Màu dân tộc “sáng bừng trên giấy điệp”

Nói đến dòng tranh dân gian làm nên một phần bản sắc văn hóa Việt không thể không nhắc tới tranh Đông Hồ. Chính vì thế, thi sĩ Hoàng Cầm phải thốt lên “Tranh Đông Hồ gà lợn, nước tươi trong/Màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp”.
mau dan toc sang bung tren giay diep Cùng bé sáng tạo, khám phá tranh Tết 2017
mau dan toc sang bung tren giay diep Ước vọng hồi sinh dòng tranh đỏ Kim Hoàng

Tuy nhiên, cùng với thời gian, giờ đây thú chơi tranh dân gian nói chung, tranh Đông Hồ nói riêng đang ngày một mai một. Với phương châm của Đảng, Nhà nước là phát triển phải đi liền với bảo tồn, làm thế nào bảo tồn, phát huy dòng tranh dân gian cho muôn đời sau cũng chính là nội dung mà PV trao đổi với nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế (Thuận Thành- Bắc Ninh) - người có công rất lớn trong việc phục chế và bảo tồn dòng tranh dân gian Đông Hồ cho đến ngày nay.

Theo nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế, nghề làm tranh Đông Hồ (Thuận Thành, Bắc Ninh) xuất hiện từ thời Hậu Lê đến nay khoảng 500 năm. Còn về nguồn gốc tại sao lại có tên tranh Đồng Hồ thì chữ Đông là do làng nằm về phía Đông, còn chữ Hồ là do thời đó người ta thấy quanh khu vực sống có nhiều địa danh gắn với từ Hồ (vùng hồ) như: Phố Hồ, chợ Hồ… nên người dân đã lấy tên làng là Đông Hồ.

Làng tranh Đông Hồ tuy chỉ có khoảng 200 hộ gia đình, nhưng có đến 17 dòng họ có nghề làm tranh. Mỗi một dòng họ chỉ làm một vài loại, tùy thuộc vào thế mạnh của từng gia đình. Trước đây, khi mỗi nhà làm ra một loại tranh, khách sẽ vào nhà đó mua trước và ngày hôm sau khi phiên chợ, họ mới tiếp tục mua và đóng lên thuyền mang đi bán.

mau dan toc sang bung tren giay diep
Ông Nguyễn Đăng Chế giới thiệu về một số khuôn tranh do gia đình làm và lưu giữ.

PV: So với 2 dòng tranh dân gian, tranh đỏ Kim Hoàng (Hà Tây cũ), tranh Hàng Trống (Hà Nội), thì tranh Đông Hồ có điểm khác biệt gì?

Nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế: Nét độc đáo làm nên tranh Đông Hồ là chất liệu sử dụng làm tranh của người dân nơi đây khác so với những dòng tranh còn lại. Giấy thì được làm từ cây dó, màu đỏ lấy từ hòn sỏi trên núi, màu vàng từ hoa điệp vàng, màu đen từ lá tre đốt, màu trắng được làm từ con điệp dưới biển... Trên cơ sở những màu sắc cơ bản ấy, người dân đã tạo thêm nhiều màu sắc khác nhau bằng việc trộn lẫn các màu. Để hoàn thành một sản phẩm, không kể khâu khắc tranh trên bản gỗ, có sẵn giấy và màu, người làm tranh phải rất công phu, cẩn thận trong từng công đoạn: Sơn hồ lên giấy, phơi giấy cho khô hồ, quét điệp rồi lại phơi giấy cho khô lớp điệp, lúc in tranh phải in lần lượt từng lớp màu. Nếu có 5 màu thì 5 lần in, mỗi lần in là một lần phơi. Cứ như vậy, dưới ánh sáng mặt trời, đường nét của cảnh sắc thiên nhiên, nếp sinh hoạt của người dân... như “bừng” sáng trên nền giấy điệp.

Việc dùng màu sắc sao cho phù hợp với mỗi đề tài khác nhau, nền màu đỏ cho tranh đánh ghen để lột tả được cái nóng giận bực bội, ngột ngạt của không khí lúc đó; nền màu vàng cho cảnh vui tươi tràn ngập sắc xuân trên các bức tranh ngày Tết, nền màu hồng nhạt cho tranh làng quê thanh bình, yên ả...

Về nội dung, tranh dân gian Đông Hồ phản ánh sâu sắc đời sống tinh thần, vật chất của con người, xã hội theo quan điểm mỹ học dân gian của người dân Đông Hồ. Đó là những bức tranh khắc hoạ ước mơ ngàn đời của người lao động về cuộc sống gia đình thuận hoà, ấm no, hạnh phúc, về một xã hội công bằng, tốt đẹp.

