Đề nghị khen thưởng cá nhân, tổ chức tiết kiệm, chống lãng phí hiệu quả

Chiều 5/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận ở tổ về 3 dự án luật: Luật Quản lý thuế (sửa đổi), Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) và Luật Tiết kiệm, chống lãng phí.

Thảo luận về dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí, đại biểu Lê Quân (Đoàn ĐBQH Hà Nội) nhìn nhận, việc sửa đổi Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí lần này là cần thiết và cần tiếp cận theo hướng lượng hóa rõ ràng hiệu quả sử dụng nguồn lực. Ông nhấn mạnh, “thực hành tiết kiệm không chỉ là hạn chế chi tiêu mà là sử dụng hiệu quả, mang lại lợi ích cụ thể cho tổ chức và cá nhân”.

Đại biểu cho rằng, hiện nay, pháp luật mới chú trọng đến khâu thanh tra, kiểm tra, xử lý kỷ luật, trong khi chưa có cơ chế thưởng, khuyến khích cho các tập thể, cá nhân có sáng kiến tiết kiệm, sử dụng hiệu quả nguồn lực. Ông đề xuất cần bổ sung quy định về chế độ khen thưởng, tăng thu nhập hoặc thưởng vật chất đối với các sáng kiến, giải pháp giúp tiết kiệm ngân sách, chống lãng phí hiệu quả.

Đại biểu Lê Quân (Đoàn ĐBQH Hà Nội).

“Thực hành tiết kiệm muốn bền vững phải gắn với lợi ích. Giống như mô hình khoán 10 trước đây, nếu không có lợi ích cụ thể thì khó khơi dậy tinh thần chủ động của mỗi người,” đại biểu phân tích. Ông cũng dẫn ví dụ từ khu vực tư nhân, như mô hình khuyến khích sáng kiến của Toyota, nơi người lao động đưa ra giải pháp tiết kiệm hiệu quả sẽ được thưởng ngay, tạo động lực lan tỏa mạnh mẽ.

Đại biểu Lê Quân cho rằng, khu vực sự nghiệp công lập là nơi cần áp dụng mạnh mẽ các cơ chế thưởng, bởi tại đây còn nhiều tiềm năng tiết kiệm nguồn lực, nhất là trong quản lý tài sản, sử dụng nhân lực và tái cấu trúc tổ chức.

Ông nêu thực tế, có những đơn vị biên chế 50 - 70 người nhưng hiệu quả công việc thấp, thu nhập bình quân không cao, song lại ít có động lực đổi mới do cơ chế cứng nhắc. “Người đứng đầu nếu chỉ quản lý hành chính mà không có quyền chủ động về thưởng - phạt, sẽ khó khuyến khích tiết kiệm thực chất,” ông nói.

Đại biểu đề nghị Chính phủ hoặc Bộ Nội vụ nghiên cứu, ban hành chính sách thưởng, khen thưởng đối với cá nhân, tổ chức thực hành tiết kiệm, chống lãng phí có hiệu quả rõ rệt, đặc biệt trong các đơn vị sự nghiệp công lập.

Đại biểu cũng cho rằng, cần thay đổi tư duy về thực hành tiết kiệm. Tiết kiệm không chỉ là giảm chi, mà còn là làm sao để tăng nguồn thu hợp pháp, bền vững. Luật cần mở rộng khái niệm tiết kiệm theo hướng nâng cao hiệu quả hoạt động của toàn hệ thống kinh tế, chứ không chỉ dừng ở hạn chế chi tiêu hành chính.

Đại biểu Bùi Hoài Sơn (Đoàn ĐBQH Hà Nội).

Tiết kiệm phải trở thành nếp sống

Đại biểu Bùi Hoài Sơn (Đoàn ĐBQH Hà Nội) cho rằng, tiết kiệm, chống lãng phí không chỉ là yêu cầu quản trị công hiện đại, mà còn là giá trị văn hóa quốc gia, là biểu hiện của bản lĩnh và kỷ cương dân tộc ta. Trong bối cảnh mới, khi đất nước bước vào giai đoạn chuyển đổi số quy mô lớn, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển công nghiệp văn hóa và kinh tế tri thức, thì lãng phí không chỉ nằm ở tiền bạc, tài sản hữu hình, mà còn nằm ở lãng phí dữ liệu công, lãng phí nguồn lực số, lãng phí cơ hội sáng tạo, lãng phí chất xám, lãng phí niềm tin của người dân.

“Dự thảo Luật đã tiến bộ khi nhấn mạnh xây dựng văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí. Tôi rất đồng tình, vì tiết kiệm phải trở thành nếp sống, thẩm thấu trong giáo dục và đời sống xã hội, chứ không chỉ là quy định hành chính.

Đồng thời, Báo cáo thẩm tra cũng nêu rõ yêu cầu chỉnh lý biện pháp lan tỏa văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí và bổ sung khuyến khích đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. Đây là hướng đi rất đúng, bảo đảm tiếp cận hiện đại”, đại biểu nói.

Để luật đi vào thực chất, đại biểu Bùi Hoài Sơn đề nghị, bổ sung rõ hành vi gây lãng phí tài sản số, dữ liệu công và nguồn lực thông tin. Vì lãng phí dữ liệu và nguồn lực số là lãng phí của cải quốc gia trong thời đại số; nếu chúng ta không định danh, không quản lý, không sử dụng, thì đó là một loại thất thoát vô hình nhưng cực kỳ lớn.

Đối với cơ sở dữ liệu quốc gia về tiết kiệm, chống lãng phí, cần quy định cụ thể trách nhiệm kết nối, chia sẻ dữ liệu liên thông, vì nếu xây dựng mà không vận hành hiệu quả thì sẽ trở thành hình thức, tạo thêm chi phí mà không phát huy giá trị. Đại biểu đề nghị bổ sung yêu cầu cập nhật thời gian thực, liên thông với các hệ thống tài chính công, tài sản công, đầu tư công, và hệ thống giám sát của Quốc hội.

Đáng quan tâm, đại biểu cho rằng, cần bổ sung điều khoản bảo vệ người tiết kiệm sáng tạo, người dám đổi mới, không chỉ chống lãng phí do tiêu cực, mà còn phải chống lãng phí do tâm lý sợ trách nhiệm. Đồng thời, làm rõ trách nhiệm bảo mật thông tin tố giác và cơ chế bảo vệ người dám đấu tranh, tương tự Luật Phòng chống tham nhũng.

Đại biểu Tạ Đình Thi (Đoàn ĐBQH Hà Nội).

Ứng dụng chuyển đổi số để tiết kiệm, chống lãng phí

Quan tâm đến ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trong tiết kiệm, chống lãng phí, đại biểu Tạ Đình Thi nhìn nhận, đề xuất xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về tiết kiệm, chống lãng phí là một bước tiến quan trọng. Đây sẽ là nền tảng dữ liệu then chốt để phân tích, dự báo, giám sát và đánh giá hiệu quả sử dụng các nguồn lực trên phạm vi toàn quốc.

Để thực sự ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trong công tác tiết kiệm, chống lãng phí, ông cho rằng, đề nghị làm rõ và nhấn mạnh hơn nữa vai trò của chuyển đổi số như một công cụ đột phá, bổ sung một điều khoản riêng quy định cụ thể về "Ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trong tiết kiệm, chống lãng phí".

Đồng thời, về cơ sở dữ liệu quốc gia về tiết kiệm, chống lãng phí, cần quy định rõ trách nhiệm của các Bộ, ngành, địa phương trong việc chuẩn hóa dữ liệu, kết nối liên thông các cơ sở dữ liệu chuyên ngành (về tài chính, đầu tư công, tài sản công, đất đai, năng lượng...) với Cơ sở dữ liệu quốc gia về tiết kiệm, chống lãng phí. Đây là yếu tố sống còn để tạo ra một bức tranh tổng thể, minh bạch về việc sử dụng mọi nguồn lực.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong giám sát, thanh tra, kiểm toán, bổ sung quy định về việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), phân tích dữ liệu lớn (Big Data) vào hoạt động thanh tra, kiểm tra, kiểm toán.

Đại biểu Tạ Đình Thi cũng đề xuất cần có chính sách cụ thể hơn để khuyến khích và tạo điều kiện cho các startup, doanh nghiệp công nghệ phát triển các giải pháp, nền tảng số phục vụ tiết kiệm, chống lãng phí. Đồng thời, bổ sung trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị trong việc đào tạo, nâng cao nhận thức và kỹ năng số cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, đặc biệt là những người trực tiếp tham gia vào công tác quản lý, giám sát các nguồn lực.