Khẳng định vai trò giám sát của MTTQ Việt Nam với lĩnh vực tiết kiệm, chống lãng phí

Tham dự Hội nghị có đại diện lãnh đạo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ Tài chính; các chuyên gia, nhà khoa học trong Hội đồng Tư vấn Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam; lãnh đạo Ủy ban MTTQ Việt Nam các tỉnh Bắc Ninh, Hưng Yên và thành phố Hà Nội.

Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Hoàng Công Thủy phát biểu tại Hội nghị.

10 nguyên tắc tiết kiệm, chống lãng phí

Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 6 thông qua ngày 26/11/2013, có hiệu lực kể từ ngày 1/7/2014. Qua 10 năm thực hiện Luật, lãng phí còn diễn ra khá phổ biến, dưới nhiều dạng thức khác nhau, đã và đang gây ra nhiều hệ lụy cho phát triển. Bởi vậy, dự án Luật tiết kiệm, chống lãng phí nhằm xây dựng khung pháp lý về tiết kiệm, chống lãng phí rõ ràng, hiệu quả, đảm bảo các tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc quản lý, sử dụng các nguồn lực của đất nước nhận thức rõ hơn vai trò, tầm quan trọng của công tác tiết kiệm, chống lãng phí, thực sự tham gia có trách nhiệm vào công tác này.

Đối tượng áp dụng của dự thảo Luật bao gồm: 1.Cơ quan nhà nước; 2.Đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân; 3.Đơn vị sự nghiệp công lập; 4.MTTQ Việt Nam; 5.Cơ quan Đảng Cộng sản Việt Nam; tổ chức chính trị - xã hội; tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp; tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp; 6.Doanh nghiệp nhà nước; 7.Doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân khác có liên quan đến công tác tiết kiệm, chống lãng phí.

Dự thảo nêu rõ 10 nguyên tắc tiết kiệm, chống lãng phí như: Tiết kiệm, chống lãng phí là nhiệm vụ thường xuyên từ chủ trương, đường lối, cơ chế chính sách đến tổ chức thực hiện gắn với kiểm tra, thanh tra, giám sát.

Tiết kiệm, chống lãng phí được thực hiện ngay từ khâu xây dựng chính sách, soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật. Trong quá trình xây dựng chính sách, soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực thuộc phạm vi tiết kiệm, chống lãng phí, cơ quan chủ trì lập đề xuất chính sách, soạn thảo văn bản phải xác định cụ thể các biện pháp chống lãng phí, đánh giá tác động và nêu rõ tại các Tờ trình cơ quan có thẩm quyền xem xét, ban hành văn bản. Việc theo dõi, đánh giá hiệu quả pháp luật về tiết kiệm, chống lãng phí phải được thường xuyên thực hiện nhằm kịp thời phát hiện những điểm nghẽn, nút thắt và đề xuất giải pháp, đảm bảo đồng bộ, thống nhất với chủ trương, đường lối của Đảng.

Bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch; bảo đảm vai trò giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên của MTTQ Việt Nam và nhân dân trong việc tiết kiệm, chống lãng phí. Tăng cường lồng ghép nội dung giáo dục về tiết kiệm, chống lãng phí trong hệ thống giáo dục quốc dân…

Cần cụ thể vai trò giám sát của MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên

Tại Hội nghị, đại biểu tham dự đã tập trung thảo luận vào nội dung dự thảo Luật nhằm góp phần hoàn thiện dự thảo Luật trước khi trình Quốc hội.

GS.TS Trần Ngọc Đường, Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn Dân chủ và pháp luật Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam phát biểu tại Hội nghị.

GS.TS Trần Ngọc Đường, Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn Dân chủ và pháp luật Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam cho rằng, Dự thảo tuy đã thể chế hóa được phần lớn quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước ta, nhưng vẫn còn một số hạn chế về nội dung, phương thức, phương tiện, công cụ thực hiện và cơ chế xác định trách nhiệm.

Trong đó, dự thảo Luật quy định chưa đầy đủ, chưa bao quát hết các lĩnh vực dễ phát sinh lãng phí trong thực tế. Ví dụ một số lĩnh vực mới, nhạy cảm rất dễ gây lãng phí chưa được quy định như lãng phí trong chuyển đổi số (đầu tư dàn trải phần mềm, đầu tư xây dựng hạ tầng không hiệu quả).

