Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam: Sẽ đưa xiếc trở lại thời hoàng kim

Hành trình làm mới xiếc trong kỷ nguyên số

PV: Trước hết, xin ông cho biết những khó khăn mà ngành xiếc gặp phải trong kỷ nguyên số với sự lên ngôi của mạng xã hội và hậu đại dịch Covid-19?

Ông Tống Toàn Thắng: Covid-19 là câu chuyện của rất lâu rồi, nhưng hậu quả của nó cũng làm Rạp xiếc tê liệt trong thời gian dài, khiến khán giả quay lưng lại với sân khấu. Mọi người bắt đầu hình thành một thói quen là ở nhà có thể “chu du” khắp thế giới để giải trí không gian mạng. Sau dịch, họ lười đến các sân khấu, các nhà hát.

NSND Tống Toàn Thắng, Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam. (Ảnh: PH)

Trước tình hình đó, Liên đoàn Xiếc đã chủ động tổ chức các chương trình biểu diễn kết hợp giữa diễn từ thiện và sự kiện chính trị để dần tạo dựng lại thói quen và niềm tin của khán giả vào nghệ thuật trực tiếp. Chúng tôi cũng tham gia cuộc thi xiếc quốc tế tổ chức online, nghĩa là gửi video biểu diễn đã quay trước, và toàn bộ được trình chiếu trên không gian mạng.

Và “trong cái khó ló cái khôn”, nhóm nghệ sĩ xiếc cũng tận dụng thời gian “giãn cách” để củng cố lực lượng, duy trì ngọn lửa đam mê và nâng cao kỹ năng. Nỗ lực này đã được đền đáp khi các tiết mục của họ đạt được những giải thưởng quốc tế danh giá, ghi dấu ấn mạnh mẽ và là minh chứng cho sức mạnh đoàn kết, bền bỉ vượt qua đại dịch.

PV: Gần đây, Rạp xiếc đã có những sự chuyển mình trong cách thức tiếp cận, hướng đến đa dạng nhóm khán giả mục tiêu. Xin ông cho biết thêm về những hoạt động này?

Ông Tống Toàn Thắng: Những năm gần đây, đặc biệt là trong năm 2025 này, Liên đoàn Xiếc Việt Nam đã có sự chuyển mình rất mạnh mẽ. Sự thay đổi này đến từ sự cộng hưởng giữa định hướng nội tại và sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, đồng thời chúng tôi cũng tìm được những cách tiếp cận mới để đưa xiếc đến gần hơn với khán giả đương đại.

Chúng tôi có các chương trình lớn theo sự kiện ngày lễ lớn của dân tộc, để không còn canh cánh nỗi lo “lấy ngắn nuôi dài”. Quy trình chuẩn bị cho các buổi diễn cũng dần được “số hóa”, có những ứng dụng về AI, công nghệ ánh sáng, 3D mapping (kỹ thuật ánh sáng tạo hiệu ứng 3D),... vào nghệ thuật sân khấu để tạo nên những hiệu ứng mãn nhãn. Bên cạnh đó, quảng bá trên các nền tảng mạng xã hội Facebook, TikTok thông qua thế hệ trẻ cũng rất được chú trọng.

Trong suốt 10 năm qua, chúng tôi không còn chỉ xây dựng những chương trình thuần túy mang tính biểu diễn mà đã hướng đến việc nâng tầm nghệ thuật xiếc thành loại hình giải trí tổng hợp. Điều này đòi hỏi nghệ sĩ xiếc không chỉ thể hiện kỹ năng cá nhân mà còn phải hóa thân vào vai diễn, tham gia vào mạch truyện của vở diễn như một diễn viên thực thụ. Chúng tôi kết hợp đa dạng các loại hình nghệ thuật như âm nhạc, múa, kịch để tạo nên một trải nghiệm nghệ thuật hoàn chỉnh, sâu sắc hơn.

Chính nhờ sự đổi mới đó, chúng tôi đã phá bỏ được định kiến rằng xiếc chỉ dành cho trẻ em. Ngày nay, khán giả của xiếc trải rộng từ thiếu nhi, thanh thiếu niên đến người trưởng thành. Trong công tác xây dựng kịch bản, chúng tôi có sự tính toán rõ ràng về nội dung, thông điệp, yếu tố giải trí lẫn giá trị nhân văn, để mỗi vở diễn có thể chạm đến nhiều tầng lớp khán giả khác nhau. Một trong những định hướng nổi bật là đưa yếu tố chính luận, giá trị lịch sử và giáo dục vào các chương trình xiếc mà vẫn giữ được tính nghệ thuật hấp dẫn.

Một tiết mục nghệ thuật chủ đề “Non sông ngày thống nhất” nhân kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước của Liên đoàn Xiếc Việt Nam.

Đặc biệt, chúng tôi coi trọng yếu tố cảm xúc. Tôi tự tin mình “đong đo” được cảm xúc khán giả. Xiếc ngày hôm nay không chỉ mang lại tiếng cười, mà còn có thể khiến khán giả lặng đi, rơi nước mắt - đó là khi họ thực sự chạm tới chiều sâu của nội dung nghệ thuật. Đó cũng là thành công mà tôi hướng tới: gieo cảm xúc, để mỗi người khi rời rạp vẫn nhớ mãi những gì đã trải qua trong buổi biểu diễn.