PV: Thế nhưng có thực tế, những năm qua người dân đang có vẻ “thờ ơ” với dòng tranh dân gian. Vậy với tư cách là nghệ nhân, ông có suy nghĩ gì về điều này?

-Từ thời xưa, ông cha ta đã coi việc chơi tranh ngày Tết không chỉ là một thú chơi đơn thuần mà nó còn ẩn chứa những ý nghĩa tâm lĩnh, gửi gắm thông điệp. Đó là những lời chúc cho gia chủ một năm mới làm ăn phát đạt, tài lộc, vạn sự như ý. Bên cạnh những bức tranh Tết mang sắc thái văn hóa, lịch sử.. thì nhiều người còn lựa chọn những bức vẽ từ tranh Đông Hồ hình những con giáp đại diện cho năm. Ví như, vào năm 2017, người ta sẽ chọn những bức tranh có hình gà như: Đôi trống mái - thể hiện sự quấn quýt của đôi vợ chồng son, gà mẹ cùng đàn gà con kiếm mồi - thể hiện sự no đủ…

Đúng là mấy năm qua thú chơi tranh dân gian không được nhiều người quan tâm, mà chủ yếu là kiều bào ở nước ngoài. Tuy nhiên, tín hiệu đáng mừng cũng vì lý do tâm linh cũng như sự tự tôn văn hóa dân tộc, vài năm năm lại đây, nhiều người dân đang có xu hướng quay trở lại với dòng tranh dân gian. Điển hình, không ít cơ quan, đơn vị, cá nhân đã đặt tranh Đông Hồ làm lịch tặng, làm quà biếu cho người thân của mình như một món quà Tết ý nghĩa.

mau dan toc sang bung tren giay diep
Phòng trưng bày tranh Đông Hồ của gia đình ông Chế phục vụ khách du lịch.

PV: Cùng ở Bắc Ninh nhưng quan họ Bắc Ninh, đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể từ năm 2009. Vậy nghệ nhân có thể chia sẻ về dự định của mình trong thời gian tới để nghề tranh Đông Hồ tiếp tục được UNESCO công nhận?

Điều may mắn của tôi là từ năm 2005, tôi được nghệ nhân người Pháp Jean - Pierre Pascal, do yêu thích tranh dân gian Đông Hồ ở Việt Nam, đã sưu tầm được rất nhiều tranh Đông Hồ. Năm 2014, Ông Jean - Pierre Pascal tới Việt Nam và tìm gặp tôi để trao tặng. Họ là người nước ngoài, nhưng lại yêu và sưu tầm tranh của người Việt, đủ thấy được giá trị của tranh Đông Hồ đã “vượt” ra khỏi phạm vi vốn có của nó. Vì vậy, trong những năm gần đây, người dân Việt Nam và du khách quốc tế rất yêu thích dòng tranh này.

Tại làng Đông Hồ, năm 1994, Bộ Văn hóa -Thông tin đã có quyết định công nhận chợ tranh Đông Hồ là văn hóa phi vật thể và cách đây 3 năm (2014) Bộ Văn hóa - Thể thao - Du lịch hóa cũng đã có quyết định công nhận nghề làm tranh Đông Hồ là di sản văn hóa phi vật thể. Còn việc được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể hiện là mong muốn của cả Đảng bộ, chính quyền, người dân tỉnh Bắc Ninh và người dân làng Đông Hồ.

Hiện nay, nhiều nước trên thế giới cũng đã biết đến nghề làm tranh Đông Hồ, nhưng chủ yếu vẫn qua đường du lịch và qua màn ảnh nhỏ. Còn việc đưa dòng tranh dân gian Đông Hồ trong tương lai được thế giới công nhận phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Bởi, một thực tế cho thấy, các nghệ nhân trong làng Đông Hồ sống với nghề tranh, giữ gìn và phát huy nó vẫn là việc tự phát, do đó cơ sở vật chất vấn còn nhiều khó khăn.

Về hướng lâu dài, cũng như tất cả ngành nghề truyền thống khác, nghề làm tranh Đông Hồ đều rất cần có sự quan tâm, đầu tư nhiều hơn nữa về mọi mặt của Nhà nước để người dân có điều kiện phục chế, bảo tồn và phát huy giá trị của dòng tranh này. Một dòng tranh được xem như một phần “hồn” văn hóa của đất nước.

