Lý giải nào cho tăng giá điện

Tại cuộc họp báo thường kỳ mới đây, liên quan đến giá điện, Thứ trưởng Bộ Công thương Đỗ Thắng Hải cho biết: Sau Tết nguyên đán chắc chắn phải điều chỉnh giá điện. Và mục đích của việc tăng giá điện là nhằm đưa giá điện của Việt Nam tiệm cận với giá thị trường.

Cũng theo Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải: Vừa qua, khá nhiều tổ chức quốc tế và Ngân hàng Thế giới (WB)…đều cho rằng, giá điện của Việt Nam hiện quá thấp, do đó cần phải tăng giá bán điện lên 40% trong 3 năm tới. Trong khi đó, theo tính toán của Bộ Công Thương, giá điện hiện nay của Việt Nam đang được bán dưới giá thành. Vì vậy, dù có nhiều tổ chức, nhà đầu tư nước ngoài muốn đầu tư vào điện tại Việt Nam nhưng họ đều rút lui vì nếu bán với giá hiện nay chắc chắn bị lỗ. Theo Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải, chỉ có EVN chịu sản xuất và chịu lỗ, mà khoản lỗ này Chính phủ phải bù vào. Như vậy lại quay về vấn đề độc quyền. Cạnh đó, về mặt lợi ích quốc  gia, nếu bán điện với mức giá như hiện nay, Chính phủ không có lợi, trong khi các ngành sắt thép, xi măng, vật liệu…được hưởng lợi nhiều.

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải trấn an người tiêu dùng, nếu tăng giá điện, thì sẽ có nhiều nhà đầu tư vào tham gia xây dựng các nhà máy điện. Khi đó, giá bán điện sẽ được cạnh tranh và rẻ hơn. Đồng nghĩa với việc người tiêu dùng được hưởng lợi. Còn việc tăng 7 % - 8% hay 9,5% thì còn phải tính toán.

Những lời giải thích của Thứ trưởng Bộ Công Thương nghe có lý, song xét về nội tại của nền kinh tế, thu nhập của người dân và khó khăn chung của cộng đồng DN thì chưa thực sự thuyết phục. Thứ nhất, khi dẫn nguồn các tổ chức quốc tế nói rằng giá điện ở Việt Nam  hiện quá thấp và trong 3 năm tới phải tăng lên hơn 40% mới bằng giá các nước, vậy, ngoại trừ Lào và Camphuchia thì thu nhập đầu người của Việt Nam đang kém xa các nước trong khu vực. Thế nên, xây dựng mặt bằng giá phải dựa trên mức thu nhập của người dân và sức khỏe của cộng đồng DN. Không thể lấy giá của các nước có thu nhập cao áp vào nước có thu nhập thấp. Thứ hai, khi nói tăng giá điện để thu hút các nhà đầu tư xây các nhà máy để tạo thị trường điện cạnh tranh, tránh độc quyền ở EVN, nhưng nhìn lại cách vận hành hệ thống điện hiện nay có thể nói dẫu có nhiều nhà đầu tư vào đi chăng nữa, EVN vẫn là doanh nghiệp cung cấp điện thương phẩm. Vì EVN độc quyền phần truyền tải điện, chẳng thế thời gian qua một số nhà máy ngoài EVN như thủy điện, điện gió đã có điện thương phẩm, nhưng đàm phán giá bán mãi không xong, vì các nhà máy này phải bán cho EVN  mới được phép truyền tải lên điện lưới quốc gia.

Điều đáng nói, trước đây khi mỗi lần tăng giá điện, EVN đều nói do giá đầu vào liên tục tăng cao như giá dầu, giá khí… nhưng nay khi các sản phẩm từ dầu liên tục giảm thì giá điện vẫn tăng theo lộ trình với lý do giá còn quá thấp. Nhưng thế nào là giá thị trường trong một môi trường kinh doanh độc quyền thì không sao lý giải được.

H.Lê