Hà Nội: Chủ động “lá chắn thép” trước mùa mưa bão

Hà Nội hiện có gần 20 tuyến đê lớn nhỏ trải dài qua các quận, huyện như Ba Vì, Phúc Thọ, Đan Phượng, Hoài Đức, Đông Anh, Gia Lâm… Trong đó, hai tuyến đê tả Hồng và hữu Hồng được xếp vào cấp đặc biệt, đóng vai trò then chốt trong việc phòng lũ, bảo vệ trực tiếp hàng triệu người dân khu vực nội đô và vùng ven.

Tuy nhiên, nhiều đoạn đê được xây dựng từ lâu đã xuống cấp nghiêm trọng do thời tiết, dòng chảy, cùng các vi phạm hành lang đê như xây dựng trái phép, đổ thải, trồng cây sai quy định… Tình trạng này đặt ra yêu cầu cấp bách trong công tác duy tu, bảo vệ.

Đê điều không chỉ là hạ tầng thủy lợi, mà còn là “tuyến phòng thủ mềm” trước thiên tai. Một khi một điểm xung yếu bị phá vỡ, nguy cơ ngập lụt trên diện rộng là hoàn toàn có thể xảy ra. Vì vậy, việc gia cố và bảo vệ hệ thống đê phải được tiến hành một cách sớm, đồng bộ, có kế hoạch bài bản và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị.

Tuyến đê thuộc địa bàn phường Tứ Liên (quận Tây Hồ) nhìn từ trên cao.

Ngày 16/5/2025, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 2474/QĐ-UBND phê duyệt “Phương án hộ đê và bảo vệ trọng điểm xung yếu phòng, chống thiên tai năm 2025”. Trọng tâm của phương án là kiểm tra, đánh giá và củng cố các đoạn đê xung yếu, đặc biệt tại khu vực sông Hồng, sông Đáy, sông Cà Lồ, nơi từng xuất hiện hiện tượng thẩm lậu, sạt lở và tràn đê trong các năm trước.

Theo đó, Thành phố sẽ huy động trên 2.000 cán bộ, chiến sĩ dân quân tự vệ, công an, thanh niên xung kích và lực lượng tại chỗ sẵn sàng ứng phó. Vật tư thiết yếu như cọc tre, bao tải, đá hộc, rọ thép… đã được phân bổ về các địa phương, đảm bảo kiểm kê đầy đủ, kịp thời khi cần thiết.

Đặc biệt, Hà Nội tiếp tục triển khai hệ thống quan trắc thủy văn tự động, kết nối dữ liệu mực nước từ sông Hồng, sông Đáy về trung tâm điều hành. Hệ thống này cho phép dự báo chính xác nguy cơ lũ lụt, hỗ trợ ra quyết định ứng phó nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Xác định phòng chống thiên tai là nhiệm vụ của toàn xã hội, thành phố Hà Nội đã đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, tập huấn, diễn tập sơ tán tại nhiều trường học, cơ quan, khu dân cư. Những buổi diễn tập giả định tình huống vỡ đê trong điều kiện mưa lớn đã giúp người dân nâng cao kỹ năng ứng phó và chủ động hơn khi sự cố xảy ra.

Một đoạn đê Hữu Hồng thuộc phường Nhật Tân.

Cùng với đó, Thành phố tích cực học hỏi mô hình quản lý đê điều hiệu quả từ các địa phương như Hải Phòng, Quảng Ninh - nơi có hệ thống đê biển kiên cố và kênh thoát nước quy hoạch bài bản. Đồng thời, Hà Nội cũng hợp tác với các chuyên gia quốc tế đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc để xây dựng các đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu trong dài hạn.

Dù đã có nhiều nỗ lực, công tác bảo vệ đê điều vẫn còn tồn tại không ít bất cập. Trước hết là tình trạng lấn chiếm hành lang bảo vệ đê vẫn phổ biến. Nhiều hộ dân xây dựng công trình trái phép, trồng cây lâu năm, san lấp mặt bằng trên thân đê, mái đê và bãi sông, làm suy giảm khả năng phòng chống thiên tai. Tuy nhiên, công tác xử lý các vi phạm này vẫn còn thiếu kiên quyết, chưa có chế tài đủ mạnh để ngăn chặn tái phạm.

Bên cạnh đó, nhận thức của một bộ phận người dân về tầm quan trọng của hệ thống đê điều còn hạn chế. Việc tuyên truyền chưa thực sự đi vào chiều sâu tại một số địa phương, dẫn đến tâm lý chủ quan, lúng túng trong các tình huống khẩn cấp như vỡ đê, lũ quét, nước dâng cao…

Nguồn vốn đầu tư cho việc nâng cấp, bảo trì đê điều cũng chưa tương xứng với yêu cầu thực tế. Nhiều đoạn đê cấp III, cấp IV ở vùng xa trung tâm vẫn chưa được sửa chữa kịp thời do thiếu kinh phí. Lực lượng cán bộ chuyên trách tại cơ sở còn mỏng, trình độ hạn chế khiến hiệu quả ứng phó bị ảnh hưởng.

Các chuyên gia thủy lợi cho rằng, Hà Nội cần tăng cường xã hội hóa công tác phòng chống thiên tai, huy động sự tham gia của doanh nghiệp và người dân vào các hoạt động cảnh báo, giám sát, hỗ trợ vật tư, phương tiện tại chỗ. Đồng thời, hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các sở, ngành và địa phương để đảm bảo xử lý thống nhất và kịp thời.

Trong dài hạn, việc ứng dụng công nghệ cao cần được đẩy mạnh. Các giải pháp như sử dụng vật liệu composite chống xói lở, triển khai drone (robot bay) giám sát đê điều, camera cảnh báo sạt lở thời gian thực sẽ giúp nâng cao năng lực giám sát, quản lý hiệu quả. Hà Nội cũng cần tích hợp quy hoạch phát triển đô thị với các phương án thích ứng với ngập úng, không để công trình mới cản trở dòng chảy tự nhiên, gây ra nguy cơ úng ngập cục bộ.

Để hệ thống đê điều thực sự trở thành “lá chắn thép” vững chắc cho Thủ đô, bên cạnh việc đầu tư cho hạ tầng, điều quan trọng là phải đầu tư cho yếu tố con người, thể chế và công nghệ. Đó là hướng đi bền vững để Hà Nội vững vàng vượt qua những mùa mưa bão đang ngày càng trở nên cực đoan và khó lường hơn bao giờ hết.