Kỳ 2: Cú hích mới cho giấc mơ "thành phố âm nhạc" của Thủ đô

Phóng viên: Thưa ông, dịp lễ Quốc khánh 2/9 vừa qua, Hà Nội đã tổ chức thành công các concert Quốc gia, những chương trình nghệ thuật mang màu sắc chính luận với quy mô chưa từng có. Ông đánh giá thế nào về hiện tượng này và những cơ hội mà nó mang lại?

Nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Long: Tôi cho rằng việc các concert Quốc gia dịp 2/9 vừa qua thu hút được sự quan tâm đặc biệt từ công chúng, đặc biệt là giới trẻ, với những con số khán giả chưa từng có là một tín hiệu hết sức tích cực. Điều này cho thấy sự định hình xu hướng thưởng thức âm nhạc yêu nước trong công chúng đang diễn ra một cách tự nhiên và mạnh mẽ.

Hiện tượng này mở ra nhiều cơ hội quan trọng: Trước tiên, nó khẳng định sức hút và tiềm năng thúc đẩy công nghiệp văn hóa của các concert Quốc gia. Tiếp theo, đây là dịp để công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ, được tiếp cận với những giá trị văn hóa, lịch sử dân tộc thông qua âm nhạc một cách sinh động và hiện đại.

Ngoài ra, những sự kiện này cho thấy khả năng tổ chức các chương trình văn hóa nghệ thuật quy mô lớn của Hà Nội, góp phần quảng bá hình ảnh Thủ đô như một trung tâm văn hóa quan trọng. Đây là cơ hội để các nhà hoạch định chính sách văn hóa và giới làm nghề có thêm căn cứ thực tiễn để thúc đẩy việc xây dựng Hà Nội thành một "thành phố âm nhạc" đúng nghĩa, nơi âm nhạc truyền thống và hiện đại hòa quyện.

Phóng viên: Vậy theo ông, Hà Nội cần làm gì để thực sự trở thành một thành phố âm nhạc và phát triển công nghiệp văn hóa?

Nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Long: Muốn biến Hà Nội thành một thành phố âm nhạc thực thụ, điều cốt lõi là phải xây dựng được một hệ sinh thái âm nhạc vừa năng động, vừa đa dạng và có tính bền vững. Điều này đòi hỏi một tầm nhìn tổng thể cùng sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, tổ chức văn hóa, cộng đồng nghệ sĩ, doanh nghiệp sản xuất và người dân.

Về hạ tầng, Hà Nội cần đầu tư mạnh mẽ vào việc hoàn thiện cơ sở vật chất văn hóa nghệ thuật. Đó là các nhà hát đa năng, sân khấu ngoài trời, phòng hòa nhạc đạt tiêu chuẩn quốc tế, cùng hệ thống sân khấu di động. Không thể thiếu hạ tầng phục vụ sản xuất âm nhạc như studio thu âm chuyên nghiệp, phòng xử lý hậu kỳ…

Mặt khác, việc đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực âm nhạc cũng cực kỳ quan trọng. Hà Nội cần định hướng giáo dục âm nhạc theo hướng vừa giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, vừa hòa nhập với xu thế thế giới. Song song đó là các chương trình hỗ trợ tài năng trẻ thông qua học bổng, cơ hội biểu diễn, và việc nâng cao nhận thức âm nhạc trong cộng đồng.

Điều thứ ba không kém phần then chốt là xây dựng thị trường âm nhạc lành mạnh. Khi nghệ sĩ có thể sinh sống từ âm nhạc và khán giả sẵn sàng chi trả cho giá trị nghệ thuật, lúc đó công nghiệp mới thực sự phát triển. Điều này đòi hỏi sự cởi mở với đa dạng thể loại âm nhạc, các thủ tục hành chính thuận lợi cho hoạt động biểu diễn, và khuyến khích tinh thần thử nghiệm sáng tạo.

Trong khi đó, Hà Nội có lợi thế đặc biệt về văn hóa truyền thống: chèo, ca trù, hát xẩm... đó là nguồn tài nguyên để sáng tạo. Một thành phố âm nhạc là nơi những yếu tố truyền thống và đương đại cùng tồn tại và tạo cảm hứng cho nhau.

Và điều kiện tiên quyết để Hà Nội trở thành "thành phố âm nhạc" là có một chính sách tổng thể phát triển công nghiệp văn hóa. Trong đó là sự tổng hòa của biểu diễn âm nhạc, bản quyền, sản xuất, phân phối, marketing, quản trị nghệ sĩ, đơn vị phát triển nền tảng số, đơn vị sáng tạo nội dung... Đồng thời, nên có quỹ hỗ trợ sáng tạo, chính sách ưu đãi thuế, có cơ chế hợp tác giữa Nhà nước và các tổ chức, cá nhân.

Phóng viên: Là một nhà nghiên cứu âm nhạc, ông nhận định như thế nào về xu hướng kết hợp văn hóa, nghệ thuật truyền thống với âm nhạc hiện đại để tiếp tục phát huy thành công của các concert Quốc gia và thu hút khách trong và ngoài nước đến thưởng thức?

Nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Long: Đưa chất liệu dân gian vào âm nhạc hiện không chỉ là giữ gìn bản sắc mà còn đáp ứng nhu cầu công chúng. Giới trẻ hôm nay cởi mở, thích khám phá nhưng cũng tìm kiếm sự kết nối với cội nguồn. Khi nghe một bản pop có âm hưởng chèo, hay R&B phảng phất quan họ, họ vừa thấy gần gũi vừa mới lạ. Đây chính là cách âm nhạc dân gian được “trẻ hóa”, sống động và không bị lãng quên trong đời sống hiện đại.

Tuy nhiên, để tiếp tục phát huy thành công này và thu hút hiệu quả hơn khán giả trong và ngoài nước, đặc biệt là khách du lịch quốc tế, Hà Nội cần có chiến lược tổ chức nghệ thuật bài bản hơn, cả về nội dung, hình thức lẫn cách tiếp cận công chúng.

Ví như, cần tập trung vào các khía cạnh như: Xây dựng thương hiệu sự kiện âm nhạc rõ ràng và liên tục; kết hợp hiện đại và truyền thống trong các chương trình nghệ thuật; thiết kế các trải nghiệm nghệ thuật hướng đến khách quốc tế; chăm sóc hệ sinh thái nghệ sĩ - công chúng - truyền thông; và định hướng phát triển du lịch âm nhạc.

Những concert Quốc gia dịp 2/9 vừa qua đã chứng minh rằng Hà Nội hoàn toàn có thể tổ chức thành công các sự kiện âm nhạc tầm cỡ, đồng thời khẳng định tiềm năng to lớn của dòng nhạc yêu nước trong việc thu hút công chúng. Điều này đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ từ chính quyền, doanh nghiệp, nghệ sĩ và cộng đồng. Chỉ khi đó, Hà Nội mới có thể thực sự trở thành một trong những điểm được nhắc đến trên “bản đồ âm nhạc thế giới”. Điều này góp phần quan trọng vào sự phát triển của ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam.

Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi!