học quân sự của ông đã được Trường Quân sự Hoàng Phố, nơi ông theo học khóa V nhận xét: “Rất nghiêm chỉnh, cần cù lao động, dốc hết sức để học tập, bởi vì họ biết rằng để giành chính quyền về tay công nông, phải cầm lấy vũ khí chiến đấu và chỉ có tri thức quân sự mới giúp họ bảo vệ cách mạng khỏi thù trong, giặc ngoài”.

Trường Đại học Phương Đông và cố vấn quân sự Liên Xô cũng nhận xét: “Qua học tập và rèn luyện, đồng chí Phùng Chí Kiên tỏ rõ là người có năng lực về quân sự”.

Trong thời gian học tập ở Trường Quân sự Hoàng Phố, ông đã có nhiều đóng góp cho Đảng Cộng sản và Hồng quân Trung Quốc. Qua đó lũy được nhiều kinh nghiệm trong tổ chức xây dựng đơn vị quân đội, chỉ huy các trận đánh và các chiến thuật tác chiến.

Tài năng quân sự của ông được bộc lộ rõ nhất trong thời kỳ hoạt động ở Pắc Bó, Cao Bằng. Ngay sau khi nhận nhiệm vụ do Tổng Bí thư Trường Chinh giao, ông đã bắt tay ngay vào việc củng cố, xây dựng các cơ sở cách mạng, tổ chức đảng, đoàn thể. Một trong những bài học lớn nhất và có giá trị nhất được ông vận dụng một cách sáng tạo trên cương vị Chỉ huy trưởng Đội Cứu quốc quân lúc bấy giờ là dựa vào dân, bám trụ vào dân, có dân là có tất cả.

Dưới sự chỉ đạo của ông, Đội Cứu quốc quân đã bảo vệ an toàn Khu căn cứ Bắc Sơn, giúp xây dựng và phát triển các đội tự vệ, du kích tại các địa phương khác; bảo vệ an toàn cho các đồng chí cán bộ Trung ương Đảng về quán triệt Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ VIII, tổ chức đánh các đồn lẻ của địch, thu vũ khí.

Từ kinh nghiệm thực tiễn của mình, ông đã truyền đạt những kiến thức cơ bản về quân sự, nhất là chiến thuật du kích cho các cán bộ dự Hội nghị quán triệt Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ VIII, để khi trở về địa phương họ sẽ phổ biến cho tự vệ và quần chúng cách mạng.

Tuy nhiên, kế hoạch xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng trong thời kỳ chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa còn đang dang dở thì thực dân Pháp điên cuồng khủng bố, tập trung bủa vây hòng tiêu diệt lực lượng cán bộ nòng cốt của ta ở Khu căn cứ. Trước tình hình đó, ông đã vận dụng nhuần nhuyễn những quan điểm cơ bản về kháng chiến toàn dân, kết hợp giữa đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, nguyên tắc tác chiến du kích để bảo vệ an toàn cho cán bộ về dự Hội nghị quán triệt Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ VIII. Đồng thời, đưa các đồng chí trong Ban Thường vụ Trung ương Đảng về dưới xuôi an toàn.

Bên cạnh nhãn quan quân sự được đánh giá cao, đồng chí Phùng Chí Kiên còn là người chiến sĩ cộng sản quốc tế, nhà chính trị sắc sảo. Việc ông tìm đến Quảng Châu, trung tâm đào tạo huấn luyện cách mạng của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc là biểu hiện nhạy bén của một tư duy chính trị sáng suốt.

Khi Đảng Cộng sản và phong trào cách mạng Trung Quốc bị lực lượng của Tưởng Giới Thạch đàn áp, ông đã cùng nhiều cán bộ cách mạng Việt Nam đứng về phía Đảng Cộng sản Trung Quốc, trực tiếp tham gia cuộc khởi nghĩa Quảng Châu, chống lực lượng phản cách mạng. Với lòng quả cảm, sẵn sàng hy sinh xương máu, hiến dâng tất cả cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân Trung Quốc, đã khẳng định tinh thần quốc tế vô sản cao cả của những người cách mạng Việt Nam.

Trong những năm học tại Trường Đại học Phương Đông, tình hình cách mạng trong nước gặp muôn vàn khó khăn. Dưới ánh sáng tư tưởng của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, ông sớm xác định cho mình động cơ, tinh thần cách mạng và thái độ học tập nghiêm túc để về nước phục vụ sự nghiệp giải phóng đất nước, ông đã tận dụng mọi cơ hội để kết hợp chặt chẽ giữa lý thuyết trong các bài giảng với cuộc sống thực tiễn.

Sau khi kết thúc khóa học ở Trường Đại học Phương Đông, ông cùng với các đồng chí Lê Hồng Phong, Hà Huy Tập, Nguyễn Văn Dựt đã quyết định những vấn đề quan trọng liên quan đến vai trò lãnh đạo của Đảng và việc khôi phục phong trào cách mạng, trong đó có việc tổ chức Đại hội toàn quốc lần thứ nhất của Đảng. Ông đã cùng với đồng chí Hà Huy Tập dự thảo các văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ nhất của Đảng (tháng 3/1935) khi đồng chí Lê Hồng Phong đi dự Đại hội VII Quốc tế Cộng sản.

Theo sách Hồ Chí Minh toàn tập, Nghị quyết chính trị và nhiều nghị quyết quan trọng khác được thông qua tại Đại hội dưới sự chủ trì của các đồng chí Hà Huy Tập, Phùng Chí Kiên và một số đồng chí khác, tuy còn có những điểm "không sát với phong trào cách mạng thế giới và trong nước lúc bấy giờ", nhưng đã chứng tỏ sự chủ động, nhạy bén về chính trị của những người chủ trì.

Việc ông được chỉ định vào Ban Thường vụ Trung ương Đảng Cộng sản, lãnh đạo Ban chỉ huy ở ngoài của Đảng là sự ghi nhận của tổ chức Đảng về trình độ chính trị và đạo đức cách mạng. Có thể nói, với 16 năm hoạt động cách mạng chuyên nghiệp, đồng chí Phùng Chí Kiên đã để lại những dấu ấn quan trọng trong quá trình phát triển cách mạng của Đảng ta, quân đội ta, không chỉ về mặt tổ chức mà cả về mặt đường lối cách mạng.