Hiện đại hóa, số hóa công tác quản lý chất lượng hàng hóa

Tăng hiệu quả giám sát, giảm gánh nặng hành chính

Với cách tiếp cận dựa trên phân loại rủi ro, ứng dụng công nghệ, truy xuất nguồn gốc số hóa và kiểm soát chặt chẽ hơn hoạt động kinh doanh trên nền tảng số, Luật không chỉ tạo cơ sở pháp lý vững chắc bảo vệ người tiêu dùng, mà còn là bệ phóng nâng tầm chất lượng hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Một trong những nội dung nổi bật và mang tính nền tảng của Luật lần này là thay đổi phương thức quản lý chất lượng từ hành chính sang dựa trên mức độ rủi ro của sản phẩm, hàng hóa. Theo Điều 5, sản phẩm sẽ được phân loại thành ba nhóm: Rủi ro thấp, trung bình và cao, dựa trên tác động đến sức khỏe, môi trường, khả năng kiểm soát chuỗi cung ứng và thông tin cảnh báo từ tổ chức quốc tế.

Chiều 18/6, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa.

Tùy vào nhóm rủi ro, các sản phẩm sẽ áp dụng biện pháp quản lý phù hợp: Nhóm rủi ro thấp có thể tự công bố tiêu chuẩn; nhóm rủi ro cao phải có chứng nhận hợp quy bắt buộc. Cách tiếp cận này không chỉ giảm gánh nặng hành chính không cần thiết cho doanh nghiệp, mà còn giúp tập trung nguồn lực vào giám sát các sản phẩm tiềm ẩn nguy cơ cao, nơi cần can thiệp mạnh của cơ quan quản lý.

Đáng chú ý, Luật đã luật hóa khái niệm “hộ chiếu số sản phẩm” (Điều 3, khoản 8), một công cụ hiện đại giúp truy vết chuỗi cung ứng, kiểm soát chất lượng theo thời gian thực. Hộ chiếu số là tập hợp thông tin điện tử về sản phẩm, lưu trữ dưới dạng mã vạch, QR code hoặc phương thức kỹ thuật số khác, có thể dễ dàng truy cập qua thiết bị thông minh.

Việc truy xuất nguồn gốc không còn là khuyến nghị mà trở thành yêu cầu bắt buộc đối với sản phẩm thuộc nhóm rủi ro cao (Điều 6d). Bộ Khoa học và Công nghệ cùng các bộ ngành liên quan sẽ xây dựng lộ trình áp dụng, từ đó tăng cường minh bạch, hạn chế gian lận thương mại và bảo vệ người tiêu dùng một cách chủ động hơn.

Tăng kiểm soát trên nền tảng số

Trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển nhanh chóng, Luật cũng bổ sung quy định rõ ràng tại Điều 34b nhằm kiểm soát chất lượng sản phẩm được kinh doanh trên các nền tảng số và sàn thương mại điện tử. Theo đó, cá nhân, tổ chức kinh doanh trực tuyến phải công bố đầy đủ thông tin về chất lượng, nguồn gốc, hướng dẫn sử dụng và cảnh báo an toàn của sản phẩm. Đồng thời, các sàn giao dịch phải thiết lập hệ thống tiếp nhận, xử lý khiếu nại của người tiêu dùng, phối hợp với cơ quan chức năng trong công tác xử lý vi phạm.

Những quy định này góp phần xây dựng một sân chơi bình đẳng giữa thương mại truyền thống và thương mại điện tử, tăng cường trách nhiệm của các bên tham gia và bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng trong môi trường số, nơi ranh giới giữa người bán và người mua ngày càng mờ nhạt.

Xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Ảnh minh họa.

Bên cạnh đó, Luật sửa đổi cũng đặt ra yêu cầu xây dựng hạ tầng chất lượng quốc gia đồng bộ. Bộ Khoa học và Công nghệ được xác định là cơ quan đầu mối thống nhất quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa (Điều 6a, 6b).

Các bộ, ngành phải chia sẻ dữ liệu, kết nối hệ thống kiểm tra chất lượng, cảnh báo rủi ro và thông tin truy xuất nguồn gốc. Một hệ thống giám sát chất lượng quốc gia sẽ được hình thành, liên thông với dữ liệu hải quan, cảnh báo quốc tế và phản hồi của người tiêu dùng.

Mục tiêu là giảm trùng lặp trong kiểm tra, tập trung vào kiểm soát trọng điểm, đồng thời tăng tốc xử lý vi phạm và nâng cao năng lực phản ứng chính sách. Đây là giải pháp mang tính chiến lược để Việt Nam hội nhập mạnh mẽ và hiệu quả hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Có thể thấy, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa không chỉ giải quyết những bất cập trong thực tiễn quản lý suốt hơn một thập kỷ qua, mà còn đặt nền móng cho sự phát triển bền vững trong tương lai. Khi kết hợp với Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, Việt Nam sẽ có một bộ khung pháp lý đồng bộ, hiện đại, đủ sức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong sản xuất - kinh doanh.

Với tư duy quản lý theo rủi ro, truy xuất nguồn gốc số hóa, tăng cường phối hợp liên ngành và kiểm soát chặt chẽ hoạt động thương mại điện tử, Luật hứa hẹn sẽ trở thành công cụ hiệu quả, nâng cao chất lượng hàng hóa Việt và đưa sản phẩm quốc gia vươn xa trên thị trường quốc tế.