Trang Thu (Thực hiện)

Có thể bạn quan tâm

Nên xem

Phải luôn đổi mới tránh tình trạng “đi trước, về sau” trong chuyển đổi số

Phải luôn đổi mới tránh tình trạng “đi trước, về sau” trong chuyển đổi số

(LĐTĐ) Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hà Nội Hà Minh Hải nhấn mạnh, công tác chuyển đổi số, cải cách hành chính, thực hiện Đề án 06 phải làm việc với tinh thần không có điểm dừng. Luôn đổi mới để tránh tình trạng “đi trước, về sau” trong chuyển đổi số.
Tập trung sản xuất giống cây cho Khu lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao vùng Bắc Trung Bộ

Tập trung sản xuất giống cây cho Khu lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao vùng Bắc Trung Bộ

(LĐTĐ) Dự án trung tâm giống cây lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao Bắc Trung Bộ được xây dựng nhằm đáp ứng yêu cầu sản xuất cây lâm nghiệp chất lượng cao, quy mô lớn.
Phát triển sự nghiệp giáo dục trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Phát triển sự nghiệp giáo dục trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

(LĐTĐ) Với thế và lực sau 70 năm xây dựng, trưởng thành và phát triển, ngành Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Hà Nội cùng với đất nước, Thủ đô bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Giám sát chuyên đề Nữ công tại Công đoàn ngành Xây dựng Hà Nội

Giám sát chuyên đề Nữ công tại Công đoàn ngành Xây dựng Hà Nội

(LĐTĐ) Mới đây, Đoàn Giám sát Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) thành phố Hà Nội do đồng chí Nguyễn Thị Thu Thủy - Phó Chủ tịch LĐLĐ Thành phố, trưởng đoàn, đã thực hiện giám sát chuyên đề Nữ công đối với Công đoàn ngành Xây dựng Hà Nội và Công đoàn Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội.
Trình Quốc hội thí điểm mở rộng đất thực hiện dự án nhà ở thương mại thông qua thỏa thuận

Trình Quốc hội thí điểm mở rộng đất thực hiện dự án nhà ở thương mại thông qua thỏa thuận

(LĐTĐ) Ngày 13/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết về thí điểm thực hiện dự án nhà ở thương mại thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất.
Khởi tố nguyên Phó Chủ tịch tỉnh Đồng Nai Võ Văn Chánh

Khởi tố nguyên Phó Chủ tịch tỉnh Đồng Nai Võ Văn Chánh

(LĐTĐ) Ngày 13/11, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Đồng Nai đã ra quyết định khởi tố bị can đối với ông Võ Văn Chánh, nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh này để điều tra về hành vi vi phạm các quy định về quản lý đất đai.
Cháo tươi TH true FOOD: Hợp khẩu vị trẻ em, ngon lành như mẹ tự nấu tại nhà

Cháo tươi TH true FOOD: Hợp khẩu vị trẻ em, ngon lành như mẹ tự nấu tại nhà

(LĐTĐ) Cháo tươi TH true FOOD đảm bảo bé thích mê với hương vị đa dạng, nguyên liệu được chế biến kỳ công, thơm ngon như mẹ tự nấu.

Tin khác

Làng đào Nhật Tân: Hoa vẫn nở sau bão Yagi

Làng đào Nhật Tân: Hoa vẫn nở sau bão Yagi

(LĐTĐ) Gần hai tháng đã qua kể từ khi siêu bão Yagi tàn phá miền Bắc, bà con trồng đào, quất ở làng Nhật Tân đã phần nào khôi phục lại màu xanh nơi những khu vườn. Hoa vẫn sẽ nở sau những giọt mồ hôi, nước mắt của người trồng đào.
Ứng dụng công nghệ thông tin để quảng bá văn hóa, lịch sử địa phương

Ứng dụng công nghệ thông tin để quảng bá văn hóa, lịch sử địa phương

(LĐTĐ) Để người dân địa phương và du khách trong, ngoài nước hiểu rõ hơn về văn hóa, lịch sử của Thủ đô, thời gian qua, tuổi trẻ quận Bắc Từ Liêm đã đã tích cực ứng dụng chuyển đổi số, xây dựng bản đồ số, số hóa các tài liệu, hiện vật, thông tin về hàng trăm địa danh lịch sử, địa chỉ đỏ, thực hiện trên cả nền tảng VR (công nghệ thực tế ảo).
Sức lan tỏa mạnh mẽ của phong trào thi đua “Dân vận khéo” huyện Gia Lâm

Sức lan tỏa mạnh mẽ của phong trào thi đua “Dân vận khéo” huyện Gia Lâm

(LĐTĐ) Trong những năm qua, phong trào thi đua “Dân vận khéo” tại huyện Gia Lâm đã có hiệu ứng xã hội tích cực, tạo sức lan tỏa trong cộng đồng; giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giảm nghèo, phát triển văn hóa - xã hội của huyện.
Tình yêu từ cao nguyên lâm viên xanh