Đẩy mạnh đào tạo lớp diễn viên, nghệ sĩ đáp ứng xu thế mới

PV: Trong chiến lược đưa xiếc đến gần hơn với công chúng 4.0, các hình thức quảng bá hiện đại là cần thiết. Nhưng ở bất kỳ thời điểm nào, chất lượng nghệ sĩ vẫn luôn là yếu tố cốt lõi. Xiếc là một nghề đặc thù, đòi hỏi thể lực, kỹ thuật và sự rèn luyện khắt khe từ rất sớm, vì vậy nên tuổi nghề thường ngắn. Bên cạnh đó, có ý kiến cho rằng ngành đang đối mặt với bài toán “thầy già, con hát cũng già” - tức là vừa thiếu lực lượng đào tạo kế cận, vừa chưa đủ sức hút để giữ chân lớp trẻ. Trước thực tế này, theo ông, làm thế nào để xây dựng đội ngũ nghệ sĩ xiếc - chìa khoá tạo nên các vở diễn thành công?

Ông Tống Toàn Thắng: Quả thực, con người vẫn luôn là yếu tố quan trọng hàng đầu. Đội ngũ nghệ sĩ trẻ hiện nay vẫn còn thiếu, còn yếu, vì sau khi ra trường, họ vẫn cần thời gian dài rèn luyện thực tế mới đủ bản lĩnh trở thành nghệ sĩ chuyên nghiệp. Trong khi đó, lực lượng nòng cốt của Liên đoàn đang dần già hóa, nhưng đầu vào lại không được chọn lựa mà chỉ nhận những ai tình nguyện quay về làm nghề.

Để thay đổi, điều quan trọng nhất là có chế độ đãi ngộ đủ sức hấp dẫn: thu nhập ổn định, được biểu diễn thường xuyên, có cơ hội ra nước ngoài thi đấu và ký hợp đồng tốt. Khi nghệ sĩ sống được bằng nghề, họ mới toàn tâm toàn ý cống hiến - đó là nền tảng để hình thành những vở diễn đỉnh cao.

PV: Trải qua nhiều năm làm nghề, có lẽ NSND Tống Toàn Thắng là người hiểu rõ nhất về bộ môn nghệ thuật đặc thù này. Và hơn ai hết, có lẽ ông là người luôn trăn trở với câu hỏi: làm sao để xiếc Việt thích nghi và tìm được vị trí vững vàng trong đời sống đương đại. Nhiều khán giả, đồng nghiệp ví von ông như “bậc thầy của những giấc mơ”, một phiên bản đời thực của nhân vật chính trong bộ phim nổi tiếng “The Greatest Showman”.

Ông Tống Toàn Thắng: (Cười) Tôi biết nhân vật này. Trước đây cũng đã có vài người nói với tôi như thế. Tôi thấy rất vui!

Tin vào bức tranh tươi sáng

PV: Với cương vị Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam​​​​, với đà phát triển như hiện tại, ông hình dung về viễn cảnh của ngành xiếc như thế nào trong 5 năm hay thậm chí là một thập kỷ tới?

Sẽ đưa xiếc Việt Nam trở về thời hoàng kim.

Ông Tống Toàn Thắng: Những gì tôi đang làm và theo đuổi đều đang đi đúng hướng, trong tầm kiểm soát và có thể định lượng được kết quả. Tôi tin rằng trong 5 năm tới, thậm chí một thập kỷ tới, xiếc Việt Nam sẽ trở lại thời kỳ hoàng kim - khi việc đến rạp xem xiếc trở thành một thói quen văn hóa của khán giả.

Chúng tôi đang từng bước xây dựng Trung tâm Nghệ thuật Biểu diễn trên nền khu phụ trợ hiện có, mở rộng chức năng của Rạp xiếc Trung ương - từ nơi biểu diễn đại chúng trở thành điểm đến nghệ thuật giải trí cao, gắn với khách du lịch trong nước và quốc tế.

Tôi mong muốn hình thành một hệ sinh thái xiếc - nơi nghệ sĩ, khán giả và doanh nghiệp cùng tạo nên sức sống mới cho ngành. Xiếc không chỉ là giải trí, mà là minh chứng cho khả năng phi thường của con người - điều người thường không làm được thì nghệ sĩ xiếc sẽ làm được. Và chính từ đó, tôi tin xiếc Việt Nam sẽ vươn mình mạnh mẽ trong dòng chảy văn hóa đương đại.

PV: Ông có lời nhắn gì đến với khán giả không, thưa ông?

Ông Tống Toàn Thắng: Khán giả hãy thường xuyên đến với Rạp xiếc. Thay vì chỉ có vài chương trình mặc định như những năm trước đây, hiện tại khán giả có thể xem ba đến bốn chương trình khác nhau chỉ trong một tháng. Chúng tôi phát triển dựa trên tiêu chí “Nghệ thuật vị nhân sinh” - nghệ thuật phục vụ con người, chứ không phải chỉ làm “cái tôi” của nghệ thuật. Với tiêu chí đó, tôi kỳ vọng mỗi lần đến, khán giả sẽ có những cảm xúc mới, thấy những thành tựu mới, những thành công mới của xiếc.

Tôi cũng hy vọng khán giả sẽ lan tỏa tình yêu nghệ thuật xiếc đến thế hệ kế cận, để xiếc vào năm 2026 - kỷ niệm 70 năm của Liên đoàn Xiếc Việt Nam - bước vào chặng đường mới, thời kỳ vươn mình của dân tộc, của đất nước. Chúng tôi mong khán giả đóng góp vào ngành công nghiệp văn hóa, ngành nghệ thuật biểu diễn Việt Nam - một loại hình nghệ thuật khẳng định tài năng, khả năng phi thường của con người bằng chính nội lực của họ, và sẽ tồn tại mãi với thời gian.

An Hạnh - H.L (thực hiện)