Đô thị văn minh phải có những cư dân văn minh

TS Nguyễn Viết Chức - Viện trưởng Viện nghiên cứu văn hoá Thăng Long:

Thể hiện lòng yêu mến Hà Nội bằng hành động đẹp

Người Thủ đô ngày nay buồn bực khi thấy ai đó đã không có được thái độ, hành vi đẹp, làm tổn thương đến cốt cách thanh lịch, văn minh mà các thế hệ người Thăng Long - Hà Nội đã từng giữ gìn. Những băn khoăn, trăn trở đó không chỉ của các cấp lãnh đạo, các nhà quản lý văn hóa mà còn là mối lo lắng của nhiều người Hà Nội hôm nay.

Để nhân cái tốt, đẩy lùi cái xấu, chúng ta, những công dân Thủ đô cần giữ gìn truyền thống người Tràng An thanh lịch và phát huy nó trong cuộc sống hiện đại. Năm 2017, Hà Nội có một sự kiện văn hóa đặc biệt được mọi người quan tâm, đó là sự ra đời của “Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan thuộc thành phố Hà Nội” và “Quy tắc ứng xử nơi công cộng trên địa bàn thành phố Hà Nội”. Bất kỳ ai sinh sống, làm việc, học tập ở Thủ đô Hà Nội hãy vận dụng hai bộ quy tắc ấy để ứng xử sao cho văn minh lịch sự, xứng đáng với truyền thống của Thủ đô yêu dấu. Hãy thể hiện lòng yêu mến Hà Nội bằng hành động giữ gìn những nét đẹp văn hóa trong ứng xử, giao tiếp. Xếp hàng trật tự, nói một lời hay, một cử chỉ giúp đỡ, hay không khạc nhổ vứt rác bừa bãi... Đặc biệt là những bạn thanh niên ngày nay, các bạn có thể là những người trẻ năng động, tự do, phóng khoáng,... nhưng không bao giờ được buông thả mình trong ứng xử, lời ăn tiếng nói. Các bạn trẻ hãy biết tự rèn luyện bản thân, vận dụng bộ quy tắc để căn chỉnh văn hóa ứng xử của mình.

Bộ quy tắc ứng xử không phải là luật, nhưng nó khuyên mọi người nên ứng xử như thế nào trong những tình huống khác nhau để hài hoà với nhau. Nếu có ai nói tại sao Thủ đô lại khắt khe khi xây dựng bộ quy tắc như thế, tôi cho rằng sự khắt khe ấy là cần thiết để giữ gìn văn hóa truyền thống Thủ đô ngàn năm văn hiến. Đây không phải là những giáo điều cổ hủ, lỗi thời mà ngược lại là yêu cầu của cuộc sống hiện đại. Người Thủ đô tuy không phải gánh một trách nhiệm cụ thể được ai đó giao, nhưng phải tự biết gắn cho mình trách nhiệm là con người đại diện cho đất nước Việt Nam, giữ vững được truyền thống tốt đẹp và tiếp thu tinh hoa của văn hóa thế giới, của thời đại trong bối cảnh mới. Đặc biệt khi Hà Nội đứng trong mạng lưới 246 thành phố sáng tạo của UNESCO và hướng tới một mô hình thành phố tương lai được thúc đẩy bởi thiết kế sáng tạo, để vượng khí Thăng Long mãi trường tồn.

-----------------------------------------

Nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến:

Cần định hướng tính chuẩn mực văn hóa giao tiếp cho lớp trẻ

Người Thăng Long - Hà Nội là con người xã hội trong tổng hoà các mối quan hệ xã hội của nó, được quy định bởi chính hoàn cảnh xã hội nơi nó được sinh ra và tồn tại, được quy định bởi các điều kiện cụ thể về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội trong từng giai đoạn phát triển của xã hội đó. Thăng Long xưa, Hà Nội nay, trải dài hơn nghìn năm vẫn luôn là trung tâm kinh tế, văn hoá, xã hội lớn của cả nước, với những đặc điểm và lợi thế về điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội, thực sự trở thành lực hút của dòng di dân ngoại tỉnh về Hà Nội.

Bao nhiêu thế hệ đã đem đến Thăng Long - Hà Nội những lề thói của địa phương mình, song hun đúc lại, chắt lọc ra một nền văn hóa riêng có của mảnh đất Kinh kỳ. Có lẽ, Hà Nội hấp dẫn nhất với đó chính là văn hóa của người Tràng An với chất học thức, tài hoa trong trí tuệ, cao sang trong cách sống, tinh tế trong ứng xử.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, để Hà Nội vừa phát huy được “chất” văn minh, thanh lịch vừa đẩy mạnh hội nhập quốc tế, trước hết chúng ta là những người công dân của Thủ đô, nơi được lấy làm khuôn vàng thước ngọc cho văn hóa của cả nước, thì trước tiên cần xây dựng lối sống theo Hiến pháp, pháp luật của Nhà nước.