Tình yêu từ cao nguyên lâm viên xanh

(LĐTĐ) Từ Hà Nội ngàn năm văn hiến, nghe theo tiếng gọi đi “xây dựng Tổ quốc mến yêu”, những người con của Thủ đô yếu dấu tạm biệt thành phố thân thương đi khai hoang, lập nghiệp ở Lâm Đồng. Để giờ đây, trên cao nguyên lâm viên xanh tươi, có một huyện rất đỗi trù phú, giàu đẹp mang tên Lâm Hà. Và chính nơi đây, những người con của Thủ đô từ thế hệ này đến thế khác đều tự hào mình mãi là người Hà Nội.
Dù có đi bốn phương trời, lòng vẫn nhớ về Hà Nội

Dù có đi bốn phương trời, lòng vẫn nhớ về Hà Nội

(LĐTĐ) Thật khó kiếm được ngôn từ nào có thể diễn tả đầy đủ về Hà Nội - trái tim yêu dấu của cả nước với muôn vàn vẻ đẹp, biết bao nét đặc trưng, nơi lắng đọng hồn thiêng dân tộc. Nhưng có lẽ, nếu ai đã từng sinh ra, lớn lên, học tập, làm việc ở Hà Nội rồi tạm xa mảnh đất này, cũng đều có thể dễ dàng gọi tên hai chữ “nhớ thương”.
Có một Hà Nội lắng hồn trong thi ca

Có một Hà Nội lắng hồn trong thi ca

(LĐTĐ) Có một Hà Nội, “nơi lắng hồn núi sông ngàn năm”; có một Hà Nội quật cường trong chiến đấu - “đất rung ngói tan gạch nát”; có một Hà Nội nơi thiên nhiên ban tặng 4 mùa giao hòa cỏ cây, hoa lá. Và cũng có một Hà Nội nồng nàn thu, nồng nàn hoa sữa; là những tiếng gió rít trong những đêm lạnh khôn tả mùa đông; là những tiếng rao đêm… Chỉ ngần ấy cũng đủ làm cho trái tim các nhà thơ, nhà văn “thức giấc”. Những ngôn từ về Hà Nội cứ thế chảy ra trên từng trang viết và từng phím dương cầm…
Mùa thu và ngày Giải phóng Thủ Đô

Mùa thu và ngày Giải phóng Thủ Đô

(LĐTĐ) Hà Nội những ngày tháng 10 là khoảnh khắc mà đất trời như hòa quyện trong một bản nhạc nhẹ nhàng, êm ái. Mùa thu đã về từ lâu, nhưng tháng 10 luôn là thời điểm mà những đặc trưng của mùa thu Thủ đô trở nên rõ ràng và sâu sắc nhất. Từ những hàng cây vàng rực lá, đến những con phố cổ kính ngập tràn hương hoa sữa, tất cả đều làm nên một Hà Nội đặc trưng của những ngày thu không thể lẫn vào đâu được.
Trách nhiệm với quê hương, đất nước

Trách nhiệm với quê hương, đất nước

(LĐTĐ) Hà Nội - thành phố ngàn năm văn hiến luôn là nguồn cảm hứng bất tận cho bao thế hệ. Mảnh đất ấy ngày càng trở nên tươi trẻ, năng động và phát triển hơn nhờ sự cống hiến tích cực của biết bao thế hệ trẻ. Với lòng nhiệt huyết cùng ý chí vươn lên, thanh niên Thủ đô đang đóng góp không ngừng nghỉ để xây dựng Việt Nam ngày càng phát triển, đáng sống, thể hiện trách nhiệm của mình đối với quê hương, đất nước.
Đồng chí Phạm Quang Nghị được vinh danh “Công dân Thủ đô ưu tú”

Đồng chí Phạm Quang Nghị được vinh danh “Công dân Thủ đô ưu tú”

(LĐTĐ) Với những đóng góp, cống hiến to lớn, đồng chí Phạm Quang Nghị, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội đã được Ðảng, Nhà nước tặng thưởng nhiều phần thưởng cao quý. Đặc biệt, ngày 8/10, đồng chí đã được vinh danh “Công dân Thủ đô ưu tú”, đúng vào dịp kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2024).
Lắng đọng Chương trình: "Ký ức tháng Mười - Khát vọng vì Thủ đô bình yên"

Lắng đọng Chương trình: "Ký ức tháng Mười - Khát vọng vì Thủ đô bình yên"

(LĐTĐ) Nằm trong chuỗi các hoạt động chào mừng kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2024), Công an thành phố Hà Nội đã tổ chức chương trình "Ký ức tháng Mười - Khát vọng vì Thủ đô bình yên"; gặp mặt nguyên cán bộ Công an Thành phố thời kỳ kháng chiến chống Pháp và tham gia tiếp quản Thủ đô.
Xem thêm
Phiên bản di động