Cũng theo GS.TS Trần Ngọc Đường, quy định về vai trò trách nhiệm của MTTQ Việt Nam trong giám sát thực hành tiết kiệm, chống lãng phí quy định ở khoản 4 Điều 16 và Điều 25 còn rất chung chung, thiếu cụ thể, thiếu các điều kiện đảm bảo thực hiện. Vai trò giám sát xã hội của báo chí, phương tiện thông tin đại chúng và người dân trong thực hành tiết kiệm, chống lãng phí quy định ở khoản 1 Điều 16 thiếu cụ thể. Chưa thể chế được quan điểm của Đảng và nhà nước về “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng.

Góp ý về vai trò giám sát của MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận, Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng, ông Nguyễn Văn Pha, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam cho rằng, cần mở rộng đối tượng giám sát của MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận.

Ông Nguyễn Văn Pha, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam góp ý tại Hội nghị.

Cụ thể, tại Khoản 1 Điều 25 quy định về trách nhiệm của MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên của MTTQ Việt Nam viết “Giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về tiết kiệm, chống lãng phí tại cơ quan, tổ chức của nhà nước;…”. Theo ông Pha, viết như vậy chưa đầy đủ, Mặt trận và các tổ chức thành viên của Mặt trận không chỉ giám sát về tiết kiệm, chống lãng phí tại cơ quan, tổ chức của nhà nước mà phải mở rộng đối với các các cơ quan, tổ chức có sử dụng tài chính, tài sản công (các cơ quan, tổ chức của Đảng, Mặt trận, các tổ chức chính trị - xã hội…).

Ông Đỗ Duy Thường, Phó Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn Dân chủ và pháp luật Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam cho rằng, tại Điều 25, trách nhiệm của MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên của MTTQ, đề nghị bổ sung Chính phủ cần phối hợp với Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam xây dựng và ban hành “Quy chế giám sát và phản biện xã hội về tiết kiệm, chống lãng phí”.

Bên cạnh đó, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam phối hợp với các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan trực thuộc Chính phủ thực hiện giám sát, phản biện xã hội trong thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp ở địa phương phối hợp với UBND cùng cấp giám sát việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Ban Thanh tra nhân dân và Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng hàng năm thực hiện giám sát việc thực hiện pháp luật tiết kiệm, chống lãng phí.

Bảo đảm thống nhất, đồng bộ với quy định trong các luật chuyên ngành

Phát biểu tại Hội nghị, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Hoàng Công Thủy đã tiếp thu ý kiến của đại biểu tại Hội nghị, đồng thời đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, làm rõ hơn một số nội dung để tiếp tục hoàn thiện dự án Luật trình Quốc hội. Trong đó cần tập trung đánh giá mức độ thể chế hóa các quan điểm của Đảng, chỉ đạo của Tổng Bí thư về xây dựng văn hóa tiết kiệm; đưa thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trở thành “tự giác”, “tự nguyện”, “cơm ăn nước uống, áo mặc hàng ngày”; tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, lấy đây là một trong những giải pháp căn cơ, góp phần xây dựng văn hóa tiết kiệm; thực hiện nguyên tắc “Tiết kiệm, chống lãng phí được thực hiện ngay từ khâu xây dựng chính sách, soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật” nhằm xác định rõ vai trò của xây dựng, hoàn thiện chính sách pháp luật trong việc thực thi, gây thất thoát, lãng phí các nguồn lực nêu tại Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị.

Phó Chủ tịch Hoàng Công Thủy cũng đề nghị cần nhận xét, đánh giá về sự phù hợp, toàn diện của việc sửa đổi, bổ sung các khái niệm “tiết kiệm”, “lãng phí”; về phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Luật; về quy định các nhóm hành vi gây lãng phí và các nhóm hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí; việc bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong các quy định về nội dung và hình thức công khai để tiết kiệm, chống lãng phí của dự thảo Luật với các luật chuyên ngành khác như: Luật Tiếp cận thông tin; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công; Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Đất đai, Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở;…

Ông Hoàng Công Thủy cũng đề nghị cần đánh giá các quy định tại dự thảo Luật về công tác công khai giám sát; bảo đảm vai trò giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân, MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên của MTTQ Việt Nam các cấp và nhân dân trong việc tiết kiệm, chống lãng phí; có cơ chế khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia phát hiện và cung cấp kịp thời các thông tin về hành vi lãng phí...