Làm sao để tinh thần thượng tôn pháp luật là nhu cầu tự thân của mỗi công dân, mọi cơ quan, tổ chức trên địa bàn Thành phố. Bên cạnh đó, cần định hướng nhận thức của lứa tuổi thiếu nhi về các giá trị và chuẩn mực trong văn hoá giao tiếp của người Hà Nội. Việc định hướng và rèn luyện cho các em một phong cách giao tiếp thanh lịch, văn minh là trách nhiệm không chỉ của gia đình, nhà trường, mà là trách nhiệm của toàn xã hội, bởi các em chính là những công dân tương lai của Thủ đô văn hiến, văn minh, hiện đại.

-----------------------------------------

TS Nguyễn Ánh Hồng - Trưởng khoa Văn hóa Phát triển (Học viện Báo chí và Tuyên truyền):

Xây dựng môi trường văn hóa văn minh

Người Hà Nội có một vẻ đẹp riêng trong phong cách ứng xử rất tinh tế, lịch thiệp. Trong cách nói năng, họ cũng rất thích dùng uyển ngữ, nhã ngữ. Có nghĩa là trong giao tiếp, đều hướng về một sự tinh tế, một sự thanh lịch và nó mang bản sắc rất đặc biệt, đó là bản sắc của người Hà Nội. Bản sắc đó đã hội tụ, kết tinh, tiếp nhận và cũng được phát triển dựa trên rất nhiều yếu tố, cả khách quan lẫn chủ quan. Và tất cả những gì mà người Hà Nội bây giờ đang có, người ta vẫn tự hào rằng, đó chính là những giá trị, cũng là những lớp phù sa văn hóa lắng đọng lại trong suốt hơn 1.000 năm lịch sử.

Ngày hôm nay, những nét đẹp trong giao tiếp, trong sự tinh tế, trong ứng xử, hay nói cách khác là vẻ đẹp văn hóa của Hà Nội đang có nguy cơ bị mất đi bởi những tác động của yếu tố bên ngoài như văn hóa ngoại lai trong quá trình hội nhập quốc tế, mặt trái của kinh tế thị trường… Chính nhịp điệu của văn minh công nghiệp, quá trình đô thị hóa cũng góp phần làm cho cho vẻ đẹp trong nét đẹp văn hóa người Hà Nội có nguy cơ bị tác động một cách tiêu cực và có nhiều nét đẹp đang có nguy cơ bị mất đi. Bởi vậy, mỗi một người Hà Nội phải tự ý thức được rằng, mình là một chủ thể và cũng là khách thể của văn hóa; đồng thời, cũng là một truyền nhân của những giá trị văn hóa tiêu biểu. Và trước hết, người Hà Nội phải minh chứng rằng, họ là hội tụ của tất cả những tinh hoa vẻ đẹp của văn hóa; họ phải chủ động giữ gìn họ, phải có ý thức về việc giữ gìn và phát huy nó.

Cùng với đó, người Hà Nội cần phải xây dựng một môi trường văn hóa dựa trên các yếu tố như: Văn hóa cộng đồng, học đường, công sở, doanh nghiệp, trường học, giao thông... tất cả các thành tố văn hóa cộng đồng đó phải hợp sức lại, để tạo nên một không gian, môi trường văn hóa của Hà Nội. Môi trường đó phải là văn minh, lịch sự, lịch thiệp để cho những yếu tố của văn hóa của người Hà Nội có cơ hội được bảo tồn và phát huy. Song, bản thân Hà Nội cũng phải có những giải pháp riêng, những quy định riêng. Bên cạnh bộ quy tắc chung về văn hóa ứng xử, văn hóa giao tiếp thì người Hà Nội cũng cần phải có những quy định để người Hà Nội tự giữ gìn những nét đẹp của chính mình. Để khi Hà Nội hội nhập với cả các tỉnh, thành trong cả nước thì vẫn giữ được bản sắc riêng vốn có.

-----------------------------------------

Nghệ nhân sơn mài Nguyễn Tấn Phát (Đường Lâm, thị xã Sơn Tây):

Giữ hồn văn hóa Hà Nội trong sáng tạo nghệ thuật

Dưới góc nhìn của nghệ nhân làm điêu khắc sơn mài tại một làng quê nhỏ tại ngoại thành Hà Nội, điều khiến tôi đến với nghệ thuật thủ công không có gì khác ngoài tình yêu với văn hoá Việt Nam nói chung và yêu nét đẹp trong văn hóa của người Tràng An nói riêng.Với vị thế là một kinh đô lâu đời, Thủ đô của cả nước, Hà Nội là nơi hội tụ tất cả tinh hoa của đất nước, là sự kết tinh, tỏa sáng phẩm chất Việt Nam trong mỗi con người Hà Nội.

