Kỳ cuối: Công nghệ và chuyển đổi số - Đòn bẩy mới cho bảo đảm an toàn lao động

Chuyển đổi số trong an toàn lao động: Xu thế tất yếu

Trong bối cảnh nền kinh tế số bùng nổ, việc ứng dụng công nghệ để đảm bảo an toàn lao động (ATLĐ) không còn là lựa chọn mà đã trở thành xu thế tất yếu. Nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp, xây dựng, hóa chất… đã bước đầu triển khai các giải pháp như cảm biến đo nồng độ khí độc, camera AI giám sát hành vi mất an toàn, phần mềm theo dõi thời gian làm việc và tình trạng thiết bị.

Nhiều doanh nghiệp ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số đảm bảo an toàn cho người lao động. (Ảnh: Mai Quý)

Tại Tổng Công ty May 10, hệ thống cảnh báo thông minh được lắp đặt trong các xưởng cắt vải, giúp phát hiện ngay khi có hiện tượng chập điện hoặc nhiệt độ tăng bất thường, từ đó ngăn chặn nguy cơ cháy nổ. Còn tại Công ty TNHH Samsung Electronics Việt Nam, dữ liệu từ các thiết bị đeo tay (wearable device) giúp theo dõi chỉ số sức khỏe người lao động (NLĐ) trong thời gian thực để bố trí thời gian nghỉ phù hợp.

Theo báo cáo của Cục An toàn lao động (Bộ Nội vụ), năm 2024, số vụ tai nạn lao động tại các doanh nghiệp ứng dụng công nghệ giám sát giảm 30% so với các doanh nghiệp truyền thống. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy tác động rõ nét của chuyển đổi số đối với công tác phòng ngừa rủi ro.

Không chỉ dừng lại ở các doanh nghiệp FDI hoặc tập đoàn lớn, một số doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng đã bắt đầu tiếp cận công nghệ đơn giản, chi phí thấp hơn như phần mềm quản lý máy móc, ứng dụng checklist an toàn tự động; phần mềm “Giám sát an toàn”… Trong đó, nổi bật phải kế đến là Tổng Công ty Điện lực miền Nam, đơn vị này đã ứng dụng phần mềm “Giám sát an toàn” vào vận hành, điều này giúp tiết kiệm thời gian quản lý an toàn lao động từ xa cho các cấp quản lý.

Đề cập đến công tác chuyển đổi số trong lĩnh vực an toàn, vệ sinh lao động (ATVSLĐ), theo PGS.TS Nguyễn Lương An, chuyển đổi số giúp các cơ quan, xí nghiệp, đơn vị có điều kiện và bảo vệ bảo vệ tốt hơn NLĐ, giúp NLĐ được làm việc trong điều kiện môi trường an toàn hơn, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp sẽ giảm, năng suất lao động sẽ tăng cao. Khác với truyền thống, việc ứng dụng chuyển đổi số giúp quá trình bảo đảm an toàn diễn ra nhanh chóng, tiện lợi, hiệu quả, không mất nhiều sức người. “Nên nhớ trong lĩnh vực ATVSLĐ, chỉ cần nhanh hơn trong một tích tắc là đã có thể cứu sống được nhiều mạng người”, PGS.TS. Nguyễn Lương An lưu ý.

Khó khăn và khoảng trống pháp lý trong ứng dụng công nghệ an toàn

Dù công nghệ ATLĐ giúp tạo đột phá rõ rệt, nhưng còn nhiều rào cản, nhất là với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNNVV). Luật sư Dương Văn Thái - Chánh Văn phòng Công ty Luật TNHH Tùng Sơn, nhận định: “Việc ứng dụng các công nghệ giám sát an toàn như AI, camera nhận diện hay phần mềm cảnh báo trong nhà máy hiện vẫn chưa có hành lang pháp lý đầy đủ. Điều này khiến doanh nghiệp e dè trong việc triển khai vì lo ngại rủi ro trách nhiệm nếu có tranh chấp xảy ra.

Doanh nghiệp ngành dệt may đẩy mạnh ứng dụng AI và công nghệ vào dây chuyền sản xuất. (Ảnh minh họa)

Đặc biệt, theo luật sư Thái, một số quy định về bảo mật hình ảnh, dữ liệu cá nhân của NLĐ trong Luật An ninh mạng, Bộ luật Dân sự cũng cần được rà soát để thống nhất với thực tế áp dụng công nghệ mới.

Thực tế, chi phí đầu tư cho công nghệ an toàn, dù về dài hạn mang lại hiệu quả, nhưng trước mắt là áp lực với các doanh nghiệp có quy mô nhỏ. Nhiều doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xây dựng dân dụng, cơ khí, vận tải… còn lúng túng trong tiếp cận giải pháp phù hợp với ngành nghề và điều kiện sản xuất. Việc kết hợp công nghệ vào quy trình giám sát, đánh giá rủi ro vì thế càng thêm khó khăn do thiếu nhân sự hiểu và vận hành được hệ thống.

“Tôi cho rằng cần sớm bổ sung các điều khoản liên quan đến giám sát thông minh, sử dụng thiết bị tự động vào Luật ATVSLĐ. Đồng thời, cần có hướng dẫn cụ thể để doanh nghiệp vừa đảm bảo quyền riêng tư NLĐ, vừa vận hành hiệu quả các hệ thống công nghệ. Việc này cũng giúp cơ quan thanh tra có căn cứ pháp lý rõ ràng khi xử lý vi phạm hoặc kiểm tra thực thi”, luật sư Dương Văn Thái nhấn mạnh.

Cùng chung quan điểm với luật sư Thái, nhiều ý kiến đưa ra cho rằng, để tránh tình trạng “công nghệ đi trước - pháp luật theo sau”, cần thành lập các tổ công tác liên ngành giữa Bộ Nội vụ, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tư pháp để kịp thời xây dựng khung pháp lý mới phù hợp với xu hướng chuyển đổi số trong lĩnh vực lao động.

Phát triển chính sách và khung pháp lý để đảm bảo an toàn lao động là một bước quan trọng và cần thiết trong việc tạo ra một môi trường làm việc an toàn và lành mạnh. Trong bối cảnh công nghệ ngày càng phát triển và thay đổi nhanh chóng, việc cập nhật và duy trì chính sách đầy đủ và hiện đại trở nên cực kỳ cần thiết.

Một chính sách an toàn lao động hiệu quả cần dựa trên các nghiên cứu và phân tích dữ liệu thực tế, bao gồm cả thông tin về tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và các vấn đề sức khỏe liên quan. Nó cũng cần được xây dựng dựa trên nguyên tắc tham vấn và hợp tác giữa doanh nghiệp và NLĐ, đảm bảo rằng mọi quyết định và biện pháp được áp dụng đều phản ánh và bảo vệ lợi ích của tất cả các bên liên quan.

Ngành Điện lực Hà Nội đẩy mạnh áp dụng công nghệ và chuyển đổi số đảm bảo an toàn lao động.

Trong đó, các doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ và đào tạo, cập nhật quy trình và chính sách để đảm bảo phù hợp với bối cảnh mới. Đồng thời, việc tăng cường sự tham gia của nhân viên vào quá trình này cũng cực kỳ quan trọng, vì họ là những người trực tiếp tương tác với công nghệ và quy trình làm việc. Ở góc độ NLĐ, mỗi cá nhân cũng cần chủ động nâng cao kiến thức và kỹ năng liên quan đến an toàn lao động và công nghệ mới. Kêu gọi hành động mạnh mẽ từ cả cấp quản lý lẫn NLĐ sẽ tạo động lực cho việc cải thiện liên tục và bền vững về an toàn lao động trong tương lai.

Đặc biệt, trong kỷ nguyên số hóa đầy sôi động, việc ứng dụng công nghệ vào an toàn lao động không chỉ là xu hướng mà là yêu cầu cấp thiết. AI, IoT và Big Data không chỉ là những từ ngữ mà là những công cụ mạnh mẽ giúp định hình lại cách chúng ta bảo vệ NLĐ. Hãy chú ý đến sức mạnh của đào tạo liên tục, sự cần thiết của việc cập nhật chính sách và đặc biệt là sự chủ động từ mỗi cá nhân trong việc áp dụng công nghệ.

Hãy cùng nhau nắm bắt công nghệ số để môi trường làm việc không chỉ an toàn mà còn trở nên hiệu quả và năng động hơn bao giờ hết.