Thế nhưng, giữa xu hướng xã hội hiện đại, sử dụng nhiều máy móc công nghệ mang tính công nghiệp hóa, nét đẹp này đang có nguy cơ bị mai một. Khi bước vào thời kỳ hiện đại hóa, chào đón bạn bè quốc tế, đây cũng chính lúc cần phải gìn giữ và phát huy những gì thuộc bản sắc mà ông cha đã để lại cho con cháu ngàn đời qua, không chỉ riêng người Hà Nội.

Vì say mê với văn hoá truyền thống, qua nghề thủ công, tôi luôn lấy văn hoá dân gian làm cốt lõi trong những sáng tác của mình; văn hoá Thăng Long là hồn cốt của văn hoá Việt, để dẫn dắt các giá trị văn hoá đó, các tác phẩm sơn mài có tạo dáng đương đại, thẩm mỹ cao, dễ tiếp cận với công chúng.Để rồi thấy được rằng, tính sáng tạo là điều được khẳng định mạnh mẽ như trí lực của người Hà Nội.

Bởi vậy, để gìn giữ phát huy bản sắc văn hoá con người Hà Nội, chúng ta cần yêu, hiểu, cũng như đồng cảm, khích lệ những nhân tố, việc làm sáng tạo trên nền tảng văn hoá truyền thống. Đề cao giá trị cộng đồng, lan toả tình yêu văn hoá, nếp sống, nếp nghề... Đã đến lúc bắt đầu từ những việc thật nhỏ, để thay đổi nhận thức của mỗi cá nhân. Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần nâng cao nhận thức giá trị của gia đình, chuẩn mực của xã hội; đặc biệt là việc xây dựng các tiêu chí đặc trưng về người Hà Nội văn minh, thanh lịch. Để người Hà Nội có thể phát huy tính sáng tạo, những tinh hoa mới, tiên tiến của văn hóa cộng đồng mà vẫn không làm mất bản sắc văn hóa đang có.

-----------------------------------------

Ông Lê Minh Đức, công chức phường Hàng Đào, quận Hoàn Kiếm:

Lấy cái tốt, gương điển hình để đẩy lùi cái xấu

Nói đến văn hóa ứng xử của người Hà Nội xưa, mọi người đều biết đó là trọng giao tiếp, trọng danh dự, lấy tình cảm làm nguyên tắc ứng xử, mềm mỏng, tế nhị. Tuy nhiên, do yếu tố chủ quan và khách quan nên hiện nay, nét thanh lịch, hào hoa bị phai nhạt dần. Thay vào đó là lối sống xô bồ, trọng vật chất, xem nhẹ các giá trị tinh thần ở một bộ phận người dân, nhất là giới trẻ hiện nay.

Là một công chức văn hóa - xã hội của phường Hàng Đào, tôi tự rút ra cách làm hiệu quả khi thực hiện tuyên truyền Bộ Quy tắc ứng xử và lan toả nét đẹp thanh lịch, văn minh của người Hà Nội. Đó là tại các cuộc họp của Tổ dân phố, khu dân cư, tôi đều mời những người có uy tín, ảnh hưởng, những gia đình người Hà Nội còn gìn giữ được nền nếp, gia phong của người Kinh kỳ xưa để lấy đó làm gương cho người dân noi theo. Ví như nghệ nhân nhân dân Nguyễn Mai Hạnh (số 5 Chả Cá, phường Hàng Đào), bà là nghệ nhân cắm hoa nổi tiếng của Thủ đô, được mời đi biểu diễn và giảng dạy trong và ngoài nước. Là người gốc Hà Nội, lại là một nghệ nhân, trong các buổi sinh hoạt cộng đồng, việc mời bà đi cùng để phổ biến, tuyên truyền các chủ trương, chính sách, các quy chế, quy định về văn hóa người Hà Nội sẽ tạo uy tín nhất định, khiến nhiều người nể phục, noi theo.

Việc khéo léo lồng ghép với các phong trào, tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện giữ gìn trật tự văn minh đô thị, an toàn giao thông, vệ sinh môi trường… với phương châm lấy người dân bản địa phố cổ làm trung tâm đã thu hút sự quan tâm, hưởng ứng của người dân. Chính vì vậy, mặc dù Hàng Đào là một phường tập trung nhiều người dân đến từ nhiều nơi khác nhau, nhiều phong tục, tập quán khác nhau nhưng nhờ có những nhân tố người dân bản địa làm trung tâm, các phong trào của phường nói chung, nhất là phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa đều được các tiểu thương và nhân dân nhiệt tình ủng hộ./.